za.1 aug. 2015
‘Onmenselijk die regels, ik stop ermee’
Succesvol concertpianist en muziekleraar Harimada Kusuma geeft zijn strijd voor een verblijfsvergunning in Nederland op. Maandag gaat hij terug naar Indonesië.
Door Susanne Geuze
Het is 26 juni 2015. Harimada Kusuma staat alleen in het lege, schoongemaakte muzieklokaal. Samen met de leerlingen van het Rotterdamse Rudolf Steiner College heeft de jonge docent het lokaal opgeruimd voor de zomervakantie. Bakken met oud muziekpapier hebben ze in de container gegooid, want in augustus verhuist de school naar een nieuw gebouw.
Hoe zal hij straks thuis zijn eigen piano verhuizen, vraagt Kusuma (32) zich af. Gisteren hebben hij en zijn vriendin besloten te gaan samenwonen. Dat waren ze al langer van plan, maar nu heeft het haast: Kusuma, die twaalf jaar geleden vanuit Indonesië naar Nederland kwam, heeft ondanks een langdurig proces nog geen verblijfsvergunning. Geregistreerd partnerschap kan uitkomst bieden.
Daar gaat zijn telefoon. Het is zijn advocaat. Slecht nieuws Harimada, zegt hij. De Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) heeft je zaak opgeschort omdat die te lang heeft geduurd: ‘Je moet binnen 28 dagen Nederland verlaten. We kunnen vanuit Indonesië een nieuw proces starten.’
Daar in zijn muzieklokaal, op de laatste schooldag, besluit Kusuma: laat maar, ik vecht niet meer verder.
Het veroorzaakt begin juli een golf van verontwaardiging in zijn omgeving. Niemand begrijpt het: waarom moet Kusuma, de succesvolle concertpianist en muziekleraar, het land uit? Het argument van de IND: Kusuma zou ‘geen wezenlijk cultureel Nederlands belang dienen.’
Leerlingen en docenten van het Rudolf Steiner College organiseren een protestmars. ‘Minister, u heeft een verkeerde noot aangeslagen’, staat op een van hun spandoeken. Ze bieden burgemeester Aboutaleb van Rotterdam een petitie aan van meer dan zevenduizend handtekeningen. Negen bekende namen uit de cultuursector, onder wie Rijksmuseumdirecteur Wim Pijbes, Kunsthal-directeur Emilie Ansenk en fotograaf Vincent Mentzel, schrijven Aboutaleb een brief. Volgens zijn collega musici laat Nederland een groot talent lopen door Kusuma uit te zetten. De Facebookpagina ‘Harimada Kusuma moet blijven’ krijgt 2000 likes.
Terwijl zijn omgeving in opstand komt, zit Kusuma in de tuin van een groot vakantiehuis in de Ardèche. Elke zomer repeteert hij er drie weken met een groep Nederlandse koorzangers. Hier, ver van alle gedoe, vertelt hij zijn verhaal. Niet omdat hij nog hoop heeft op een andere uitkomst, beklemtoont hij. Zijn huis is opgezegd, de vleugel verkocht, zijn onderneming uitgeschreven bij de Kamer van Koophandel. Morgenavond is hij nog heel even in Nederland om zijn laatste spullen in te pakken. Maandag begint een nieuw leven – in Indonesië.
Waarom start u daar geen nieuwe procedure?
‘Het proces duurt nu al drie jaar. Verder gaan betekent dat ik vanuit Indonesië een machtiging voorlopig verblijf (MVV) moet aanvragen. Die heb je nodig voor een verblijfsvergunning. Maar óf en wanneer ik die MVV zou krijgen, is onduidelijk. Ik kan niet mijn werkgevers zeggen: misschien kom ik dit jaar later, misschien ben ik er pas volgend jaar weer. Bovendien: ik ben moe en wil de regie over mijn leven terug. Dus ik stop ermee.’
Harimada Kusuma komt in 2003vanuit Indonesië naar Nederland om te studeren aan het Rotterdams Conservatorium. Hij is dan 19 jaar. Zijn talent valt op en hij stapt over naar Amsterdam. Studeren in het chique gebouw aan de Van Baerlestraat – het huidige Conservatorium Hotel – is een droom die uitkomt.
Was u van plan om na uw studie in Nederland te blijven?
‘Nee. Ook toen ik in 2008 mijn bachelor-diploma haalde, was het plan nog om na mijn studie naar huis te gaan. Dat veranderde toen ik een Nederlandse vriendin kreeg. Ineens dacht ik: weet je wat, ik kan ook hier blijven, bij haar.’
Hoewel de relatie geen stand houdt, richt Kusuma zich op een toekomst in Nederland. Als hij in 2010 cum laude zijn master haalt, geeft hij al muziekles op het Rudolf Steiner College.
Omdat zijn studentenvisum in 2011 verloopt, zoekt Kusuma contact met de IND. ‘Hoewel ik al een baan had, kreeg ik een visum voor een zoekjaar. Daar heb je recht op als je als vreemdeling in Nederland je diploma haalt. Die tijdelijke verblijfsvergunning verliep op 31 mei 2012. Toen begon de ellende.’
Tussen november 2012 en mei 2015 wordt Kusuma’s aanvraag voor een verblijfsvergunning vier keer afgewezen. Steeds tekent hij bezwaar aan.
Waarom liep het steeds weer spaak?
De IND neemt besluiten op basis van adviezen van de ministeries. In mijn geval het ministerie van Economische Zaken, omdat ik ondernemer ben, en het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen (OCW), omdat ik kunstenaar ben. In november 2012, dus een half jaar na mijn aanvraag voor een verblijfsvergunning, kreeg ik een brief van de IND dat mijn verzoek was afgewezen. De reden: als kunstenaar moet ik verbonden zijn aan een instelling die erkend wordt door het ministerie van OCW. Maar dat ben ik ook, ik werk immers op een school.
