‘Max Havelaar’ gekortwiekt en bewerkt voor jubileumeditieIs Multatuli’s meesterwerk ingekort en hertaald nog steeds hetzelfde? Die vraag lijkt gerechtvaardigd bij deze nieuwe uitgave.
Door Arjan Peters
Amsterdam – ‘Klassiek, nieuw én korter; lees déze editie’, maant een rode sticker op de uitgave van
Max Havelaar (1860), de beroemde roman van Multatuli, waarvan vanmiddag het eerste exemplaar wordt overhandigd aan minister Koenders van Ontwikkelingssamenwerking. De
NRC-redacteur Gijsbert van Es (1960) heeft de taak op zich genomen, het complexe verhaal van de voormalige assistent-resident in Lebak (toen Nederlands-Indië) Eduard Douwes Dekker in te korten en te hertalen, omdat ‘de oorspronkelijke editie minder toegankelijk is’.
Ter gelegenheid van het 150-jarig jubileum (de eerste druk verscheen op 15 mei 1860) is, nadat Ivo de Wijs in 2006 het boek over Multatuli’s jeugdjaren
Woutertje Pieterse drastisch had ingekort en hertaald, nu ook gesnoeid in de grootste roman uit de 19de eeuw.
De hoofdstukken worden ingeleid door Van Es, die de lezer ook al vast oordelen ingeeft: ‘Droogstoppel moppert en klaagt. Hij zegt van de waarheid en niets dan de waarheid te houden. Daarover zeurt hij maar door (en maakt zichzelf belachelijk).’ Bij hoofdstuk twaalf: ‘Multatuli verwerkte hierin allerlei belevenissen, waarmee hij wilde suggereren dat hij zelf slachtoffer is.’
Van Es heeft ook in de stijl van de schrijver ingegrepen: ‘Niet alleen dat ik nooit iets schreef wat naar een roman geleek’, aldus koffiehandelaar Batavus Droogstoppel die de roman opent, ‘maar ik houd er zelfs niet van, iets dergelyks te lezen, omdat ik een man van zaken ben.’ Dat is geworden, bij Multatuli à la Van Es 2010: ‘Niet alleen schreef ik nooit iets wat leek op een roman, maar ik houd er zelfs niet van iets dergelijks te lezen, omdat ik een zakenman ben.’ Zo zou Multatuli geschreven hebben als hij nu had geleefd, verzekert biograaf Dik van der Meulen achter op deze editie (NRC Boeken; € 10,-). Niettemin stof voor een discussie. Want wat was er ontoegankelijk aan Droogstoppels proza, en gaat zijn pontificale breedsprakigheid niet teloor als zelfs die blijkt te zijn gekortwiekt en bewerkt?
Multatuli zelf, wiens konterfeitsel met de droeve wallen het omslag siert, lijkt vanonder zijn snor een nieuwe aanklacht voor te bereiden. Als mijn boek klassiek is, hoor je hem zeggen, dan hoeft het toch niet ‘nieuw én korter…?!’
Voor de liefhebbers is vanaf nu ook het originele handschrift van Max Havelaar te bezichtigen, op de
tentoonstelling Het is geen roman, ’t is een aanklacht! bij de Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam, tot en met 16 mei.
Volkskrant, 2 februari 2010
om het boek te bestellen: http://www.nrclux.nl/Boeken
Weblog Indisch4ever geeft een link naar de Bibliotheek van de UvA, en ook waar je de Max Havelaar online kunt lezen
di 2 feb 2010 - 10:35