Eerbetoon Defensie voor Molukse KNIL-militairen

Eerbetoon Defensie voor Molukse KNIL-militairen
HOME
Gert Jan Rohmensen– 12:01, 30 oktober 2017


Een groepsfoto van een aantal KNIL-militairen. Foto Verzetsmuseum TRbeeld

De laatste nog levende Molukkers die voor Nederland hebben gevochten in het koloniale leger in Indonesië, krijgen een eerbetoon van Defensie.
De groep van ongeveer honderd oud-militairen van het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger (KNIL) zal op 21 november officieel worden ontvangen op landgoed De Zwaluwenberg bij Hilversum. De bijeenkomst is georganiseerd door Inspecteur-Generaal der Krijgsmacht Hans van Griensven, tevens Inspecteur der Veteranen.

Van Griensven raakte betrokken bij de kwestie na een bericht op de facebookpagina van de Stichting Maluku4Maluki vorig jaar zomer, waarin ongenoegen wordt geuit over het gebrek aan erkenning voor deze veteranen, zegt een woordvoerder van het ministerie van defensie. “De Inspecteur-Generaal der Krijgsmacht las dat, voelde zich verantwoordelijk en wilde er iets aan doen. Hij is met de stichting in gesprek gegaan over een manier om die erkenning vorm te geven.”

Onderscheidingen
Tijdens de bijeenkomst op 21 november zal onder andere worden bekeken of de oud-militairen van het KNIL de onderscheidingen hebben gekregen die ze verdienen. Ook zal Defensie nagaan wie er recht heeft op de veteranenstatus en de veteranenspeld.

"Sommigen hebben die status al aangevraagd, anderen niet. Daar zullen we hen bij helpen", zegt de defensiewoordvoerder. "Ook gaan we volgend jaar extra aandacht voor hen vragen tijdens de Landelijke Veteranendag, waaraan zij ook als groep kunnen deelnemen.” Door de status als veteraan kunnen de oud-militairen bijvoorbeeld een jaarlijkse reünie organiseren.

Het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger (KNIL) bestond formeel tussen 1830 en 1950. In de Tweede Wereldoorlog verdedigden de militairen de kolonie tegen Japan en vochten nadien tegen Indonesische onafhankelijkheidsstrijders die zich wilden losmaken van Nederland. Die strijd was in feite een militaire interventie die door de toenmalige regering ‘politionele acties’ werd genoemd. Toen Indonesië na de oorlog onafhankelijk werd, werden de Molukse militairen in 1951 overgebracht naar Nederland.

Financiële nood
Hier wachtte hen geen warme ontvangst. Ze raakten vaak in financiële nood doordat ze geen veteranenpensioen ontvingen en soms ook niet alle soldij kregen uitbetaald. Vertegenwoordigers van de veteranen hebben jarenlang onderhandeld met de Nederlandse regering over genoegdoening (zie kader). Die kwestie staat los van de eer die Defensie hun nu wil bewijzen.

Het eerbetoon staat volgens de defensiewoordvoerder niet op gespannen voet met het vier jaar durende historische onderzoek door drie Nederlandse instituten naar het geweldsgebruik tijdens de naoorlogse dekolonisatie. “Dat het zo kan zijn dat er veteranen bij zijn die zich niet goed hebben gedragen is denkbaar, maar dat kan ook gelden voor andere veteranen", aldus de woordvoerder. "Waar het hier om gaat is dat zij zich met gevaar voor eigen leven hebben ingezet voor de veiligheid van het koninkrijk, in opdracht van de toenmalige regering. Daar kijken we nu natuurlijk anders naar, maar dat staat los van eventuele onderzoeken nu zeventig jaar na dato. Overigens is dit onderzoek niet gericht op het gedrag van individuen.”

In De Telegraaf stelt Leo Reawaruw van de actiegroep Maluku4Maluku dat de Ambonezen zich vaak een vergeten groep voelen. “De KNIL-militairen hebben voor het vaderland gevochten, maar kregen nooit de waardering waarop ze recht hebben. Dit is een stap naar totaal eerherstel en erkenning."

Backpay-regeling
In november 2015, zeventig jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog, werden de toenmalige staatssecretaris Martin van Rijn (VWS) en het Indisch Platform het eens over de uitbetaling van de achterstallige salarissen van ambtenaren en militairen tijdens de Japanse bezetting van Nederlands-Indië. Daarover was negentien jaar lang onderhandeld tijdens wat de 'backpay-discusie' is gaan heten.

In de financiële regeling werd afgesproken dat de naar schatting 1100 mensen die toen nog in leven waren 25.000 euro netto per persoon uitgekeerd kregen. Nabestaanden zoals weduwen en kinderen kwamen niet in aanmerking voor de vergoeding, wat leidde tot veel boze reacties. De teneur was dat de Nederlandse staat te laat met te weinig over de brug kwam.

"Wat een schande! Zeventig jaar wachten tot de belanghebbenden er bijna niet meer zijn om dan alsnog 'een gebaar' te maken", schreef een nabestaande destijds op de facebookpagina van het Indische Platform. "Mijn gezagsgetrouwe en aan vorst en vaderland loyale vader draait zich om in zijn graf."

Het Indisch Platform sprak toen juist grote waardering uit voor Van Rijn, omdat hij een lastige kwestie had opgepakt die zijn voorgangers liever voor zich uit schoven. "Hij heeft Niod-onderzoekers samengebracht, en zich heel kundig laten informeren. Toen bleek dat deze zaak toch iets anders in elkaar stak dan zijn voorgangers altijd deden voorkomen. Daar hebben wij grote bewondering voor”, zei Anton te Meij, woordvoerder van het platform, in 2015.

