Een Fries Indië-monument in drie fotoalbums

vrijdag, 27 maart 2009

Johannes Algra draagt zijn verzameling foto’s van Friese graven in Nederlands-Indië over aan Tresoar
Een Fries Indië-monument in drie fotoalbums

Franeker - Johannes Algra (83) redde de foto’s van grafmonumenten van Friese gesneuvelden in voormalig Nederlands-Indië van de vergetelheid. Hij legde er drie albums mee aan, die hij gisteren overdroeg aan Tresoar. ,,Dit moat yn Fryslân bliuwe.”

Door Erik Betten.
De ringbandmappen die Johannes Algra in zijn appartement in Franeker op tafel heeft liggen, zien er van afstand niet direct monumentaal uit. Eenmaal opengeslagen, is de indruk wel anders. Per pagina is een foto te zien van een wit kruis op een begraafplaats, met duidelijk zichtbaar de naam van een gesneuvelde. Stuk voor stuk Friese jongens, die het leven lieten in voormalig Nederlands-Indië, in een strijd waar Nederland later met gemengde gevoelens van verlies en schaamte op terugkeek.
Algra heeft het niet bij een verzameling foto’s gelaten. Het witte papier om de foto heen heeft hij versierd met uitgeknipte dieren, bloemen en andere kleurrijke afbeeldingen. "Allinnich mar in foto, dat wie sa keal."
In totaal zijn 168 Friezen of Hollanders van het Friese Bataljon om het leven gekomen in het voormalige Nederlands-Indië. Van 156 van hen heeft Algra een foto van het grafmonument in zijn boeken.
De gedrevenheid waarmee Algra zijn collectie opbouwde - en aanvulde met krantenknipsels, lijsten met gesneuvelden, maar ook ansichtkaarten uit Indonesië - komt niet uit de lucht vallen. Zelf ging Algra als 21-jarige dienstplichtige in december 1946 naar Indië, waar hij ruim drie jaar zou blijven. De avond waarop hij zijn kameraad Andele Lautenbach - ook afkomstig uit Berlikum - een brief schreef dat hij was aangekomen, sneuvelde Lautenbach.
Pas na zes weken bereikte Algra het bericht dat zijn makker twee dagen voor Kerst was overleden. Lautenbach had via twee boomstammen een sloot willen oversteken. In de boomstam was een bom verstopt, die op dat moment afging. Lautenbach raakte zwaargewond en overleed in het ziekenhuis.
Naast de foto van het grafmonument van zijn maat heeft Algra een zwartwitfoto van de jongeman in het album opgenomen. En een gedicht dat hij zelf in Indië schreef: "Twee dagen voor deze Kerstmis 1946 sneuvelden twee jongens door een bom... een van deze twee jongens was een vriend van mij."
Zelf speelde Algra een ondersteunende rol in het Nederlandse leger in Indië. Eerst was hij ingedeeld bij een antitankregiment. "Mar der wienen hielendal gjin tanks." Daarop kreeg Algra een plaats bij het centrale munitiedepot in Batavia, nu Jakarta. Van daaruit werden de twintigduizend Nederlandse militairen in het gebied van munitie voorzien.
Algra is zich altijd bewust gebleven van het feit dat hij net zo goed een van de Friezen had kunnen zijn die daar zijn achtergebleven. Het respect dat hij voelt voor "de kameraden" die in Indië achterbleven, heeft hij in de albums tot uitdrukking gebracht.
Toen Algra een jaar of vijftien geleden hoorde dat de foto’s van de graven ergens in een diepe la dreigden te verdwijnen bij de Stichting Indië-Monument Friesland, greep hij in. De foto’s waren nooit opgevraagd door nabestaanden. En de stichting kon er verder weinig mee. "Geef dan maar aan mij", zei Algra. Het was in de tijd dat er veel kritiek was op het Nederlandse aandeel in de bloedige guerrillaoorlog met de Indonesische onafhankelijkheidsstrijders.


Tresoar

Gistermiddag bracht Algra de drie mappen naar Tresoar, om ze daar een veilige plek te geven in het archief. Dat deed hij op aandringen van historicus Jack Kooistra, die het werk van Algra herkende als een belangwekkend monument op zichzelf. Voor Algra betekent de overdracht een geruststelling. "Wêr soe ik der anders mei hinne moatte? Hoopje dat de bern der goed op passe sille en it net fuortsmite?"
Overigens zijn de drie fotoalbums maar een onderdeel van een groter archief dat Algra heeft aangelegd over zijn tijd in Nederlands-Indië. Daaronder vier mappen met foto’s en dagboekaantekeningen van Algra zelf. Die blijven voorlopig nog even in de kast in Franeker liggen.
Toevallig kwam kort na het eerste contact met Tresoar over de overdracht van de drie fotoalbums ook de mededeling dat er gewerkt wordt aan een landelijk Indië-museum. Algra is bereid om zijn verzameling uiteindelijk aan dat museum over te dragen, maar dat geldt niet voor de fotoalbums. "Dat binne allegear Fryske mannen. Dit moat yn Fryslân bliuwe."

Friesch Dagblad