In een hoorzitting gaf ik mijn bezwaar te kennen. U heeft gelijk, zei de mevrouw van de IND. Ze zou het nakijken. Weer hoorde ik maandenlang niets, tot de tweede brief: opnieuw afgewezen. Omdat ik musicus ben moet het specifiek een culturele instelling zijn, werd nu gezegd, en dus geen onderwijsinstelling.’
Kusuma onderneemt naast zijn baan als muziekdocent en privéleraar wel degelijk allerlei culturele activiteiten. Als pianist geeft hij concerten en begeleidt hij zangkoren. Met zijn verschillende muzikale partners treedt hij vrijwillig op in bejaardentehuizen. Bovendien zet hij zijn eigen concertenreeks op, Kamermuziek in Kralingen.
Probeerde u zo bewust aan de eisen van de IND te voldoen?
Onder meer ja, maar dat is niet de belangrijkste reden. Ik hoorde veel kunstenaars klagen over de bezuinigingen in de cultuursector. Toen dacht ik: kom op mensen, we kunnen ook muziek maken zónder subsidie. Daarom begon ik met die concertenreeks: ik wilde bewijzen dat je ook op eigen kracht kwaliteit kunt leveren,’
Voor zijn verblijfsvergunning blijken alle ondernemingen van Kusuma uiteindelijk geen verschil te maken. De culturele stichting waarmee hij de concertenreeks samen organiseert, ontvangt weliswaar subsidie, maar alleen van de gemeente. ‘In zijn laatste afwijzingsbrief schrijft het IND dat je niet alleen verbonden moet zijn aan een culturele instelling, die instelling moet bovendien subsidie ontvangen van het Rijk of het Cultuurfonds.’
Een vreemde gang van zaken, vindt Kusuma. ‘Als ondernemer verdien ik anderhalf keer modaal, ik heb geen subsidie nodig om rond te komen. Maar als ik had geteerd op geld van de overheid, had ik wél een verblijfsvergunning kunnen krijgen. Subsidie is blijkbaar een keurmerk. Terwijl het kabinet juist wil dat kunstenaars onafhankelijker worden.’
Al die tijd wist u niet hoe lang u nog mocht blijven.
‘Precies, je kunt niets plannen. Sterker nog: ik mocht Nederland niet zomaar uit, omdat ik in een bezwaarproces zat. Elke keer als ik de grens over wilde, bijvoorbeeld voor een concert, had ik een terugkeervisum nodig. Dat krijg je alleen als je een geldige reden hebt. Ik zou mijn familie alleen mogen bezoeken als er iemand op sterven lag.’
‘Bovendien kost het140 euro per keer, boven op de bijna duizend euro die de vergunningaanvraag kost. Laatst ging ik vijf dagen naar Boedapest; weer 140 euro. Ik ga altijd met de auto en je wordt toch nooit gecontroleerd, maar je wilt het risico niet lopen. Dus je betaalt maar weer voor zo’n stickertje in je paspoort.’
Bent u boos op de instellingen?
‘Boos is niet het goede woord. Het is heel jammer. Deze situatie gaat ver over de grenzen van het redelijke. Ik heb er een advocaat bij gehaald, dat moet toch niet nodig zijn om een verblijfsvergunning te krijgen? Vooral omdat ik alleen maar goede redenen heb om in Nederland te blijven. Ik ben geen asielzoeker, ik heb geen uitkering, ik betaal belastingen, ik krijg geen subsidie. Ik had de IND of de minister graag willen vragen: wat is nu eigenlijk het probleem?
‘De grootste slachtoffers van dit besluit zijn mijn leerlingen en de musici waarmee ik werk. Ik bedoel dit niet arrogant, maar ze hebben mij nodig. Met die leerlingen heb ik een band opgebouwd, ze willen mij niet missen en ik hen ook niet. Zelf kan ik best verder leven in Indonesië. Het is jammer dat ik hier alles moet achterlaten, maar ik word nu al gebeld door mensen uit de muziekwereld daar. Ze willen graag dat ik voor hen kom werken.’
Zegt u Nederland maandag voorgoed vaarwel?
‘Ik kom in november hierheen voor een paar concerten, maar dat zal anders zijn. Zolang ik word uitgenodigd om te komen spelen, blijf ik dat doen, maar ik ga niet meer zelf iets ondernemen in Nederland. Waarom zou ik?
‘Nog steeds word ik gebeld door advocaten, ambtenaren, experts. Zo zonde, zeggen ze, je maakt een goede kans als je een nieuw proces start. Maar niemand kan honderd procent zekerheid bieden, dus wat heb ik daaraan? Vorige week belde de secretaris van Aboutaleb. We vinden het zo jammer voor je, zei hij. Tja, had dat dan drie jaar eerder bedacht.
‘Ik ben nu op het punt dat ik zelfs denk: ik wil niet meer in Nederland wonen. Ik begrijp dat er regels zijn. Maar de regels in Nederland zijn op een onmenselijke manier toegepast, men kijkt niet naar het individu. Als je weet dat ik twaalf jaar in Nederland heb gewoond, dan is binnen 28 dagen moeten vertrekken toch onmenselijk?’
Kusuma is even stil, zegt dan: ‘Zelfs als het wél wat zou uithalen, al die steun en de protesten, dan weet ik niet of ik nog ja zou zeggen. Ik wil een verblijfsvergunning omdat ik Harida ben, die een positieve bijdrage levert aan de Nederlandse samenleving. Niet omdat zoveel mensen hebben gesmeekt om mijn lot.’
uit de Volkskrant
wo 1 jul 2015 - 13:08
