De plaatsen waar wij wonen - Jonas Bendiksen

Te gast in de sloppenwijk
Magnumfotograaf Bendiksen documenteerde in tekst en beeld het dagelijks bestaan van sloppenbewoners.

door Jan Hendrik Bakker

Vorig jaar verklaarden de Verenigde Naties met veel optimisme dat de verstedelijking van de wereld niet alleen maar ellende brengt, maar ook nieuwe kansen biedt. In de steden valt nu eenmaal meer te halen - aan arbeid, gezondheidszorg en andere voorzieningen - dan op het platteland. En dat vindt de bevolking zelf ook, want in Zuid-Amerika, Azië en Afrika trekt de plattelandsbevolking massaal naar de steden. Megasteden bestaan er uit kernen met absurd rijke bewoners en daaromheen wijken waar miljoenen straatarme migranten van het platteland een bestaan moeten vinden. Ze leven in kartonnen dozen, onder bruggen; soms hebben ze niet meer dan een luifeltje. Hoe is het leven in deze immense sloppenwijken? Magnum-fotograaf Jonas Bendiksen trok naar Nairobi, Mumbai, Caracas en Jakarta. In een verbluffend boek legt hij de dagelijkse werkelijkheid van het 'huiselijke' bestaan van de sloppenbewoners vast.



Wat een aandoenlijke ervaring is het dit boek te lezen. Er komen vrouwen aan het woord die trots zijn dat ze van de ongelooflijke armoede waarin ze leven toch iets weten te maken. Onder een brug in Jakarta heeft een gezin de betonnen pijlers afgeplakt met verpakkingsmateriaal van Siemens (foto).
In Kibera, de grootste sloppenwijk van Nairobi (100.000 mensen samengepakt op een oppervlakte van ongeveer 3,5 kilometer), vertelt een man hoe zijn grootste wens in het leven niet, zoals je zou verwachten, een goed huis in een gewone wijk is, maar een ventilator om de benauwde lucht te verdrijven.
Anderen vertellen blijmoedig wat een zegen het is dat er vuilnisbelten in hun buurt zijn. En inderdaad, in Mumbai zorgen de armen ervoor dat de stad niet stikt in haar eigen afval. Ze recyclen alles wat bruikbaar is.

Het fotowerk van Bendiksen is panoramisch. Hij gaat bij bewoners naar binnen en portretteert hen in hun eigen omgeving. Zo ontstaan lange, uitklapbare taferelen, waar mannen, vrouwen en kinderen onbevangen de camera tegemoet kijken. We worden binnen genodigd in de bitterste armoede ter wereld. Maar de portretten tonen de mensen niet in depressieve staat, vervuild en apatisch. Integendeel, Bendiksen laat de veerkracht van de sloppenbewoners zien en hun moed om door te gaan.

De plaatsen waar wij wonen - Jonas Bendiksen
Mets & Schilt/Oxfam Novib
€19,90


AD Boeken Weekend
14-02-2009

Het zou ideaal zijn, maar wel utopisch denk ik, als Jonas de opbrengsten van het boek verdeelde onder zijn "objecten".

Mijn man bouwde dit woninkje in maar twee dagen. Het bevindt zich onder de Gedong Panjangbrug. Hij heeft ook al deze labels hier opgeplakt. Hij had ze van een voddenraper gekregen, die ze weer van een drukkerij had. Ik houd ervan om dingen netjes te houden. Ook al wonen we onder een brug, ik vind het toch fijn als onze kamer een beetje aangekleed is.

Er slapen vijf mensen in dit kleine huisje. De mensen moeten er eenvoudigweg in worden geperst; we zitten allemaal tegen elkaar aan. Als de één beweegt, bewegen alle anderen mee. We hebben geen andere plek. Niemand van onze familie slaapt boven, op de brug, zoals enkele buren van ons. Ze doen dat omdat het eronder heet wordt. Maar wij vinden het best om hier beneden te slapen. Ik zou te doen hebben met onze kinderen als we daar boven zouden moeten slapen. Het is er echt heel onbeschut.

Soms worden we door elkaar geschud in onze slaap wanneer er een vrachtwagen over de brug rijdt. Alles trilt dan echt. Dat kan eng zijn, en we vragen ons af of deze brug misschien in kan storten. We zijn ook bang voor overstromingen. Wanneer het waterpeil stijgt, rennen we gauw naar boven.

