Wat voor werk had een Oranje-speler in 1905?

Wat voor werk had een Oranje-speler in 1905?
Door Jurryt van de Vooren 11-7-2010

De eerste spelers van het Nederlands Elftal kwamen na hun sportieve loopbaan in de hoogste regionen van de maatschappij terecht. Jan Akkersdijk bijvoorbeeld werd hoofd van de Militaire Inlichtingendienst in Nederlands-Indië.


Officieus Nederlands Elftal van 1897. Foto Nationaal Archief

Voor de Eerste Wereldoorlog was voetbal in Nederland nog een elitaire sport, zoals ik op 6 juni al schreef. Het spreekt daarom voor zich dat de voetballers in 1905 bij het Nederlands Elftal geen ongeletterde arbeiders waren. Integendeel…

Dat zien we als we kijken naar de maatschappelijke loopbaan van de eerste veertig Nederlandse internationals, die van 1905 tot en met 1908 werden geselecteerd. Maar liefst 22 van deze oerinternationals kwamen uit Den Haag – van HVV, HBS of Quick H. – toen ze in Oranje speelden.

Die stad heeft van oudsher banden met de kolonies, en dan vooral met voormalig Nederlands-Indië. De meerderheid van die Haagse voetballers had dan ook zelf een band met die kolonie: ze waren er geboren, maakten daar later fortuin of stierven in sommige gevallen in een Jappenkamp. Deze mensen vormden in feite het geraamte van de Nederlandse samenleving van begin vorige eeuw.

Die stelling werd onderbouwd door Cees Miermans, die in 1955 het proefschrift Voetbal in Nederland. Maatschappelijke en sportieve aspecten schreef. Hij toonde aan dat de voetballers die tussen 1894 en 1918 speelden voor nationale vertegenwoordigende elftallen grotendeels uit de betere milieus kwamen. Van 1894 tot 1905 was dat maar liefst 96%, en van 1906 tot 1918 nog steeds 81%. Pas na de Eerste Wereldoorlog kwam de omslag en kelderde het aandeel van deze sociale klasse naar 23%.

Sportjournalist C.J, Groothoff onderstreepte dit in 1947 in zijn boek Van de groene velden. Hierin somde hij op wat de spelers van HVV van honderd jaar geleden maatschappelijk hebben bereikt: ‘John Sol werd hoofd-administrateur van een groote onderneming op Java, Hans van den Bosch, directeur van de cultuurmaatschappij Pondok Gedeh; Ir. Milo, directeur van de B.P.M. te Tjepoe; Hoeksema de Groot, de voortreffelijke doelverdediger, kwam terug uit Indië als generaal-majoor, commandant van de luchtvaart-afdeling.’

Ook Velocitas uit Breda leverde in die eerste jaren nogal wat internationals en dat waren stuk voor stuk jongens met een militaire achtergrond. Jan Akkersdijk bijvoorbeeld speelde maar twee interlands – en scoorde daarin één keer – maar veel interessanter is dat hij later hoofd werd van de Militaire Inlichtingendienst in Nederlands-Indië.

Dat die Indische connectie onder de oervoetballers hecht was, beschreef Groothoff met behulp van een koloniale foto, waarop een groep volwassen mannen staat, die elkaar opzochten in Indië. Het waren allemaal ex-leden van UD uit Deventer.

‘Hoe stevig die banden zijn, werd mij treffend duidelijk, toen ik, kort na de herdenking van het 60-jarig bestaan van U.D. in 1935, in een Indisch blad een foto vond van een aantal heeren te Medan, rondom een feestelijk versierden disch vereenigd, blijkens het onderschrift, ter herdenking van dat feest van U.D., hun oude club.

Een beter geslaagde illustratie van de band, die bindt, is wel niet denkbaar. Zóó stevig is die band, dat bij een aantal kopstukken uit de Indische samenleving – tabaksplanters, directeuren van groote ondernemingen, regeeringsambtenaren, enz – er toe bracht, zich de ongemakken van dagreizen per trein of auto te getroosten, om nog eens enkele uren te toeven in de sfeer van de oude club, herinneringen op te halen en met elkaar te praten over hun verrichtingen op het groene veld.’ Aldus Groothoff.

Misschien is Arjen Robben over dertig jaar wel de baas van de Nederlandse Inlichtingendienst.


Sportgeschiedenis