Nieuwe executiefoto's Nederlands-Indië opgedoken
Opnieuw zijn foto's opgedoken van de politionele acties in voormalig Nederlands-Indië. Het gaat om 179 nooit eerder gepubliceerde foto's en dia's. Daarop zijn onder meer de lichamen te zien van zes geëxecuteerde Indonesische mannen.
Door: Lidy Nicolasen 16 oktober 2015, 02:00
Het beeldmateriaal is ontdekt in een gepantserde kluis van het voormalige bankgebouw in Gouda waarin het Verzetsmuseum Zuid-Holland huist.
Joost Lamboo, verantwoordelijk voor het beeldmateriaal van de museale collectie: 'De foto herinnerde me meteen aan de executiefoto's die in juli 2012 in de Volkskrant gepubliceerd werden. De geëxecuteerde mannen stonden aan de rand van net zo'n greppel. Deze foto is van zeer korte afstand gemaakt en dat is bijzonder. Twee van de zes mannen zijn eigenlijk gemakkelijk te identificeren.'
Er zitten foto's tussen van vernietigde kampongs, zuiveringsacties, verhoor van ontklede Indonesiërs. Er is een dia van onthoofde strijders en een dia van Indonesiërs die Nederlandse militairen als om hun trouw aan te tonen, een zorgvuldig bewaarde oorkonde tonen, waarschijnlijk uitgereikt door het Koninkrijk der Nederlanden vanwege de Atjeh-oorlog (1873-1914).
Lamboo ontdekte de foto's per toeval. In de gepantserde kluis staat een stalen ladenkast propvol - inmiddels kostbare - herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog. Nazi-medailles, SS-armbanden evengoed als Jodensterren of parafernalia van geallieerden. Lamboo stuitte in lade 28 op een doosje voor luxe citroenzeepjes van de Britse zeepfirma Bronnley's. Lang geleden zijn de zeepjes ingeruild voor dia's, die niets te maken hebben met de Tweede Wereldoorlog, maar alles met de politionele acties in Nederlands-Indië.
De dia's zaten onder een met een krant afgedekte bodem, veelal in glazen plaatjes en met een kartonnen randje vastgeklemd. Andere dia's hebben houten of bakelieten houders. Naast het zeepdoosje stond een langwerpig doosje met eveneens oorlogsfoto's uit Indië.
Hoe ze in het Verzetsmuseum zijn gekomen, is niet meer te achterhalen, laat staan dat bekend is wie de schenker of de fotograaf kan zijn geweest. Lamboo is de eerste die de dia's tegen het licht hield. Zijn aandacht werd onmiddellijk getrokken door de foto van de lichamen van zes Indonesische mannen in een greppel. Hun ontklede onderlichamen zijn afgedekt met stro.
Veel dia's - de authenticiteit is bevestigd door het oorlogsdocumentatiecentrum NIOD - zijn in de loop der tijd overbelicht geraakt omdat de gebruikte gelatine is opgelost. Een groot aantal foto's is opvallend gaaf en overstijgt het niveau van de gewone soldatenkiekjes.
Acties, oefeningen, patrouilles en materieel van zowel het Nederlandse leger van dienstplichtigen als van het koloniale beroepsleger KNIL zijn nauwgezet geregistreerd. Lamboo is er daarom meer en meer van overtuigd geraakt dat de fotograaf of fotografen zich in de gelederen van de Nederlandse militairen moet hebben bevonden.
Lamboo is intensief naar herkenningstekens op zoek gegaan. Hij noemt het opmerkelijk dat er maar één dienstfoto van een herkenbare militair tussenzit. 'Het is een foto van een kapitein in Brits uniform. Op zijn baret prijkt het embleem van het Parachute Regiment. De eerste lichting Nederlandse commando's is in Engeland getraind. Wellicht is deze man de fotograaf. Waarom zou deze foto anders in de collectie zitten?'
Op andere foto's zijn de kreten 'You talk of Freedom' and 'Justice' op een verwoest gebouw te lezen. Militairen paraderen voor het gebouw van het Savoy Homann hotel in Bandoeng, dat nog altijd als hotel in gebruik is. Op vlaggen is een hond te zien, het symbool van het 5de bataljon van het KNIL. Het embleem van De Watermannen, een Zeeuws bataljon van het Nederlandse leger, keert geregeld terug.
De foto's maken onderdeel uit van van de expositie Indië in oorlog - Oorlog in Indië in het Verzetsmuseum in Gouda.
Foto's Volkskrant
vr 16 okt 2015 - 14:34