Wanneer het hier overstroomt, verzamelen we snel onze persoonlijke bezittingen en brengen die naar boven, op de brug. Dan schuilen we bij het gebouw van de BRI-bank. We blijven daar gewoonlijk totdat het stopt met regenen en het water zakt. Eenmaal viel mijn zoon bijna in de rivier. Hij trok zijn broek aan en gleed uit. Gelukkig konden we hem vastgrijpen. Als hij in het water was gevallen, zou de rivier hem hebben verzwolgen.

Ik heb medelijden met mijn dochter. Omdat we momenteel niet veel geld hebben, moeten we genoegen nemen met dit onderkomen. Ik voel me beschaamd als haar vriendinnen hier op bezoek komen. Ik kook niet voor hen - ik ben bang dat ze het hier te lelijk vinden. Dus in de regel koop ik wat eten en drinken voor hen in de winkel hier vlakbij. Ik dring er gewoonlijk op aan dat mijn familieleden hier niet komen. Dan zeg ik tegen hen dat mijn huisje maar klein is en ver weg, dus dat ze niet de moeite moeten nemen om me te komen opzoeken.

Asanah

Dit is het verhaal bij het plaatje van het openingsbericht.
rechts is Asanah.

Wat valt er nog aan toe te voegen?

Heel vaak - zoals je weet - heb ik dergelijke scenes/toestanden kunnen aanschouwen. Schrijnend.

Ik ken iemand, die in een poosje geleden - ergens in Sbaya op bezoek kwam en op nog geen 2 meter langs een warung liep, die vlak naast de "toegangspoort" van de tuin gelegen is. Diezelfde warung wordt na 6 uur 's avonds "gesloten" en dan dient de warung als "nachtlogies" voor de eigenaar en "helper".
De twee kleine zitbankjes voor de gasten op de dag dienen dan als slaapplaats.
Oh ja, het "nachtlogies" wordt dan "Open Air Hilton" genoemd, want de warung bestaat slechts uit 4 palen en een dakje van afvalmateriaal.
Het waswater 's morgens wordt verkregen uit de waterkraan in de hoek van de tuin naast de poort en de behoeftes worden gedaan in het straatriool waar een stukje van de warung op "gebouwd" is.

De verkoopwaren van de warung zijn deels "restanten" van een nabijgelegen restaurant en deels zelf gebrouwen/gebakken op een kleine anglo.

Fragment uit een stukje verhaal over deze warunghouder: "Bent u ook familie van....." vroeg die warunghouder mij eens.
"Ik kom uit Bondowoso, maar heb geen familie meer en de dokter heeft mij......" vervolgde hij tegen me.

Hartverscheurend, vooral als je bedenkt, dat slechts een muurtje van circa 20 cm dik en een stukje prikkeldraad, de 2 werelden scheidt , namelijk van "schrijnende armoe" en "weldadige welvaart".

Aan de ene kant van de muur een goed bed met airconditioning en aan de andere kant van de muur een houten bankje in de open lucht.

Overal alom is zoiets te vinden in de wereld. Machteloos, triest. Slechts één klein druppeltje op die grote plaat, kan je dan laten vallen en ook alleen nog als je het toevallig meemaakt of aanschouwt.....

Als alle toeristen die die landen bezoeken voor één druppeltje zouden zorgen........

Tja, als......

Mijn zoontje heet Subeki - hij is negen maanden. Zijn eerste verjaardag is over een paar maanden. Vroeger sliep ik onder de trap van een huis, maar omdat ik de mensen die daar woonden stoorde, ben ik hierheen, naar deze bank verhuisd. Ik heb de eigenaar ervan gevraagd of ik hier mocht slapen. Hij vond het goed. Ik kan het goed vinden met de buren hier, dus ik zal hier blijven wonen. Ik zorg ook een beetje voor de veiligheid hier.

Ik bewaar mijn kleren bij de trap van de plek waar ik voorheen woonde, maar ik heb maar een handjevol kleren. Ik draag ze, was ze, droog ze en draag ze dan weer. Hetzelfde geldt voor mijn werk - ik was kleren van anderen en verzamel plastic bekertjes. Ik werk zodat ik genoeg kan eten en dan stop ik ermee. Als er geen eten meer is, ga ik weer aan het werk.

