De zee zelf waarschuwt voor een tsunami

De zee zelf waarschuwt voor een tsunami
Gepubliceerd : 23 december 2009 - 3:52 pm | door Michel Maas


Foto's Michiel Maas

Een geel bord, een sirene en een gemankeerd high tech waarschuwingssysteem. Veel is er niet veranderd in Atjeh, na de verwoestende tsunami op tweede kerstdag 5 jaar geleden. 'Atjehers kijken na een aarbeving naar de zee. Als die zich terugtrekt, dan weten ze dat er een tsunami kan komen en rennen ze hard weg'.

Aan het strand van Pulot in Atjeh staat een geel bord. Op het bord dreigt een hoge golf een palmboom en een huisje op te overspoelen. 'Daerah Bahaya Tsunami' staat eronder: gebied met tsunami-gevaar. Niet dat iemand dat bord hier nodig heeft. Iedereen hier weet best waar de tsunami vandaan kan komen. Ook de blauwe borden met het rennende mannetje, die de vluchtroute aangeven zijn overbodig. Ze weten ook heel goed dat ze de heuvel op moeten als het water komt. En dan zijn er nog de sirenes. Die hebben nog nooit geloeid, maar àls ze loeien zal iedereen het op een lopen zetten.

Early warning system
Met deze borden en de sirene heb je het tsunami-waarschuwingssysteem van Indonesië wel zo'n beetje gehad. Het werkt zo: als er een aardbeving is kijkt iedereen naar de zee. Als die zich plotseling terugtrekt weet je dat een tsunami op komst is en dat je zo hard als je kunt moet wegrennen. De sirene is extra.

Nou ja, dat is niet helemaal waar. In november 2008 heeft de Indonesische president Susilo Bambang Yudhoyono officieel het peperdure 'early warning system' in gebruik genomen: een high tech systeem van met elektronica volgeladen boeien midden op zee, die waarschuwen als de waterspiegel stijgt. Als het werkt geeft dat systeem de mensen in het geval van een tsunami twintig minuten extra tijd om weg te komen.

Diefstal
Als het werkt, tenminste. Op het moment dat Yudhoyono bij de feestelijk ingebruikname op een knop drukte waren nog maar vijf van de tweeëntwintig boeien op zee uitgezet. En van die vijf was er al één gestolen en van een andere was de elektronika geplunderd. En dat was niet het laatste. Vooral de zonnepanelen met de accu's worden graag meegenomen, vermoedelijk door passerende vissers. De boeien zijn een makkelijk doelwit. Zij liggen midden in zee, en worden niet bewaakt.

Ruim een jaar na de ingebruikstelling zijn er wel wat boeien bijgekomen: negen dobberen er nu rond ver weg van de Indonesische kust, nog steeds niet de helft van wat eigenlijk nodig is. Volgens de directeur van de verantwoordelijke 'Dienst voor de toepassing van technologie', Wahyu W. Pandu, zullen er in januari vier nieuwe boeien van ieder bijna 100.000 euro bij worden geplaatst, betaald door buitenlandse donoren. Maar ook daarmee is het systeem nog steeds niet echt operationeel.

Laconiek
In de tussentijd houdt Indonesië 'Tsunami-drills'. In oktober van dit jaar is er zo'n oefening gehouden in Atjeh, dat in 2004 zwaar getroffen werd door een tsunami. Bij de oefening moesten mensen vanaf het strand op het sein van de nieuwe tsunami-sirenes een goed heenkomen zoeken en de tsunami-vluchtroutes volgen naar de nieuwe tsunami-vluchtplaatsen. De sirenes waren nog nooit getest, ondanks afspraken dat dat elke maand zou gebeuren. Zij bleken niet allemaal meer te werken. Maar niemand maakt zich daar echt druk over.

Wachten op een sein
Ook bij de meteorologische dienst in Atjeh lijkt de urgentie om zich te wapenen tegen toekomstige tsunami's vijf jaar na de laatste minimaal. De dienstdoende meteoroloog Syamsuir in het station Blang Bintang zegt laconiek dat hij 'standby' is zodra er een aardbeving wordt geregistreerd. Dat betekent dat hij wacht op een sein uit Jakarta om in actie te komen. 'En verder zijn onze mensen in het veld paraat'. Wat betekent dat? 'Die houden de zee in de gaten', zegt Syamsuir droog. En die dure boeien op zee? Hij heeft geen idee. 'Ik geloof niet dat die werken', zegt hij.

Volgens directeur Pandu ligt er overigens wel degelijk een werkende waarschuwingsboei voor Atjeh, maar wordt die beheerd door het buurland Maleisië. Dat land heeft nog nooit een waarschuwing doorgegeven. Maar dat zegt niets: er is immers ook geen nieuwe tsunami meer geweest. Pas als er een komt zullen wij weten wie het eerst alarm slaat: de peperdure boeien op zee of de mensen aan het strand.

RNW