Een onbezorgde oude dag voor alle Indonesiërs

Een onbezorgde oude dag voor alle Indonesiërs

   14-08-2015

Vanaf 1 juli kan iedere Indonesiër, baan of geen baan, sparen voor zijn oude dag. Dat lijkt een enorme stap vooruit in een ontwikkelingsland waar voorheen nog geen 9 % van de bevolking een pensioen had. Toch zijn de meeste arbeiders woedend over de nieuwe sociale verzekeringswet.Want ze mogen niet meer zoals voorheen hun pensioengeld na vijf jaar sparen opnemen. Ze moeten nu wachten tot hun oude dag.

Toen de fabrieksarbeider Gilang Mahardika uit Jogjakarta na vijf jaar werken door zijn baas in de Informatie Technologie werd ontslagen, vroeg hij volgens de oude regeling zijn gespaarde pensioengeld op om zijn eigen bedrijfje te starten. Maar sinds de nieuwe wet van kracht is, moet hij minstens tien jaar wachten voordat hij in bijzondere gevallen, zoals bij ziekte en werkloosheid, 30 % mag opnemen. De rest krijgt hij als hij 55 jaar is.

Protest tegen de nieuwe pensioenwet

Gilang verzamelde via sociale media in nog geen twee dagen tijd 60.000 handtekeningen in voor een petitie tegen de nieuwe pensioenwet op de protestpagina www.change.org. Een verbaasde president Joko Widodo, die de nieuwe sociale verzekeringswet had ondertekend, zag plotseling duizenden boze arbeiders op de stoepen van zijn paleis staan. De president voelde zich juist zo trots. Nadat hij in januari voor het eerst een nationale gezondheidsverzekering had ingevoerd, stelde hij nu ook iedereen een onbezorgde oude dag in een vooruitzicht. Een unicum in een land waar nog steeds één op de drie Indonesiërs onder de armoedegrens van een dollar per dag leeft.

‘De arbeiders voelen zich bestolen’, legt voorzitter Said Iqbal van de Confederatie van Indonesische Arbeiders, de KSPI, uit. ‘Het is hun geld. Hoe denkt Jokowi dat zij het overleven als ze worden ontslagen. Wat heb je aan een pensioen op je 55ste als je op je dertigste geen werk meer hebt?’ In Indonesië bestaat geen werkloosheidsuitkering. Bij ontslag moet de baas zijn werknemer het aantal gewerkte jaren in het aantal maandsalarissen compenseren. In veel gevallen gebeurt dit niet. Vooral arbeiders die op contractbasis werken of werknemers die voor een uitzendbureau werken, worden met lege handen weggestuurd. Het gespaarde pensioengeld gebruikten arbeiders als overbrugging tot ze weer een baan vonden of om met een eigen winkeltje te beginnen.


Twee oude mensen genieten in hun tuin van hun pensioen

Sociale verzekeringsdeskundige professor Bambang Purwoko begrijpt de woede van de arbeiders en hun bonden. Maar een pensioen is volgens hem nu eenmaal niet bedoeld als werkloosheidsuitkering. ‘Als je na 5 jaar al je spaargeld opmaakt, wat blijft er dan nog over voor je oude dag?’ Volgens Purwoko is de nieuwe Veilige Ouderdag Voorziening, zoals de wet heet, niet eens een echt pensioen. Wie 55 jaar is krijgt het gespaarde bedrag in een keer uitbetaald. Slechts militairen en ambtenaren ontvangen een maandelijkse ‘AOW’ van de staat.

Graaien uit de pensioenpot

Bovendien als iedereen maar uit de pensioenpot blijft ‘graaien’, is het geld veel te snel op. Er zit bijna 13 miljard dollar in het fonds. De staat zou een deel daarvan moeten beleggen of investeren. Zo stijgt de waarde van het pensioengeld. Maar vakbonden vertrouwen de Indonesische overheid niet. ‘Wie verzekert ons dat de politici onze pensioenpot niet misbruiken voor hun verkiezingscampagne. De corruptie is enorm. Dat weet iedereen´, zegt voorzitter Said Iqbal van de KSPI.

Professor Purwoko maakt zich vooral grote zorgen of al die sociale verzekeringen op korte termijn nog wel door de Indonesische regering te betalen zijn. Van de 100 miljoen werkenden heeft ruim zestig miljoen officieel geen baan. Het zijn vooral de werkgevers die het hoogste percentage voor de sociale verzekeringen afdragen, 4 % van het salaris van de werknemer voor de nationale gezondheidsverzekering en 2 % daarvan voor het pensioen. De werknemer zelf betaalt een procent van zijn salaris. Wie geen geregistreerde baan heeft, zoals de straatventers, de dienstmeiden en het legertje aan tuinmannen en chauffeurs, moet elke maand zelf bij een van de kantoren van de nationale verzekeringsbank 25.000 roepia’s voor de gezondheidszorg en 20.000 roepia’s voor hun oude dag aan premie betalen. Een euro is ongeveer 14.000 roepia’s. Maar vaak vergeten ze het te doen.

Sparen voor later, hoe moet dat dan?

Terwijl de vakbonden en de politici met elkaar steggelen, weten ondertussen heel veel Indonesiërs nog helemaal niets van het bestaan van het nieuwe pensioenfonds. Zoals meneer Mohammed (56) die al 25 jaar met zijn straatkarretje ´Bubur Ayam´, kippepap,verkoopt. Tijd voor een praatje heeft hij niet. Op zijn dagelijkse vaste route wachten zijn klanten. Hij begrijpt niets van de sociale verzekering. 'Ik ben al 56. Ik heb nog niets gespaard. Hoe moet het dan?', vraagt hij wanhopig.


Mohammed bij zijn 'Bubur Ayam'

Manusje-van-alles Jamin (32), die als schoonmaker, bewaker en tuinman voor een buitenlands gezin werkt, regaeert daarentegen opgetogen als hij hoort dat hij ook voor zijn oude dag mag gaan sparen. Hij wist niet beter dan dat alleen zijn vrienden in de fabriek pensioen kregen.

President Joko Widodo wil sociale gerechtigheid voor iedereen. Hij heeft de minister van Arbeidszaken geïnstrueerd de pensioenwet aan te passen, zodat die voldoet aan de werkelijke behoeften van de werknemers. Geen genakkelijke opgaven. Want er zitten behoorlijk wat gaten in de wet.

Fabrieksarbeider Gilang Mahardika uit Jogjakarta het er niet bijzitten. Hij wil een bezwaar indienen. Dat kan hij volgens advocaat Ivor Pasaribu die is gespecialiseerd in het arbeidsrecht. ‘Als Gilang morgen bij het Constitutionele Hof vraagt de nieuwe wet terug te draaien, maakt hij grote kans te winnen.’ Voor een Indonesieër die heeft geleerd bij de dag te leven is zijn pensioen nog veel te ver weg.  

Tekst en foto's van Wilma van der Maten

FNV