Als het regent, ga ik meestal rechtop zitten en leg mijn zoontje op mijn schoot. Ik wil niet dat hij nat wordt. Ik kan wel tegen koude regen en wind. Ik vind het niet erg om niet te slapen en honger te hebben, zolang hij maar geen honger heeft.

Jaren geleden kwam er een man met een kleine baby die ongeveer net zo oud was als mijn zoontje nu - die baby was ik. Mijn vader had geen geld om voor me te zorgen, en hij gaf me aan de eigenaar van de waterpomp daar verderop. Dat is de reden dat ik, God zij dank, niet hoef te betalen wanneer ik me daar was. Ook al zijn het niet mijn eigen ouders, mijn stiefouders die me in huis hebben genomen, laten me hun water gebruiken.

Ik was twaalf jaar toen ik trouwde. Ik was toen nog een meisje, en ik heb mijn schoolopleiding niet afgemaakt. Maar mijn man stierf en ik bleef achter als zijn weduwe. Mannen vonden me leuk, en natuurlijk wilde ik een gezin hebben, maar helaas werd ik door een man bedrogen. Het bleek dat hij al getrouwd was - en ik kreeg zijn baby.

Dat is mijn verhaal.

Subur.

Dit is dus zo'n bank in de openlucht....
kranten als tikar, de straat is haar huiskamer..
Kampung Miskin in Jakarta

Één van de hoofdredenen, waarom ik popel met aftellen, als je begrijpt wat ik bedoel Ms Wu en Ms LL.

Er gaat niets boven de dankbare ogen, als je persoonlijk iets afgeeft ipv lewat Western Union. Gampang en geschikt voor hoge noden, maar je ziet dan niet de lach in de ogen.

Net wat ik elders al liet zien en schreef: Je ziet na een jaar dan de resultaten van de giften van het vorig jaar. Een opgeknapte muur, een geverfde deur, een pompje in de put, een paar nieuwe bordjes, een stoeltje hier en daar een, nieuwe kasur.....

Een kind dat zijn verjaardag kan vieren en de kampung kan naar huis met de berkat in handen, biar ada untung dan rezeki, biar ada harapan dlm hatinya orang tua, biar nggak ada susah selama satu detik.

En bovenal een lach in de ogen voor één seconde, maar die wel altijd in de ziel blijft branden, zolang je leeft.

Gelukkig zijn er nog enkelen hier in Holland en ergens anders op de wereld, die eraan denken.

Ik loop wel eens op grofvullis ophaaldag langs de straten en ik zie wat er allemaal ligt. Zo goed als nieuw soms.
Wat zou dat niet allemaal kunnen opbrengen, als je het vergaart. Maar die transportkosten zijn zo stervens duur en dan denk ik maar dat het geld van de transportkosten dan beter direct rechtstreeks gebruikt kan worden in plaats van een rederij te spekken.
Maar oh oh oh, wat voor rijkdom ligt er toch niet op straat, waar menige Subeki en zijn moeder een maand lang van kunnen eten.

Ik begrijp wat je bedoelt Bro H. Tegen die tijd weet ik je wel weer te vinden voor een lach in hun ogen!

wu schreef:

Kampung Miskin in Jakarta

En in andere grote steden.

Ik heb de eerste foto een paar keren bekeken , met gemengde gevoelens .
Van verdriet en kwaadheid , en soms ongeloof.
Hoewel ondanks dat het een kleine " kartonnenhuis" is hebben ze nog " muren" en " dak" boven hun hoofd.
Ik heb vaak in Jakarta Barat mensen in openlucht zien slapen , onder de grote viaducten .
Zonder " muren" of " dak".
Als je met de taxi langs rijdt moet je maar goed opletten onder de viaducten bij de grote Mall Taman Anggrek.
's avonds is het daar drukt , van tijd tot tijd worden ze ook weg gejaagd(pembersihan).
En elke keer komen ze terug , omdat ze niet anders kunnen.
Waar moeten ze heen ? Op papier bestaat ze niet eens , ze zijn illegalen uit de arme provincies . Ze zijn niemand , wordt ook " gelandangan" genoemd.

