Nederlands koloniaal erfgoed vernietigd door grote brand in Jakarta

Nederlands koloniaal erfgoed vernietigd door grote brand in Jakarta

Bij een grote brand in het noorden van de Indonesische hoofdstad Jakarta is vandaag Nederlands koloniaal erfgoed uit de 17de eeuw verloren gegaan. Een deel van het Maritiem Museum van Indonesië (Bahari museum) en zijn historische collectie gingen in vlammen op.

Reuters/AP/Kees Graafland 16-01-18, 09:12 Laatste update: 11:30

Het museum is gevestigd in de voormalige pakhuizen van de Vereenigde Oostindische Compagnie (VOC). De witte gebouwen met rode pannendaken stammen uit de 17de eeuw en behoren daarmee tot de oudste in de stad. In de gebouwen wordt de maritieme geschiedenis van Indonesië tentoongesteld.

Op televisiebeelden was eerder vandaag te zien hoe de vlammen uit de ramen van de gebouwen slaan. ,,De meeste gebouwen staan in brand", meldde de brandweer op zijn website. Ook de Nederlandse ambassadeur in Indonesië, Rob Swartbol, deelde beelden van de brand op Twitter. 'Een vernietigend vuur vanochtend in Bahari... Zo zonde'.

Gebouw verwoest
De gebouwen werden voorheen door de VOC gebruikt om kruiden, thee en koffie in op te slaan. In 1976, 31 jaar nadat Indonesië zichzelf onafhankelijk had verklaard, werden de gebouwen omgeturnd tot maritiem museum. Ze werden vorig jaar nog gerenoveerd.

De lokale brandweer had zo'n vier uur nodig om de branden te blussen. Een van de drie historische gebouwen is verwoest, aldus museumdirecteur Husnizon Nizar. Dat geldt ook voor modellen van VOC-schepen, traditionele Indonesische bootjes en een grote maquette. ,,We hebben veel van onze historische collectie verloren door het vuur", zei hij.

'Groot verlies'
Ook Isla Winarto, voorzitter van de organisatie die over het Indonesische erfgoed gaat, spreekt van een 'groot verlies'. ,,Niet alleen vanwege zaken die in het museum werden tentoongesteld en verloren zijn gegaan, maar ook om het verlies van de gebouwen en een deel van de oude stad", zei hij. ,,We hopen dat het museum in de nabije toekomst in zijn oude eer kan worden hersteld."

Niemand raakte gewond door de brand, omdat medewerkers en bezoekers tijdig konden worden geëvacueerd. De autoriteiten onderzoeken de oorzaak van de brand.

Film en foto's bij het AD

Brand verwoest historische VOC-gebouwen in Jakarta: hap uit restauratie oude hart Batavia

Een oververhitte kabel vatte vlam, waarna het halve Maritiem Museum van Jakarta dinsdag in een mum van tijd in lichterlaaie stond. De daken stortten in en de collectie verbrandde of viel ten prooi aan het bluswater. Maar de brand heeft nog meer kapotgemaakt dan de twee historische VOC-gebouwen: het vuur nam een hap uit het herstel van het meest sfeervolle deel van de Indonesische miljoenenstad.

Door: Michel Maas 16 januari 2018, 17:35

De buurt rondom de mooie 17de-eeuwse pakhuizen begon nou net wat te worden. Bankjes, een fietspad en een vers uitgebaggerd kanaal voor de deur maakten dit kleine, alleroudste stukje van Jakarta eindelijk salonfähig - tot de brand uitbrak. Van gebouw A en C staan alleen de muren nog overeind. Het gloednieuwe dak is er niet meer, en de eeuwenoude balken en pilaren zien eruit als afgebrande lucifers.

'Dit is zo jammer', zegt Michael Rauner, directeur van het Erasmus Huis, het Nederlands cultureel centrum in de stad, en als zodanig nauw betrokken bij alles wat er gebeurt in Kota Tua, 'de oude stad'. 'Het museum was net opgeknapt en je kon zien dat ze het gebied eromheen echt wilden gaan exploiteren, maar nu heb ik er een heel hard hoofd in. De wederopbouw van dit museum gaat heel lang duren, en heel veel kosten. Wie gaat dat betalen? En dan vraag ik me ook nog af hoe ze die gebouwen gaan restaureren. Gaan ze echt oud hout gebruiken? Dat vind je nergens meer. Dus wat gaan ze dan doen? Een metalen dak?'

Tientallen jaren heeft Jakarta het historische 'Nederlandse' stukje stad aan de oude haven gemeden als een open zweer. Gebouwen werden overgelaten aan de genadeloze zon en het verwoestende regenseizoen. De daken zakten een voor een in, tot alleen de muren nog overeind stonden. Arme stadsbewoners namen hun intrek in de open lucht, en bouwden hun krotten tussen de Hollandse baksteen. De oude stad was een stinkend rattenhol. In een van de dakloze huizen groeide zelfs een monumentale boom, die zo populair werd als achtergrond voor fotosessies dat iemand bij de voordeur ging zitten om entree te heffen.

Het Maritiem Museum stond een stukje verderop, smetteloos en stram als een marinier in zijn hagelwitte tropenuniform. Het was gehuisvest in een paar van de pakhuizen waarin de VOC vier eeuwen geleden de specerijen, thee en koffie opsloeg die de Hollandse kooplui stinkend rijk hebben gemaakt.

Oude Batavia
De oude stad is het hart van het oude Batavia, Hollands glorie in de tropen, en misschien daarom zo lang verwaarloosd. Je ziet het in de musea. De enige westerling in het Fatahillah-museum, het historisch museum van Jakarta, is een 17de-eeuwse Portugees, en ook het Maritiem Museum besteedde veel meer aandacht aan traditionele Indonesische prauwen dan aan de varende forten van de VOC. Rauner: 'Nederland heeft wel een tentoonstelling geschonken over de Slag op de Javazee. Die stond in een van de achtergebouwen, dus misschien heeft die de brand overleefd.'

Maar de tijden veranderen. Dakloze gebouwen hebben nieuwe daken gekregen, het grote plein bruist in het weekeinde van leven, de Kali Besar, de grote 'Amsterdamse gracht', wordt uitgebaggerd en krijgt een Nederlandse zuiveringsinstallatie zodat het water niet meer stinkt. Er komen terrasjes, en bankjes aan het water, en misschien komt er in een van de historische gebouwen een smaakvol art'otel. De uitkijktoren aan de haven, het alleroudste gebouw van de stad, is helemaal gerestaureerd.

Michael Rauner
Erasmus Huis-directeur Rauner vreest dat het lang zal duren voordat het afgebrande museumgebouw en zijn omgeving weer net zo mooi zullen zijn als vóór de brand. Maar hij ziet meteen ook een positieve kant. De brand is groot nieuws in Jakarta. Iedereen heeft het erover, en dat is nieuw. 'De betrokkenheid is erg groot. Er is duidelijk iets veranderd. De Indonesiërs zien deze VOC-gebouwen kennelijk niet meer als iets Nederlands, maar als iets van hunzelf.'

Later deze week gaat Rauner naar Semarang waar het plaatselijke museum om hulp heeft gevraagd. 'In het museum daar is maar een klein hoekje gewijd aan de Nederlandse geschiedenis. Dat willen ze uitbreiden. Er is duidelijk een revival gaande van een stuk geschiedenis dat ze een beetje hebben weggestopt.'

Volkskrant