Bronnen: Sekar Jaged - Alit Djajasoebrata in samenwerking met Museum voor volkenkunde.
De Javanen ende inwoonders van Bantam zijn hovaerdich ende obstinaat, hebben een seer hovaerdighen gang, hebben het Mahometische gheloof, datse over 35 jaren eerst ghekreghen hebben; dan daer zijn noch veel Heydenen die niet moors gheworden zijn....Haar cleeding is, sowel arme als rijcke, een Catoenen doeck, de sommighe van Sijde om 't lijf....het bovenlijf ende van de knien onderwaerts is naeckt.
Bovenstaand is een fragment uit: De Eerste Schipvaart der Nederlanders naar Oost Indië onder Cornelis de Houtman, beschrijvingen door Willem Lodewijckz, die de eerste reis naar Oost Indië in 1595 meemaakte.
Het vrij monotone scheepsjournaal van de eerste vier Hollandse handelsschepen, die in 1596 na een moeilijke reis van meer dan anderhalf jaar de Westjavaanse stad Bantam bereikten, verandert na aankomst van toon.
Verbaasd en onder de indruk van al het nieuwe wordt verhaald hoe op de dag van aankomst de Havenmeester in eigen persoon "dewelcke daer die overste bijcans is naest den Coninck" bij de Hollanders aan boord kwam om te vragen wat het doel was van hun komst en hoe de volgende dag "eenen heelen hoop schuytkens" allerlei eetwaar te koop kwamen aanbieden, teveel soorten om allemaal op te noemen.
De Gouverneur van de stad en zijn gevolg spraken "goet Portugees", hetgeen destijds de internationale voertaal in die contreien was. Bantam wordt verderop nauwkeurig beschreven qua ligging en verkeer, "wie daer al comt handelen" en "welcke waren al meest daer verhandelt worden" en tenslotte "haer religie, ghewoonten, maniere van huyshoudinghe, seer vreemt om lesen."
De stad, ongeveer zo groot als Oudt-Amsterdam, heeft 3 markten waar elke dag markt gehouden wordt en daar vindt men van alles te koop.
Daar verzamelt zich "in ontallijcke menichte van volck, vreemt om sien."
De samenstelling van het "volck is waerlijck" cosmopolitisch te noemen.
Landslieden afkomstig uit Arabië, Perzië, Abbesynië, Malakka, Bengalen, Malabar, voorts Gujareti van Pegu, Siamezen, Molukkers, Bandanezen, Chinezen en mensen uit nog vele andere streken.
De stad was zeer wel in staat om al die gasten te voeden.
Zo wordt met smaak een keur van lekkernijen opgenoemd, die te koop waren: ossevlees, hoenders, herten, vis, rijst ("in plaats van broot"), ananas, kokosnoten, bananen, mango's, durians, nangka's, manggistans, druiven (!!!) sinaasapples, lemoenen, granaatappels, meloenen, komkommers, uien, prei en nog veel meer.
Van de Chinezen wordt gezegd, dat zij de meeste en omvangrijkste handel dreven.
In de maand januari plachten zij met 8 á 9 grote handelsschepen aan te komen volgeladen met porselein, zijde, damast, gouddraad, ijzeren pannen en op Java gangbaar muntgeld.
Alle vreemde "westerlingen" (Portugezen, Armeniërs, Italianen, Hollanders) moesten op last van het stadsbestuur in één buitenwijk verblijven met de "vreemde noordelingen", waaronder de Chinezen, Japanners en Koreanen werden verstaan.
Weer in een andere wijk benoorden de stad, woonden de Moslims van verschillende vreemde nationaliteiten samen. De Indonesiërs tenslotte van buiten Java leefden ook apart, waarschijnlijk in een oostelijke strandwijk.
Uit dit relaas blijkt dat kooplieden uit diverse windstreken al lang geleden de weg naar deze plek hadden gevonden.
Maar niet alleen door de stad Bantam (door de Hollanders betitelt als "de principale coop-stadt int Eylandt Iava") genoot Java bekendheid, ook meerdere havens werden druk bezocht.
Naar wordt aangenomen bestonden al vanaf de eerste eeuw na Christus handelsverbindingen tussen de Indonesische archipel en India en China.
Via India bereikten Indonesische producten (specerijen, hout, kamfer, wierook en meer) het Romeinse rijk.
Met de Indiase schepen kwamen handelaren naar Indonesie al snel gevolgd door Hindu priesters en deze werden door de inheemse vorsten als adviseurs naar hun hoven uitgenodigd.
Zo verbreidde het Hinduisme en later Budhisme zich oostwaarts en schoten zij wortel dankzij een cultureel klimaat dat op deze geestelijke richtingen aansloot.
Op Java en Bali was de Hindu invloed het grootst hetgeen resulteerde in een vergroting van standsverschillen en vergoddelijking van de vorsten.
Aan de hoven kwamen taal en cultuur tot ontwikkeling en de samenleving kreeg een aristocratisch stempel.
Europa echter verloor het kontakt met deze oude handel, toen het West Romeinse rijk ineenstortte (in de 5de eeuw ad) waarop invallen van nomaden en veroveringen door Muslims plaats vonden. Tussen de 7de en 11de eeuw ad was West Europa geheel afgesneden van het handelsverkeer met Azië en verloor vrijwel alle commercie en viel terug op de landbouw. Pas vanaf de 12de eeuw bloeide de oude handel weer op en voeren de Portugezen als eerste weer naar Azië. (Vasco da Gama einde 1400 jaren).
Circa 100 jaren later kwamen de Hollanders en de Zeeuwen en zij voerden een levendige handel tussen/met de Europese landen, maar onder druk van Spanje (8-jarige oorlog) kwam een eind aan de handel met Portugal van specerijen.
Daarop zochten de Hollanders en Zeeuwen hun eigen zeeroutes naar Azië en kwamen in 1596 - zoals hierboven reeds beschreven - in Bantam aan.
ma 15 feb 2010 - 10:39
