De man die ons van Indië afhielp

De man die ons van Indië afhielp

Het diplomatenleven van Herman van Roijen

9 mei 2013


Deze week verscheen de biografie 'Een diplomaat van klasse' van Rimko van der Maar en Hans Meijer van oud topdiplomaat Herman van Roijen Aanleiding voor een Spoor terug, waarin zijn verhaal verteld wordt door mensen die hem goed gekend hebben. Hoewel bijna niemand hem écht goed gekend schijnt te hebben. Van Roijen bleef ook privé een gereserveerd man, zelfs tegenover zijn eigen zoon.

Herman van Roijen (1905-1991). Zijn naam zal voor altijd verbonden blijven aan het Van Roijen/Roem akkoord. De overeenkomst die de weg vrijmaakte voor de Ronde Tafel Conferentie eind 1949, waarop Nederland en de Republiek Indonesië overeenstemming bereikte over onafhankelijkheid en waardoor Ons Indië definitief Indonesië werd.
Als 12 jaar later de situatie tussen Nederland en Indonesië weer dreigt te escaleren rond de kwestie Nieuw Guinea, wordt van Roijen opnieuw te hulp geroepen en ook dat leidt weer tot een akkoord.
Diplomaat Van Roijen had zo tot twee keer toe voor elkaar gekregen wat de politici maar niet wilde lukken.


Zelf was Van Roijen vlak na de oorlog ook heel even minister van Buitenlandse Zaken geweest. Maar politieke ambities had hij niet. Hij had maar één ambitie en dat was de diplomatieke dienst. Als zoon van een diplomaat was hij al op jonge leeftijd voorbestemd om in de voetsporen van zijn vader te treden. En in zijn biografie is niets terug te vinden dat er op wijst dat hij ook maar enige moeite had met die bestemming. In tegendeel. Van Roijen moet van jongs af aan geknipt zijn geweest voor het vak van diplomaat. Een voorzichtig man, die zijn mening het liefst voor zich hield. Voor zijn biografen was dat niet altijd makkelijk.


“Hij bleef enigszins een enigma voor me, een raadsel”, zegt Hans Meijer, die samen met Rimko van der Maar de biografie schreef die op 6 mei verschijnt. “Van Roijen liet nooit het achterste van zijn tong zien, het diplomatendom en zijn karakter vielen perfect samen.”
Herman van Roijen, geboren in 1905 in Constantinopel en overleden in Wassenaar in 1991. In de jaren dertig maakte hij al snel carrière. Eerst in Amerika, vervolgens terug in Den Haag op Buitenlandse Zaken, om daarna in 1937 als secretaris op de ambassade in Tokyo terecht te komen, waar hij tot 1939 zou blijven.


Tijdens de oorlog in Nederland wordt hij actief in het verzet. Hij heeft drie keer kort gevangen gezeten alvorens hij in 1944 als Engelandvaarder in Londen terecht komt. Daar blijkt hij het goed te kunnen vinden met de Minister van Buitenlandse Zaken Van Kleffens uit het oorlogskabinet. En Van Roijen mag snel doorreizen naar Amerika om namens Nederland mee te werken aan het oprichten van de Verenigde Naties.
Nadat hij vervolgens even minister is geweest in het kabinet Schermerhorn, komt zijn carrière als diplomaat echt in een stroomversnelling. Eerst als ambassadeur in Ottawa en van 1950 tot 1964 in Washington. En als over belangrijke zaken het woord gevoerd moet worden in de VN, wordt Van Roijen ingevlogen. Zo heeft hij ambassadeur in Canada, steeds met verve het Nederlandse standpunt over Indonesië in de VN mogen verdedigen. En is hij ook degene geweest die heeft ingezien dat dat Nederlandse standpunt niet houdbaar was. Wat weer geleid heeft tot het befaamde akkoord met de Indonesiër Roem. Internationaal leverde hem dat veel prestige op. In Nederland werd hij in sommige kringen (die van ‘Indië verloren rampspoed geboren’) als een verrader van de nationale zaak gezien. Maar Den Haag begreep heel goed dat hij gedaan had, nou eenmaal moest gebeuren, en bovendien goed was voor de verstandhouding met de VS. Logisch dus dat 12 jaar later weer een beroep op hem gedaan werd, toen de kwestie Nieuw Guinea speelde.


De laatste jaren van zijn loopbaan, tot aan zijn pensioen in 1970, is Van Roijen ambassadeur in Londen. Overigens betekende zijn pensionering nog niet het einde van de dynastie. Want Herman had – net als hij door zijn vader was voorbestemd – ook voor zijn zoon de route uitgestippeld. En zo kon het zijn, dat in 1975, bij het vertrek van de laatste Amerikanen uit de Vietnamese hoofdstad Saigon, een Nederlandse diplomaat Van Roijen aanwezig was. Jan Herman, de zoon van.

Zondag 12 mei, OVT, 11.20, Radio 1

Geschiedenis 24