Diabetes bedreigt tuberculosebestrijding

Diabetes bedreigt tuberculosebestrijding
Redactie Medicalfacts/ Janine Budding 4 September, 2014


Geïntegreerde zorg en wereldwijd onderzoek noodzakelijk
Mensen met diabetes hebben drie keer zoveel kans op tuberculose dan de doorsnee bevolking. Bovendien is bij diabetici de kans groter dat de tuberculosebehandeling faalt en de ziekte weer terugkeert. De enorme groei van suikerziekte wereldwijd – van 380 miljoen patiënten nu naar een geschatte 590 miljoen over twintig jaar – vindt vooral plaats in landen waar veel tuberculose voorkomt. Dat schrijven onderzoekers van het Radboudumc vandaag in The Lancet Diabetes Endocrinology. Het Radboudumc leidt een groot internationaal onderzoek naar de beste manier om beide ziekten geïntegreerd aan te pakken en meer zicht te krijgen op de onderliggende mechanismen.

In Nederland is tuberculose (tbc) een relatief zeldzame ziekte, met minder dan 1000 gevallen per jaar. Wereldwijd is tbc echter nog altijd een enorm probleem. Jaarlijks krijgen ruim 8 miljoen mensen tbc en meer dan een miljoen mensen overlijden aan deze infectieziekte.

Indonesië
Het Radboudumc doet al meer dan 15 jaar onderzoek aan infectieziekten in Indonesië. Samen met lokale universiteiten werd een groot en succesvol programma op het gebied van aidspreventie en behandeling uitgevoerd in West Java, met activiteiten in scholen, ziekenhuis, gevangenis en de eerstelijnszorg. Ook op het gebied van tbc bestaat een langlopende samenwerking, die onder meer tot promotieonderzoek van een aantal Indonesische artsen en onderzoekers heeft geleid.

Tien procent tuberculose gevolg van diabetes
Het tbc onderzoek in Indonesië bracht onder andere de nauwe relatie met diabetes aan het licht. Onderzoeker dr. Reinout van Crevel: “Tot onze verrassing ontdekten we tien jaar geleden dat vijftien procent van onze tbc-patiënten in een arme volkswijk in Jakarta diabetes had. Het waren relatief jonge mensen, en niet één van hen was naar onze maatstaven te dik.”
Diabetes kwam niet alleen vaak voor, maar voorspelde ook een slechtere behandeluitkomst. De studie in Jakarta was één van de eerste waarin deze relatie werd vastgesteld, maar de afgelopen jaren werd de relatie tussen diabetes en tbc in allerlei landen bevestigd. Wereldwijd stijgt het aantal patiënten met diabetes sterk, ook op plekken waar je dat niet verwacht zoals in Afrika. Omdat diabetes het risico op tbc verhoogt, vormt het een bedreiging voor de tbc bestrijding. Meer dan tien procent van de tbc infecties wereldwijd is inmiddels puur het gevolg van diabetes.

TANDEM – betere zorg, meer onderzoek
Bij diabetespatiënten met tbc heeft Nijmeegs onderzoek verlaagde bloedspiegels van tbc middelen en een veranderde immuunreactie aangetoond. Bovendien blijkt de behandeling van suikerziekte erg lastig als mensen tegelijkertijd voor tbc worden behandeld. Kennelijk beïnvloeden de ziekteprocessen elkaar en mogelijk geldt dat ook voor de gebruikte medicijnen. Van Crevel: “Om beter te begrijpen hoe dat precies in elkaar zit en de zorg verder te verbeteren is dringend meer onderzoek nodig.”
Daarom nam Van Crevel, verbonden aan de afdeling Interne Geneeskunde van het Radboudumc, het initiatief voor een Europese subsidieaanvraag, samen met collega’s uit acht andere landen. Het TANDEM programma – dat staat voor ‘Tuberculosis and Diabetes Mellitus’ – is hiervan het resultaat. Van Crevel: “TANDEM richt zich allereerst op patiëntenzorg en beleid rond tbc en suikerziekte, met vragen zoals: Hoe moeten al die patiënten met tbc worden gescreend op suikerziekte en andersom? Hoe krijgen we dat ook in armere landen voor elkaar, op een gemakkelijke en kosteneffectieve manier? Hoe kunnen patiënten die tegelijkertijd beide ziektes hebben het beste worden behandeld?”. De TANDEM groep heeft al honderden patiënten in allerlei klinieken en ziekenhuizen in Peru, Zuid-Afrika, Roemenië en Indonesië in het onderzoek betrokken.

Ontstekingscellen en infecties
Met de afdeling Farmacie van het Radboudumc wordt in Indonesië ook gekeken naar de beste diabetesbehandeling voor patiënten die ook tbc hebben. “Tabletten voor suikerziekte kunnen niet goed gecombineerd worden met tbc behandeling,” zegt ziekenhuisapotheker dr. Rob Aarnoutse, “maar over metformine – een goedkoop middel dat bij ons veel wordt gebruikt – is nog niets bekend.” De resultaten van dit onderzoek leiden hopelijk tot goede internationale aanbevelingen voor bijvoorbeeld de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO).
TANDEM onderzoekt ook de vraag waarom patiënten met suikerziekte vatbaarder zijn voor tbc. Dat gebeurt onder andere door immunologisch en genetisch onderzoek in een aantal internationale laboratoria, waaronder dat van de afdeling Interne Geneeskunde van het Radboudumc. Professor Mihai Netea, hoofd van het laboratorium: “We hebben de afgelopen jaren veel geleerd over de relatie tussen het metabolisme van ontstekingscellen en de afweer tegen infecties. Juist bij suikerziekte zou dat wel eens heel belangrijk kunnen zijn”.

Bron: Radboudumc