Heen als jongere, terug als een man

Heen als jongere, terug als een man
Michel Hasselerharm. dinsdag 03 mei 2011 | 16:17


Wim Kerperien bij het Indiëmonument in het Cycloonpark in Borculo. Archieffoto: Jan Houwers

Dit is een archiefverhaal uit de TC Tubantia editie Achterhoek van 9 april 2010.

Is de vrede net gewonnen, word je naar een nieuwe oorlog gestuurd. Wim Kerperien was een van de zeventig jongens uit de vroegere gemeente Borculo die het overkwam. "Mijn oorlog heeft tien jaar geduurd."


Twintig jaar was de thans 82-jarige Borculoër toen hij in 1948 werd opgeroepen voor dienst en op gevechtstraining moest voor Indië. Het ging meteen mis. Op de stormbaan van de Huzaren van Boreel, gelegerd in Amersfoort. "Je moest met een touw op een platform slingeren en dan rechts via een glijbaan eraf. Ik ging rechtdoor en viel acht meter naar beneden."

De verwondingen aan zijn knieën konden uitzending naar Nederlands-Indië echter niet voorkomen.

Niet dat hij dat erg vond. In tegendeel. Kerperien stapte welgemoed aan boord van troepenschip De Grote Beer. "Ik was jong en had weliswaar net verkering, maar het avontuur lonkte wel. Bovendien, hier was alles op de bon. Misschien was het daar wel beter. We gingen om de orde en vrede te handhaven. Dat we oorlog moesten voeren, daarvan hadden we geen idee."

Met zo'n driehonderd mannen en vrouwen zat hij op het schip. "De mannen in het achterschip, de vrouwen voor. De jacht kon beginnen", lacht Kerperien als hij aan de vier weken durende overtocht denkt. "Overal aan boord stond militaire politie, maar dat weerhield de meeste jongens er niet van om de vrouwen op te zoeken. Dan gingen ze wel onderlangs, via de machinekamer. Als ze terug kwamen, hadden ze soms de kop kapot."

Kortom: het avontuur was begonnen. Waar dat toe leidde, daarvan hadden ze geen idee. "Ja, Indië. Maar dat was zo groot als Europa." Kerperien zelf belandde uiteindelijk in Semarang. Daar kreeg hij vanwege zijn knieën een baantje op de afdeling personele en algemene zaken van de staf van de B-divisie. Die was ondergebracht in een prachtig pand, het hoofdkantoor van de Nederlands-Indische Spoorweg Maatschappij. Bijna een paleis, waar de oorlog ver weg leek. "Ik had werk en ging 's avonds uit. Naar de bioscoop of zo." Hij had er af en toe nog een leuk feestje ook. "Bijvoorbeeld als er iemand met de handschoen trouwde, zoals dat heette. Dan zat de vrouw van de soldaat in Nederland. Maar als ze dan getrouwd waren, kreeg de dame geld."

Helemaal vrij van oorlog was het natuurlijk ook weer niet. Zo af en toe moest ook Kerperien op patrouille in de stad. Dan had de inlichtingendienst gehoord dat er acties werden voorbereid tegen de staf of andere Nederlandse soldaten. "Ik was nogal lang, dus ik moest voorop. 'Wij dekken je wel', riepen ze dan. Maar er gebeurde nooit echt wat. Bang ben ik ook nooit geweest."

Toch kreeg ook de Borculoër wel een portie van de ellende mee. Al was het bescheiden. "Soms kregen we brieven van vrouwen en vriendinnen die in Nederland waren achtergebleven en lieten weten dat ze zwanger waren geworden. Daar heb ik jongens echt kapot aan zien gaan." En dan waren er natuurlijk de soldaten die na maanden in de rimboe te hebben gezeten, stoom kwamen afblazen in de stad. "Dan dronken ze zich een stuk in de kraag en gingen ze achter de wijven aan. Maar het was daar natuurlijk niet zo schoon als in Nederland en er liepen er heel wat een geslachtsziekte op."

Het waren symptomen van iets dat veel dieper zat, dat besefte Kerperien zich ook wel. "Die jongens hebben daar in de rimboe verschrikkelijke dingen meegemaakt. Stonden soms dagen doodsangst uit. Nu gaat het over bermbommen, toen had je trekbommen. Omdat het zo warm was, reden ze vaak met open dak. Maar dan hadden ze een draad over de weg gespannen: hoofd eraf. Het valt eigenlijk niet te beschrijven wat ze allemaal hebben meegemaakt. Velen konden er ook niet over praten. Nog steeds is dat voor veel mannen die daar zijn geweest een probleem." Zelf zette hij de verhalen zo snel mogelijk van zich af. "Je moet nooit gaan nadenken. Gewoon doorgaan."

Voor Kerperien duurde het verblijf in Semarang anderhalf jaar. In oktober 1950 keerde hij terug in Borculo. Natuurlijk hebben de ervaringen in Indië hem gevormd. "Ik ging er als een jongere heen en kwam als een man terug." Maar echt last van de oorlog heeft hij nooit gehad, zegt hij zelf. "Ik kon terug naar mijn baan in Enschede. En ik had verkering, dat vroeg ook nog wel wat aandacht."

Ook van de negatieve verhalen die veel Indië-gangers bij hun terugkeer in het gezicht gegooid kregen, heeft hij nooit zo veel meegekregen. Hij las er vooral over in de krant, of hoorde ze van andere veteranen. "Natuurlijk zijn er vreselijke dingen gebeurd. Die gebeuren altijd in een oorlog", zegt hij over de commotie achteraf.

Waar hij veel meer moeite mee heeft, is dat de oorlog in Nederlands-Indië is weggestopt in een donker hoekje van ons collectieve geheugen. "Het is echt een vergeten oorlog geworden. Je leest er helemaal niets over in de geschiedenisboekjes." Hij merkt het aan de jeugd van vandaag. "Ze weten er bijna niets van. Hebben geen idee van hoe groot Indonesië bijvoorbeeld is."

Hij heeft zich ingespannen daar verandering in te brengen. Via diverse veteranenorganisaties. Zo is hij bestuurslid van het enkele jaren geleden opgerichte Veteranenplatform Berkelland en hij was een van de oprichters van het Indië-monument in het Borculose Cycloonpark, waar tijdens de jaarlijkse dodenherdenking ook stil wordt gestaan bij de slachtoffers in Nederlands-Indië. "Dat is belangrijk, want dat betekent erkenning voor de jongens die daar begraven liggen. En hun familie."

Hij merkt de laatste jaren wel een kentering. "Mensen willen toch wel graag weten wat er nou allemaal is gebeurd daar." Hij wordt wat vaker gevraagd om op scholen te komen vertellen. Zo is hij dus ook vandaag te vinden in de Borculose bibliotheek, bij de expositie over oorlogen in Indië en Nieuw- Guinea. Dat die wat in de schaduw valt van de vele festiviteiten rondom de 65-jarige bevrijding van de Achterhoek, vindt Kerperien geen punt. "We moeten vooral alles blijven herdenken."