Kleurrijke tragiek – Matthias van Rossum

De slavernij onder de VOC: kleurrijke tragiek

Historische achtergronden
Boekbesprekingen

5 juni 2015


Hoewel de VOC in Indië lange tijd meer slaven hield dan de WIC in Amerika, is het Nederlandse slavernijverleden in ‘de Oost’ een onderbelicht thema in de historiografie. Het messcherpe boekje Kleurrijke tragiek (uitgeverij Verloren, 2015) van maritiem historicus Matthias van Rossum laat zien dat de Aziatische slavenhandel veel overeenkomsten vertoonde met de Atlantische variant.

Relevantie en historiografie
Kleurrijke tragiek, deel 35 in de Zeven Provinciën Reeks, is een prima behapbaar boek. Van Rossum – werkzaam bij het IISG – zet de zaken in de inleiding gelijk op scherp. Hij geeft de relevantie van zijn onderzoek als volgt aan:

“Tot ver in de achttiende eeuw was de slavernij en slavenhandel in Nederlandse gebieden in Azië omvangrijker dan het Nederlandse aandeel in de slavenhandel en het slavenbezit in het Atlantische gebied. Rond 1750 waren in Nederlandse Oost-Indische vestigingen naar schatting 75.500 slaven – tegen 64.000 in West-Indië. Het slavernijverleden onder de VOC reikt ook verder terug: direct na de vestiging van haar rijk in Azië vond onder de VOC grootschalig slavenbezit en slavenhandel plaats. Dit was eerder dan in de West. Tocht wordt het Nederlandse slavernijverleden overwegend vanuit Atlantisch perspectief bekeken.” (7)


Van Rossum vs. Baay
Van Rossum plaatst zijn eigen onderzoek vervolgens in binnen de kaders van het historiografisch debat. Dit laatste is temeer noodzakelijk omdat, vlak voor de publicatie van zijn boek, van de hand van Reggie Baay Daar werd wat gruwelijks verricht (Singel Uitgeverijen, 2015) verscheen, dat dezelfde thematiek behandelt.

Op drie punten legt het boek van Baay de accenten verkeerd, zo stelt Van Rossum. Baay gaat in de eerste plaats nog te veel mee in het beeld dat de slavernij in de Oost ‘wezenlijk verschilde’ van de slavernij in het Atlantische gebied. Verder wekt het boek van Baay de indruk dat al het VOC-werk door slaven werd gedaan, terwijl er ook veel Aziaten en Europeanen op contractbasis bij de VOC in dienst waren. En ten slotte schept Baay volgens Van Rossum verwarring doordat hij stelt dat de VOC lange tijd een van de grootste slavenhandelaars was in de Oost. Het VOC-personeel zélf speelde hierin echter een nog belangrijker rol dan het formele bedrijf de VOC, zo beklemtoont Van Rossum.

lees verder bij Historiek


==================



Kleurrijke tragiek – Matthias van Rossum

De geschiedenis van slavernij in Azië onder de VOC

Onder de VOC in Azië werden lange tijd meer slaven gehouden dan in Suriname en Curaçao, maar toch is het Aziatische slavernijverleden nog maar zelden beschreven. Kleurrijke tragiek brengt dit Nederlandse Aziatische slavernijverleden op toegankelijke wijze in beeld en plaatst het in een nieuw daglicht. Onvrijheid kent veel verschillende vormen, maar Matthias van Rossum laat in zijn boek zien dat slavernij onder de VOC grote overeenkomsten vertoonde met de Atlantische slavernij. Slavernij in Azië ging niet alleen gepaard met een omvangrijke slavenhandel rond de Indische Oceaan en in de Indonesische archipel, maar ook met oorlog en zelfs stedelijke mensenroof. Opvallende voorvallen, alledaagse gebeurtenissen en persoonlijke getuigenissen van VOC-dienaren, burgers en slaven zelf, door Van Rossum levendig weergegeven, getuigen van de werking en gevolgen van slavernij in huishoudens en werkplaatsen, zoals branderijen, tuinen en mijnen.

Extra informatie:
Kleurrijke tragiek - Matthias van Rossum
€ 14,00
Verschenen mei 2015
ISBN: 9789087045173
Uitgever: Verloren
Pagina's : 96

ook Historiek

Het VOC-personeel zélf speelde hierin echter een nog belangrijker rol dan het formele bedrijf de VOC, zo beklemtoont Van Rossum.
=============================================================
Duidelijk in Batavia e.o, dat leidde zelf tot de Chinezenmoord in 1740.