Echt zielig.
Soms vraag je af waarom ze niet naar huis gaan, naar hun kampung ?.
Daar kunnen ze tenminste een menswaardiger bestaan leven.
Want als je een vaste adres hebt , kan je op zijn minst subsidies krijgen , worden ze als GaKin (Keluarga Miskin) aangemerkt.Niet veel , maar toch minder erg als je alleen maar moet bedelen .
Kunnen hun kinderen nog naar school gaan , op zijn minst op SD(Lagere School) nivo.
En als ze een lapje grond hebben kunnen ze cassave *(de wonder stok) planten.
Pisangboom planten .

Waarom gaan ze niet terug ?
Wat is de reden ?

* De grond is zo vruchtbaar dat als je een stok in de grond steekt je ook kan leven.

Hallo Om Sid, u schreef:....Soms vraag je af waarom ze niet naar huis gaan, naar hun kampung ?.

Soms, heel soms, hebben ze geen familie meer of wil de familie hen niet meer zien/ontvangen of is de familie dood of hun stukje grond is al verkocht inkl hun onderkomen. Zoveel redenen dat de orang tani naar de grote stad trekken en als gelandangan gedwongen zijn te leven.
Balik kampung is dan onmogelijk geworden.

(In Oost Java is de streek rond Nganjuk berucht om de droogte en armoede onder de tani.)

Gue bantu orang kampung juga.
Voorbeeldje Om:
Een van mijn "projectjes" om het maar zo cru te zeggen leeft van de "gratie" van de orang Barat die een huisje gekocht hebben, nou ja huisje? Het is een groot huis. De ayah en de ibu zijn aangesteld als tuin onderhouds dienst tegen een salaris voor allebei van circa 30 euro sebulan voor allebei. (Alleen als de orang barat er zijn. Zijn ze er niet, ya sorry dan, maar itu namanya sial.)
Ze hebben hun grond moeten verkopen, want de ladang bracht niets op, de grond was te droog en een paar keer oogst mislukt.
Het ex orang tani gezin bestaat uit 3 kinderen, papa, mama en en nog een bayi van de oudste van de 3 kinderen.(Deze was onder valse voorwendselen de tempat tidur ingelokt, zoals zo vaak gebeurt.)
Van de kinderen gaat de jongste naar de SD en de twee anderen werken - bij de gratie Gods - af en toe als pembantu bij de orang barat tegen een dagloon van 60.000 Rph. Maar dat is slechts 1 of 2 keer per week en afhankelijk van het feit of de orang Barat er zijn of niet in hun "vakantie verblijf" in Indonesia.(De laatste keer kostte de beras al 6500 sekilo, dus 5 mensen eten hoeveel rijst???Lagi de minyak goreng prijzen stijgen ook dagelijks).

Dus Om Sid, tel maar op al die Rph en hoe moeten dan de kosten gedekt worden.

Nu komt het trieste ook nog erbij.

De grond van de ex orang tani was opgekocht door een investment company met de clausule, dat de mensen er mochten blijven wonen, mits de grond verder onbebouwd blijft. De Investment Co wacht dus met bouwen.

Nu gaat de Investement co beginnen met bouwen van huizen in de verkoop bestemd voor orang barat of orang kaya.

Dus het gezin moet binnenkort de spulletjes bij elkaar rapen, in een gerobak doen en dan maar ergens somewhere naar toe vertrekken. Terpaksa jadi orang gelandangan.

Ik beweer niet, dat al die gelandangan op zo'n manier op straat zijn gekomen, maar wel heel veel.

Het is en blijft héél erg triest.

En de beelden van gelandangan zijn niet enkel in JKT te vinden. Wah Om, coba kijk maar eens in Surabaya. Zelfde laken een pak.

Neem ook maar de Lapindo story. Hoeveel orang tani hebben in Sidoarjo hun grond niet verloren en hoeveel wachten nog tevergeefs op een uitkering na al die 3 jaren?
In het begin hebben ze nog een stukje onderdak gekregen van de regering ergens in een paar lege winkelpanden. Maar dat is ook al afgelopen. Dus.......cari tempat tidur op straat en onder de kolong van de viaducten en bruggen.

Salam en take care.
Gr/H