Trouw

'Dit zijn oorlogshelden die 66 jaar lang zijn vergeten'

30-10-2017, 12:59BINNENLAND, POLITIEK
HOLLANDSE HOOGTE

Van de 3578 Molukse KNIL-militairen die in de jaren 50 naar Nederland kwamen, zijn er nog zo'n honderd in leven. Volgende maand zijn ze welkom op een officiële bijeenkomst met Defensie. Een klein, maar belangrijk gebaar naar de gemeenschap.

"Het betekent heel veel, want we zijn samen met de top van het ministerie van Defensie op weg naar totaal eerherstel en erkenning voor KNIL-Ambonezen", zet Leo Reawaruw van de actiegroep Maluku4Maluku. "Dit zijn Nederlandse oorlogshelden die 66 jaar lang zijn vergeten."

Een van hen is Piet de Kock. Hij is nu 99 en vindt dat de stap van Defensie te laat komt. "De meesten liggen al begraven", zegt hij.

Toch spreekt Reawaruw van een omslag. "Het betekent dat er in de toekomst onderscheid gemaakt zal worden tussen alle andere multiculturele bevolkingsgroepen die in Nederland wonen. Wij hebben een heel andere achtergrond dan de rest. De eerste generatie heeft een behandeling gekregen die een vluchteling tegenwoordig nog niet zou krijgen."

Dienstbevel

Nederland heeft een lange en complexe geschiedenis met de Molukken. De eerste vestingplaats van de Verenigde Oost-Indische Compagnie werd opgericht op de Indonesische eilandengroep. De bewoners van het eiland Ambon kregen een sterke band met Nederland: ze namen het protestantse geloof over, spraken Nederlands en klommen op in bestuursfuncties voor de koloniale overheid.

De trouw bleef toen Indonesië na de Japanse bezetting in 1945 de onafhankelijkheid uitriep. Molukkers die tot dan toe het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger (KNIL) dienden, zetten zich daarna in voor een eigen Molukse republiek op de eilanden. Nederland had tijdens de onafhankelijkheidsbesprekingen met de Indonesische leider Soekarno beloofd om dat streven te ondersteunen.

Toen bleek dat een eigen Molukse republiek niet haalbaar was, besloot Nederland de voormalige KNIL-militairen naar Europa te halen; in Indonesië zouden ze als collaborateurs hun leven niet zeker zijn. De Molukkers vertrokken - maar onder protest: liever bleven ze strijden voor een eigen staat of gingen ze naar Nieuw-Guinea. Er was een officieel dienstbevel voor nodig om de mannen met hun gezinnen op schepen naar Nederland te krijgen.

Lees verder, bekijk foto's en filmpje bij de NOS

KNIL-veteraan Noes uit Vught: 'Erkenning komt erg laat, meesten liggen al in het graf'

VUGHT - Oud-KNIL-militair Noes Leiwakabessy (95) uit Vught zal volgende maand niet bij de bijeenkomst zijn, waar hij net als zijn oud-collega's door Defensie wordt erkend als veteraan. Zijn lichamelijke gesteldheid staat het niet toe. Zijn vrouw Riek (85) gaat in zijn plaats.

Zo'n honderd Molukse KNIL-militairen zijn volgende maand welkom bij een officiële bijeenkomst van Defensie en zullen daarmee erkend worden als veteraan. "Deze erkenning is wel erg laat", zegt Riek Leiwakabessy uit Vught. "De meeste KNIL-militairen liggen al in het graf."

In 1951 kwamen ruim 3500 Molukkers naar Nederland. In eerste instantie voor drie maanden, maar zoals Noes (95) en Riek (85) Leiwakabessy uit Vught, zitten de meesten er ruim 65 jaar later nog steeds.

Het echtpaar Leiwakabessy woont in de Molukse wijk Lunetten in Vught, op de plek van het voormalig concentratiekamp. De barakken zijn inmiddels omgebouwd tot woonhuizen. Noes Leiwakabessy is één van de ongeveer honderd Molukse KNIL-militairen die nog leeft en is uitgenodigd bij de bijeenkomst van Defensie.


Het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL) was van 1830 tot 1950 de heersende legermacht in Indië. In dat leger vochten ook een paar duizend Molukkers aan Nederlandse zijde omdat ze zich los wilden maken van Indonesië.

Nederland verloor de kolonie en de KNIL-militairen werden naar Nederland gehaald in 1951. Niet omdat ze wilden, maar omdat ze in Indonesië werden gezien als collaborateurs.

Drie gulden per week
Gedwongen stapten ze op de boot naar Nederland waar ze van het eerste moment al geen erkenning kregen: "Op de boot kreeg ik mijn ontslagbrief", vertelt Noes "Terwijl ik altijd trouw aan het Nederlanderse leger was geweest."

Zijn vrouw vult aan: "We hebben nooit erkenning gehad. Ze beloofden dat er voor ons gezorgd zou worden, maar we moesten het doen met drie gulden per week. We verhuisden van de ene naar de andere plek omdat ze niet wisten waar ze ons wilden wegstoppen."

Noes is al 95 en zijn lichamelijke gesteldheid laat het niet toe om volgende maand naar de bijeenkomst af te reizen. Riek zal in zijn plaats gaan: "Maar deze erkenning betekent voor mij niets. De generaal der krijgsmacht kan ook niet uitleggen waarom die erkenning zo laat is gekomen. Dat vind ik jammer", zegt Riek.

Onafhankelijkheid
Het enige wat de pijn zou verzachten is als Nederland mee zou helpen aan de onafhankelijkheid van de Molukkers die streven naar een eigen republiek: "Nederland moet zijn steentje bijdragen want we hebben altijd voor hen gevochten."

Omroep Brabant