De rilling van de tropen
door Maaike Borst. donderdag 17 december 2009 | 08:49 | Laatst bijgewerkt op: donderdag 17 december 2009 | 08:52
Bobby hoost met een emmer water uit het sloepje waarmee hij elke dag naar een grote vissersboot peddelt.
De Indonesiër brengt de nachten door op zee, bij het licht van een lamp die op het water schijnt om vissen te lokken.
Thuis in het dorp slapen zijn vrouw en dochter. Onder een klamboe.
De 29-jarige Bobby kreeg voor het eerst malaria toen hij 21 was. Sindsdien keert 'de rilling van de tropen' regelmatig terug. Soms één, soms twee keer per maand. Dan heeft hij koorts en hoofdpijn, zo erg dat hij soms met zijn hoofd tegen de muur bonkt en moet overgeven.
De Nederlanders vreesden de ziekte al toen ze in de 19de eeuw naar het eiland Billiton - Belitung in het Maleis - kwamen om tinerts te winnen. Er heerste een koorts, de 'Bataviase koorts'. Veel Indonesische arbeiders werden ziek en overleden.
Ook nu sterven mensen op Belitung, een eiland aan de oostkant Sumatra, aan de tropenkoorts malaria. De ernstigste en meest voorkomende variant - malaria tropicana - kan nog steeds levensgevaarlijk zijn. Op Belitung sterven vijf op de duizend inwoners jaarlijks aan malaria.
Als Bobby gezond is, spaart hij om zijn ziekbed te kunnen betalen. Soms lukt dat niet. Dan moet hij spullen verkopen of bij zijn moeder eten.
De vissersboot waarop Bobby werkt, vaart aan het eind van de middag de zee op. Weg van het witte strand waar het naar vis ruikt, langs de vele groene eilandjes naar het open water. Onderweg springen de vissen al naar de witte lamp.
Op een van die eilandjes woonde moeder Salehah tien jaar geleden met haar kinderen. Haar enige dochter Yana (3) werd ziek toen haar man drie dagen met de boot weg was om te vissen. Toen ze in het ziekenhuis malaria constateerden, was het al te laat.
Twee jaar geleden stierf ook haar 22-jarige zoon Megaputra aan malaria. Hij was visser en - na het vertrek van zijn vader - de kostwinner van het gezin.
Vroeger was het enige medicijn dat Salehah gebruikte 'terongali', een drankje van een geneeskrachtige wortel. Toen Yana ziek werd, vertelden buren horen dat het weleens malaria zou kunnen zijn.
Ze had geen idee. Laat staan dat ze wist dat het muggen waren die de ziekte verspreiden.
Salehah kreeg haar eerste klamboe in 2006 van het Rode Kruis. Voorlichting is volgens het Rode Kruis essentieel. Mensen kiezen soms voor traditionele geneeswijzen. Soms zijn ze bang dat het insecticide op de klamboe giftig is.
Als Bobby en zijn vrouw hun klamboe uitvouwen, is hun huisje meteen gevuld. Op de vraag of Bobby wel eens bang is dat hij niet meer beter wordt, antwoordt hij ontwijkend dat hij naar de kliniek in het dorp kan gaan. Daar geven ze sinds vorig jaar gratis medicijnen tegen malaria. Medicijnen die anders voor Bobby te duur zijn.
Die kliniek deelt ook klamboes uit, maar alleen aan mensen die al malaria hebben. De meeste zieken krijgen van de doktoren een medicijnenkuur van drie dagen.
De ernstig zieken gaan naar het ziekenhuis in de hoofdstad, Tanjung Pandang. Daar ligt Rini, een jonge vrouw van 26, aan het infuus.
Drie dagen geleden begon ze ineens heel erg te rillen. Ze kreeg hoge koorts en moest braken. De traditionele dorpsgenezer stuurde haar naar de kliniek, die haar naar het ziekenhuis stuurde. Malaria tropicana is de diagnose: na een dag in het ziekenhuis gaat het beter.
Maar Rini blijft bang. Sommige malariaparasieten blijven achter in de lever en kunnen nieuwe aanvallen veroorzaken, zoals bij Bobby.
Die gaat laat in de middag de zee op en keert pas in de vroege ochtend terug.
Een paar jaar geleden voer Bobby op een grotere boot waar het werk zwaarder was en hij meer geld verdiende. Maar door de fysieke aanslag kwam zijn malaria ook vaker terug. Hij moest kiezen voor lichter werk op een kleinere vissersboot.
De visserij is een van de belangrijkste inkomstenbronnen op Belitung. De andere tak waar de economie op drijft zijn de tinmijnen, ooit aangeboord door de Nederlanders. De afgegraven mijnen laten diepe gaten achter die vollopen met water. Vliegend over Belitung zie je honderden van die grijsbruine poelen.
Het zijn ideale broedplaatsen voor de muggen. Ook de klimaatverandering vergroot het aantal muggen. Door hevigere buien in het regenseizoen blijft meer water staan en de zeespiegelstijging maakt het moeras op het eiland groter.
de Stentor
do 17 dec 2009 - 9:23
NU.nl/Corrino Media Group