Bevrijdingstocht per kano

Bevrijdingstocht per kano
door Arjan Bosch. dinsdag 03 mei 2011 | 07:00 | Laatst bijgewerkt op: dinsdag 03 mei 2011 | 09:58


Jan Harwig holde in een schuur de boom van zevenhonderd kilo uit tot een lichte kano. Hij begint op Bevrijdingsdag aan een vaartocht over de Vecht, ter nagedachtenis aan zijn in de oorlog omgekomen vader. foto Tom van Dijke

OMMEN - Jo Harwig was zeventig jaar geleden kansloos op Timor, toen de Japanse vijand met de minuut oprukte. Zoon Jan eert zijn vader met een kanotocht over de Vecht. Uitgeput stort Jo Harwig ter aarde, als het vluchten hem na zes weken teveel wordt. Langzaam maar zeker is in anderhalve maand het leven uit het lichaam van de Nederlandse militair weggespoeld.


Letterlijk, na een ernstige diarree, figuurlijk, omdat er geen weg terug is, de eenzaamheid toeslaat en de moedeloosheid groeit. Op de stranden van Timor met de oneindige zee voor zich, legt Harwig zich erbij neer. Geen uitweg mogelijk, voedsel en water schaars en het lichaam murwgebeukt door de erbarmelijke omstandigheden. In de jungle van Timor lukt het Harwig, een fitte twintiger, wekenlang om uit de handen van de Japanse vijand te blijven. Met de achterliggende gedachte dat de militairen uit het land van de rijzende zon geen krijgsgevangenen houden, houdt Harwig zich op de been. Ongetwijfeld met de gedachte aan zijn vrouw en een pasgeboren kind. Hoe sterk ook, de vlucht blijkt tevergeefs. Zoontje Jan kwam in 1940 ter wereld, een jaar nadat vader Jo zich inschreef om te strijden op Nederlands-Indië. Anderhalf jaar later breekt inderdaad oorlog uit aan de andere kant van de wereld. Harwig, inmiddels met vrouw en kind gelegerd op Java, wordt opgetrommeld om West-Timor tegen de Japanse invasie te verdedigen.

Het wordt een niet te winnen strijd, om het vliegveld van Kupang. Met vierhonderd kameraden aan zijn zij vecht Harwig zich een slag in de rondte, maar de twintigduizend Japanners die met de minuut verder oprukken blijken oppermachtig. Ook de Australiërs, die meehelpen om alvast een verdedigingslinie op te stellen en hun continent tegen de Aziaten te beschermen, kunnen het tij niet keren. Met lood in de schoenen vluchten de Nederlanders en hun bondgenoten. Ieder voor zich en God voor ons allen, is het credo na twee dagen van zware vuurgevechten. De militaire structuur blijkt lamgeslagen en verdwenen te zijn, als ratten in de val trekken de Hollanders richting de zee. Daar, opgewacht door een muur van water, komen ze om, één voor één. Hetzij door een kogel, hetzij door een gebrek aan voedsel. Zo ook Jo, langzaam leeggelopen door de zware vorm van dysenterie. De kano's aan de boorden van de baai van Kupang zijn voor sommige strijders een kans op redding, op goede hoop wordt de tocht naar het vaste land van Australië aanvaard. Anderen lukt het om toch een jaar te overleven en de oorlog te doorstaan. Harwig niet, te zwak om te worden meegenomen moeten de kameraden hem achterlaten, waarna een zwervend bestaan van enkele weken begint. Klaar om te sterven, ondervoed, uitgemergeld, maar wel voor volk en vaderland.

Het is mei 2011, als Jan Harwig met zijn handen door zijn grijze haren strijkt. Een boekje over Timor ligt voor hem, de foto's van zijn bezoek verspreid over tafel. De trip naar de sterfplek van zijn vader Jo, twee jaar geleden, opende de ogen van de Drent. De bijna traumatische gedachte aan de dood van zijn vader, nu bijna zeventig jaar geleden, houdt Harwig (70) zijn hele leven bezig. Hij zag op Timor naar eigen zeggen 't licht en de bezinning maakte zich meester over Harwig. "Altijd heb ik geloofd dat mijn vader in de steek is gelaten door zijn kameraden, maar ik wilde het met eigen ogen zien. Veel informatie had ik niet, maar na je zestigste wordt de drang naar een antwoord steeds groter. Op Timor kwam ik erachter dat ik het jarenlang verkeerd heb gezien. Mijn vader is niet in de steek gelaten, er was simpelweg geen andere uitweg. Om de stranden, diep in de jungle, liggen nog wat grotten. Genoeg voor een schuilplaats en verkoeling, maar niet genoeg om te overleven, helaas."

De situatie op Timor en de gedachtegang naar vroeger raakten Harwig zo dat tijdens zijn ontdekkingstocht in 2009 zijn oog viel op de kano's, gebouwd uit uitgeholde boomstammen en voorzien van vaarvlerken, die voor sommige strijders een uitweg vormden. Hij kreeg de bijna maniakale drang om iets met die vaartuigen te doen en sloeg driekwart jaar geleden aan het timmeren. Hij kocht een boom, holde met alle kracht en drift de zevenhonderd kilo zware Douglasspar uit en voltooide zijn kano. Ondanks de lichamelijke gebreken - onder meer de knie van Harwig is versleten - staat de Emmenaar aan de vooravond van zijn bevrijdingstocht over de Vecht. "Op bevrijdingsdag start ik in Junne en ga ik via Dalfsen en Zwolle richting het Zwarte Water. Hasselt door, langs Zwartsluis, via Genemuiden richting Urk. We hebben hem getest, hij vaart. Bovendien is de wind gunstig."

Het wordt een emotionele vaartocht van enkele dagen over het woelige Vechtwater. De rivier werd gekozen omdat-ie uiteindelijk uitmondt in het IJsselmeer en de zee, de weg naar vrijheid. "Het gaat mij rust geven, een soort blijdschap die niet te beschrijven valt. Lichtheid in mijn hoofd. Nooit heb ik de hand van mijn vader kunnen vasthouden, de manier waarop hij stierf heb ik niet los kunnen laten. Niet door de vijand doodgeschoten, maar langzaam leeggelopen. Niet in de steek gelaten door zijn kameraden, dat wil ik voor eens en voor altijd rechtzetten. Nu wil ik hem eren, op mijn manier, met mijn bevrijdingstocht."

deStentor