Dwalen door straten met geschiedenis-app Auteur: door Angelique Rondhuis | zaterdag 24 november 2012 | 07:00
Het oude seinhuisje waar de seinmeester niet verscheen, en hij thuis met vergiftiging bewusteloos bleek te liggen. foto Cees Baars
APELDOORN - Zeg niet dat er in de straat nooit wat gebeurt. De nieuwe smartphone-app van de Koninklijke Bibliotheek laat anders zien. De krantennieuwtjes uit het verleden.
De Sultan van Langkat bezocht in 1938 niet alleen de voor de hand liggende hoogwaardigheidsbekleders in het verre Nederland, maar ging ook op de koffie in de Tweede Beukenlaan in Berg en Bos, alwaar hij een oud-ambtenaar uit Indië bezocht.
Het was te lezen in de krant van 5 september. In een andere uitgave kon het ook maar zo 6 of 7 september zijn. Nieuws was iets dat nieuws was op het moment dat je het vernam.
Voor wie zich afvraagt wat Langkat is: een sultanaat ten oosten van Medan op Sumatra. Het is zeer rijk geworden dankzij de olieconcessies aan de voorloper van Shell, namelijk de Bataafse Petroleum Maatschappij (BPM).
Want wie een smartphone ter beschikking heeft, zoekt op basis van het speciale programma van de Koninklijke Bibliotheek natuurlijk meteen verder en leest zo al grasduinend door het verleden.
Veel brandjes en ongelukken in de dynamische archieven van de Haagse KB. Wat opvalt is de openheid waarmee de feiten gemeld worden. Namen en toenamen staan zonder schroom vermeld. Het was de tijd dat iedereen elkaar nog kende en de privacy geen discussie opleverde.
En voor wie denkt dat het in die tijd allemaal wat liever en aardiger eraan toe ging: ook in die tijd konden beëindigde relaties uit op (bijna-)drama's aflopen.
Aan de 'Spreeuwenweg no. 7' (met inderdaad het nummer erbij vermeld) werd in augustus 1929 de bewoonster en haar 25-jarige dochter opgeschrikt doordat met een jachtgeweer door de ruiten werd geschoten. 'Een gevaarlijke vrijer' bleek de dader en werd van zijn bed gelicht. De bewoonster raakte alleen gewond aan haar kin.
Je kunt dwalen door de stad of de dorpen en de vergeten nieuwsfeitjes boven water halen. Maar ook vanuit de luie stoel is de app vermakelijk, en is per plattegrond te zoeken naar nieuwtjes.
Er is te lezen dat Apeldoorn garnizoensstad is geworden en de spiksplinternieuwe Willem III aan de Frankenlaan de deuren heeft geopend. Wat het meest is blijven hangen zijn de branden en de ongevallen. In de Kanaalstraat vindt een fruitimporteur bijna een eeuw geleden 9ook al bijzondere dingen in zijn tropisch fruit. In dit geval een gevaarlijke slang tussen de bananen. Een amateur-bioloog vertelde in de krant dat het dier zeer giftig en gevaarlijk moest zijn.
Onbewaakte overgangen worden ook decennia geleden al verfoeid, zoals de overgang in de Amerikaweg achter de snelweg bij Beekbergen, maar het spoor is ook redder. Als de seinbediende niet op tijd op zijn werk is en de treinseinen dus niet werken, gaat een bezorgde spoorwegarbeider kijken in zijn huis. Net op tijd blijkt later, want de seinhuiswachter en zijn vrouw lagen bewusteloos in bed, vlakbij aan de Torenstraat, en ontsnapten ternauwernood aan de dood door koolmonoxide.
De KB heeft voor de app geput uit het eigen digitale archief dat voor iedereen toegankelijk is. "Daarbij hebben we de meest bezochte plekken in Nederland het best gevoed", zegt een medewerkster. "Je zult dus in de Amsterdamse binnenstadstraatjes veel meer vinden, en op Schiphol ook bijvoorbeeld. Daar loop je bij wijze van spreken door de geschiedenis, en dat is op andere plekken breder verspreid.'' Zo is lang niet al het Apeldoornse nieuws terug te vinden.
Stentor