24-01-2013
Wie het over communisten heeft in Indonesië lokt censuur uit
Makassar - Elk Indonesisch medium dat kritisch schrijft over de massamoord in 1965 op minstens vijfhonderdduizend landgenoten, vermeende communisten, kan boze brieven verwachten. Die communisten stonden op het punt ons land over te nemen, ze moesten wel dood! Het leger, samen met nationalistische en extreem-religieuze jongeren verantwoordelijk voor die doden, zei altijd dat die noodzakelijk waren om het land te beschermen.
Jacco Hupkens
De afgelopen maanden speelde de Amerikaanse regisseur Joshua Oppenheimer een hoofdrol in deze pijnlijke kwestie. In zijn documentaire The Act of Killing laat hij beulen uit die tijd, inmiddels oude mannetjes, moorden en martelingen naspelen met figuranten, waarbij ook de willekeur benadrukt wordt. De documentaire is niet in Indonesische bioscopen te zien, de filmmakers vertrouwen op universiteiten en cultuurcentra om vertoningen te organiseren. 'Van de ruim 150 vertoningen waren er tot nu maar twaalf openbaar, de rest was alleen op uitnodiging. Uit angst voor rellen', vertelt een persmedewerker. 'In Purwokerto kwamen zo'n vijftig leden van de Pemuda Pancasila opdagen, om de vertoning te stoppen.' Die nationalistische jeugdorganisatie was destijds ook betrokken bij de moorden. 'Gelukkig slaagde de organisator erin om ze te kalmeren, uiteindelijk hebben ze samen met studenten naar de film gekeken.'
Vorige week was de site van de film ineens niet meer bereikbaar. Oppenheimer zette via Twitter een campagne in gang. Honderden Indonesiërs deden mee, het technologieministerie vertelde van niets te weten en na een paar dagen was de site weer te zien. Storm in een glas water? Misschien, maar dit soort incidenten is talrijk. De Amerikaanse zanger Filastine kreeg eerder deze maand in Semarang van een clubeigenaar te horen dat hij het Indonesische volksliedje Genjer-Genjer niet mocht spelen, omdat dat ooit lijflied was van communisten. 'Dat zou rechtse types of legermensen kunnen opfokken', vertelt Filastine per mail. 'We hebben het publiek uitgelegd waarom we het niet speelden, daarna bleven bezoekers dat nummer aanvragen. Een vorm van protest.' In beide gevallen werkte de censuur contraproductief: in kranten en op Twitter en Facebook werd er driftig over gediscussieerd. Zo kregen Filastine en The Act of Killing, én de zwarte bladzijde uit de Indonesische geschiedenis juist veel aandacht.
De Groene Amsterdammer
do 24 jan 2013 - 11:32