App tovert Leiden om in Indonesië
Wilfred Simons 19-06-2017
Selamat. Moge vrede met u zijn! Van harte welkom in het Museum voor Wereldculturen Kapuas Raya, hier in Sintang, Kalimantan. Graag willen we u een serie foto’s laten zien van etnische Chinezen in Indonesië. Wat valt u op? Juist, de armband die zij hun kinderen omdoen! Chinezen in Indonesië zien zo’n armband als een amulet dat kinderen tegen ongelukken beschermt.’’
Bijna zo begint de app ’Envisioning Indonesia’, die de Leidse Universiteitsbibliotheek en het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land en Volkenkunde (KITLV) gisteren presenteerden.
Om het Aziëjaar in Leiden extra feestelijk te maken, wilden de twee instellingen een rondwandeling door het historische centrum van Leiden opzetten. Maar van zulke historische rondwandelingen heeft Leiden er al veel, dus besloot onderzoeker Fridus Steijlen van het KITLV het eens op een andere manier aan te pakken: we doen alsof Leiden Indonesië is. Ook Indonesië heeft volkenkundige musea, smederijen, studentenverenigingen, warenhuizen, woonboten, rivieren, stadspoorten, bruggen en monumenten die de politionele acties (1945-1948) herdenken - al noemen ze die daar de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog.
Anders en vergelijkbaar
Wandelaars die met behulp van de app door Leiden wandelen, kunnen op allerlei plekjes in de stad filmpjes bekijken, die laten zien hoe anders, maar ook hoe vergelijkbaar, het leven in Indonesië is.
Uiteindelijk kreeg de app twee wandelingen, één van 3,5 kilometer onder de titel ’Dagelijks leven’, en één van 5,8 kilometer, met ’Herkenningspunten’ als thema.
Het filmmateriaal is gemaakt door Steijlen, die jaarlijks naar Indonesië gaat, onder meer om het dagelijks leven daar te filmen. De Leidse visueel antropologe Lise Zurne bewerkte dit beeldmateriaal tot korte filmpjes voor de app.
De app Envisioning Indonesia werd gisteren gepresenteerd. NS-station Leiden Centraal was voor de gelegenheid omgetoverd in Station Gubeng Surabaya; de valse christusdoorns op het Stationsplein konden doorgaan voor tamarindes. Het tropische weer verhoogde de Indonesische ervaring.
Wonokromo
Op Leiden Centraal - pardon Gubeng Surabaya - kochten de treinreizigers ten tijde van de opname in 2006 nog kaartjes aan het loket. Op het perron zien we gehurkte reizigers, die zich klaarmaken voor de reis naar plaatsen als Wonokromo, Mojokerto en Lempuyangang. In hoog tempo rijdt een dieseltrein binnen, die zeker drie moderne, comfortabele wagons trekt. ,,Op treinstations, zoals Gubeng in Surabaya, is het vaak een drukte van jewelste met reizigers, verkopers en bezoekers’’, staat in het begeleidende tekstje te lezen. Al met al niet veel anders dan Leiden, is de suggestie.
Delanggu
Op de Oude Varkensmarkt vraagt de app om stil te staan bij Ambachtelijke Smederij Van der Geijn. Ook in Indonesië is het ambachtelijke smeedwerk op zijn retour, blijkt uit de app. Waar de ’ritmes van de hamerslagen’ in de smederijen op Midden-Java vroeger klonken ’als een klokkenspel’, worden ze ook in Delanggu en Klaten een zeldzaamheid. Steijlens filmpje uit 2003 laat zien hoe smeden uit een plak staal een snoeimes of een zeis smeden. De vonken springen in het rond; drie smeden hameren het werkstuk op een aambeeld in vorm.
Een app kan het ware Indonesië niet vervangen, maar toch vonden onderzoekers Abdul Wahid en Taufiq Hafani (KITLV) en Santi Kouwagam (Van Vollenhoven Instituut) het resultaat heel levendig. Zoiets kan ook wel andersom, dachten ze; dat je in Djakarta loopt en denkt in Leiden te zijn.
Leidsch Dagblad