Baboes en babies
Achtergrond bij project Oorlogsliefdekind
Liefde in oorlogstijd. Hoe werkte dat in Indonesië, tussen 1945 en 1949? Henk Blom is Indië-veteraan, die zelf een kind verwekte bij een inheemse vrouw. Hij vertelt over liefde, maar herinnert zich ook een verkrachtingsverhaal uit 1948.
“De bijzit is een huurlinge, die om middel van bestaan te hebben haar lichaam verhuurt, schiet uitsluitend tot geslachtsdoeleinden van den man. Van geestelijke verwantschap of harmonie in denken is geen sprake. (…) De samenleving bestaat in hoofdzaak met elkaar het bed te delen.”
In 1917 verscheen deze uitleg over het concubinaat in Indië. De bijzit, ook wel njaj genoemd, was er ten dienste van de man. Eind negentiende eeuw nog had meer dan de helft van de Nederlandse mannen in Indië zo’n ’bijzit’. Geen wonder, want er waren veel meer Europese mannen dan vrouwen in Indië. In het koloniale Indië waren deze verhoudingen vanzelfsprekend ongelijkwaardig.
De Nederlandse soldaten die vanaf 1946 massaal naar Indië gestuurd worden gaan ook op zoek naar “inlandse” meisjes. Vooral de dienstmeisjes -de baboes en de kokies- zijn gewild bij de militairen. En andersom: een relatie betekent voor hen voedsel, geld en dus veiligheid.
Baboes en babies
De koloniale houding ten opzichte van Indonesische vrouwen hield aan na 1945. Hoewel het systeem van concubines werd afgeschaft, bleef het gevoel bestaan dat personeel tot je “bezit” behoorde. Maar legitimeerde dat ook misbruik van vrouwen?
“Onzin”, stelt Indië-veteraan Henk Blom. “De houding naar de inheemse vrouwen was op basis van gelijkwaardigheid. Er was absoluut geen sprake van dwang. Sterker: het werd ons op een presenteerblaadje aangeboden. Meisjes uit de kampong kwamen naar ons toe om contact te zoeken.”
Dit ging soms ver: “Ouders moedigden hun kinderen aan om het met een Nederlandse militair aan te leggen. Daar waren de vaders dan heel trots op. Ik herinner me een keer dat eentje me zijn dochter te koop aanbood. Ik heb vriendelijk geweigerd.” Blom herinnert zich hoe verscheidene militairen het aanlegden met baboes. Hun contacten waren tropisch aangenaam.
Excessen
Toch kwamen ook excessen voor. Henk Blom kan zich één geval herinneren: “Het gebeurde in het voorjaar van 1948. Ik was met mijn bataljon gelegerd in Ambarawa op midden-Java. Er was een korporaal bij mijn bataljon maar ik kende hem niet persoonlijk. Op een nacht ging hij de kampong in, waar hij aanpapte met een meisje. Hij heeft haar toen verkracht. Ze was heel jong, nog onder de achttien.”
Blom beschrijft hoe de zaak aan het rollen kwam: “Ze is naar haar vader gegaan en die heeft de militaire politie ingelicht. De dader is toen door het meisje aangewezen en hij verdween een jaar in de cel.”
Echte liefde
Soms was er echte liefde. Een militair die een relatie had met een baboe, en wilde trouwen. Het leger had hiervoor een officieel beleid. Militairen moesten een verzoek indienen bij hun meerdere. Zoveel blijkt ook uit een brief van het hoofdkwartier van de adjudant-generaal:
“Militairen van KNIL of KL behoeven schriftelijke toestemming van hun commandant voor het aangaan van een huwelijk met de in de toestemming te vermelden persoon.”
De commandant van het betreffende bataljon had de bevoegdheid om toestemming te verlenen. Later verschoof dit naar een hogere rang, en kreeg ook de veldprediker of aalmoezenier deze bevoegdheid. Zijn oordeel gaf soms de doorslag.
Blom kan zich dit beleid nog voor de geest halen: “Meestal gaf de commandant toestemming. Hij zocht eerste contact met de ouders, waarna hij zijn beslissing maakte. Maar soms weigerde hij toestemming te geven.” En wanneer hij of de geestelijke weigerden: de meest simpele en meest radicale oplossing voor het probleem was overplaatsing van de militair.
Ommetje
Henk Blom trouwde niet in Indië. Hij was verloofd toen hij naar Indonesië vertrok, maar in een brief vertelde zijn verloofde dat ze uit dansen wilde gaan. Blom beëindigde toen de relatie. Een week later maakte hij een ommetje in de kampong, hij ontmoette een meisje en de twee belandden in bed. Toen Blom later terugkwam was het meisje verdwenen. “De buurvrouw vertelde me dat ze was verhuisd en dat ze zwanger was van me. Ik heb haar nooit meer gezien. Ik had willen blijven om mijn kind te zien opgroeien.”
Maar Blom keerde terug naar Nederland. Hij verloofde zich opnieuw met zijn oude liefde en de twee trouwden. “Mijn verloofde werd mijn vrouw en we kregen kinderen. Mijn ontrouw bleef ze me altijd wel een beetje nadragen, maar ik vond het geen ontrouw. Het was toch uit op dat moment?”
Lees het volledige verhaal van Henk Blom op de website van Oorlogsliefdekind. Blom was ook aanwezig bij de lancering van het project en de NOS filmde hem.
filmpje journaal
Oorlogsliefdekind
Heeft u zelf een verhaal dat u aan Oorlogsliefdekind wil vertellen? Neem dan contact op met de redactie.
Lees volgende week het fascinerende verhaal van Mejuffrouw Ter Kuile. Oorlogsliefdekind Jan Dennie herinnert zich een sigarenrokende vrouw, die op een motor rond het weeshuis reed. Ze zou zich ontpoppen tot redder van de halfbloed-wezen en een asiel in Nederland veilig stellen.
Omroep.nl/geschiedenis
03-06-2010
do 3 jun 2010 - 16:13