.....Duidelijk in Batavia e.o, dat leidde zelf tot de Chinezenmoord in 1740.....

Is dat zo?


Circa 1700 waren er 84 suikerfabrieken waarvan 78 in handen van de Chinezen, die hun "koelie's" zelf haalden uit China. Slechts tijdens de campagne werden lokale (lees Preanger) werkkrachten door de Chineze fabrikanten aangetrokken.

In 1722 viel de Perzische markt weg en zag de VOC zich genoodzaakt om de fabrieken te sluiten evenals de Chinese fabrikanten.

Het gevolg was werkloosheid onder de Chinese werkkrachten en daaruit volgend ontstonden roversbenden (circa 1740) die o.a. Batavia aanvielen en plunderden.
De Europese bevolking van Batavia zag geen onderscheid tussen de Chinese roversbenden (= ex werknemers suikerfabrieken) en de Chinese bevolking van Batavia en namen derhalve wraak op de Chinese bevolking van Batavia. (Circa 10.000 Chinese burgers als slachtoffers.)


Bronnen bovenstaand:
Tropenmuseum; KB.nl , Waanders Uitgeverij; Ong Eng Die, Chinezen in Nederlandsch-Indië, Assen 1943; Role of the Indonesian Chinese in Shaping Modern Indonesian Life, Special Issue Indonesia, Cornell Southeast Asia Program, Ithaca New York 1991; James R. Rush, Opium to Java, Revenue Farming and Chinese Enterprise in Colonial Indonesia 1860-1910, Ithaca New York, 1990; Leo Suryadinata, Peranakan Chinese Politics in Java 1917-1942, Singapore 1981;

Het komplete relaas (inclusief de rol van van Imhoff en Valckenier) van begin af aan van De Opstand Der Chinezen in 1740 uitmondend in de Oorlogen op Java is te vinden in het boek:

De opstand der Chinezen was niet enkel meer een zaak die op Javaase grond begon, maar zich tot in de Buitengewesten voortzette. (Banjarmasin/Martapura.) Ik heb mij hierin verdiept, wegens mijn interesse omdat mijn opa bestuurs ambtenaar was in Martapura en Banjarmasin.

Geschiedenis van de Nederlandsche Oost-Indische Bezittingen door Johannes Jacobus Meinsma in 1872 geschreven.


Hoofdstuk XIII vanaf pagina 129 t/m 152.

Succes bij eventuele interesse om het te lezen.


Het boek vermeldt trouwens nog vele andere wetenswaardigheden en is daarom ook een paar honderd pagina's dik.

PS: Valckenier werd door zijn rol in dit gebeuren (Opstand Chinezen en de moorden) door zijn superieuren gestraft, doch stierf reeds in voorarrest te Batavia en kon daardoor zijn proces in Nederland niet meer verdedigen.

Het VOC-personeel zélf speelde hierin echter een nog belangrijker rol dan het formele bedrijf de VOC
==========================================================
Een stadgenoot van JPC is de Schipper van Bontekoe , die ging geregeld op rooftocht aan de Chinese kust.
Als oleh veel Chinezen.
Daarnaast heb je veel "bijverdienende" schepelingen die illegaal geroofde Chinese koelies /soms "pandelingen" meenemen naar Java.

Veel van de "illegale Chinezen " gingen rondzwerven buiten de Bataviase stadsmuren, en maakten de omgeving onveilig.
Dus ging de VOC op "jacht".
De moordpartijen in de Bataviase binnenmuren was gericht op de daar wonende legale(!) Chinezen .
Kennelijk is er iets misgegaan .
De Kali Angke , een kleine kali was toen vol met bangke ( lijken) .

Bron o.a Oud Batavia deel 1 of deel 2 ( al vergeten).
Wikipedia : Kali Angke (Hanzi: 紅溪河) atau Cikeumeuh=Sundanese naam. Betekent Rode Rivier( Hokkian)

In de binnenlanden richting Meester Cornelis heb je ook de beroemde Rawa Bangke .Moeras vol met bangke /kadaver
(Nama sebuah kampung yang dulu terdapat rawa yang penuh bangkai orang Cina yang tewas dalam peristiwa Pemberontakan Orang Cina tahun 1740.)