Buitenkampers, draait vanaf oktober in diverse bioscopen

Op de foto de Opa en Oma, oudtante en tante van Ernst Jansz (van Doe maar) met op de achtergrond een van de bedienden.(Djongos)

Buitenkampers
Originele titel: Buitenkampers
Regie: Hetty Naaijkens-Retel Helmrich
Herkomst: Nederland
Jaar: 2013


--------------------------------------------------------------------------------


Enige maanden na de Japanse inval in Nederlands-Indië begon de registratie van alle Nederlanders. Er werd daarbij voor het eerst het raciale onderscheid gemaakt tussen volbloed Nederlanders (totoks) en gemengdbloedige Nederlanders (Indo’s). De totoks en zij met weinig inheemse voorouders werden geïnterneerd, in de zogenoemde Jappenkampen terwijl de meeste Indo’s meestal “vogelvrij” en zonder inkomen buiten het kamp bleven (hun vaders en echtgenoten waren vrijwel allemaal geïnterneerd). Zij konden amper aan eten, medicijnen of kleding komen. Aanvankelijk wisten de Japanners niet goed raad met de Indo’s: waar lag hun loyaliteit? Ze kregen het voordeel van de twijfel, in de hoop dat ze te mobiliseren waren voor het Japanse ideaal. Met een afstammingsbewijs, een pendaftaran, kon aangetoond worden dat er in de familie een Aziatische voorouder was. De Buitenkampers leefden in een steeds vijandigere omgeving en hadden grote moeite om in leven te blijven. Hun vrijheid was zeer relatief. Na de bevrijding en de ontberingen van de Japanse tijd werd het leven er voor hen ook niet beter op, en volgde er een zo mogelijk nog heftigere periode: ‘de Bersiap’. Het is de eerste keer dat er een film is gemaakt over deze lang verzwegen en voor velen onbekende periode uit de vaderlandse geschiedenis. De Indische Nederlanders van de tweede en derde generatie zijn in meer of mindere mate beïnvloed door het grote zwijgen van hun ouders en grootouders over deze dramatische periode in hun leven.




Genre: Documentaire
Duur: 90 min.
Taal: Nederlands
Weergave: kleur
Leeftijd: AL

ELEL, is het al bekend in welke bioscopen deze film gaat draaien?


DK

In Amsterdam hebben ze ook bij een klein bioscoopje Indische docufilm gedraaid.
Op de terrein van de oude gasfabriek , achter centraal station, ongeveer 15 min lopen .
Of met de bus.

Hij draait straks in heel veel plaatsen DK. Behalve in Amsterdam ook in Den Haag, Waalwijk, Nijmegen, Apeldoorn, Breda, Alkmaar, etc. etc.

ELEL, is er ergens een website waar ik kan kijken waar de film gaat draaien in oktober?


DK

Misschien heb je hier wat aan, DK (en anderen natuurlijk ook!  

Dank je wel ELEL.



DK

Peggy Stein schrijft op Facebook:


Stil van.
Gisteren heb ik de film Buitenkampers mogen zien van Hetty Naaijkens Retel Helmrich. Zondag gaat de film in premiere tijdens het Nederlands Film Festival in Utrecht. De film voelde thuis, thuis vanwege de warme toon, de vorm van praten van de indische nederlanders op het scherm. Nog nooit heb ik deze mensen waarin ik mezelf en onze families herken, zo groot op een scherm gezien. Mam is er niet meer maar ik weet zeker dat ze deze film ‘draagt’. De film is gemaakt door een vrouw die de pijn kent. Van heel dichtbij en dat voel je. Ge-edit door een kind en kleinkind van een buitenkamper, dat voel je in alles terug. De muziek is gecomponeerd door een kleinkind dat de gevoeligheid haarfijn benadrukt. De rust in de film tussen de gesprekken van mensen die soms voor het eerst, en dat zie je, over hun vreselijke oorlogstijd en de bersiapperiode spreken, evenaren de rust die een indisch kind pakt om iets wat raakt uit te leggen. Géén overmaat. Alles rustig en bijzonder mooi op z’n plek.

De film is om de hemel in te prijzen in de hoop… de stille hoop.. dat het mijn moeder bereikt. En alle familieleden die na een eenzame strijd, tot aan hun dood, zonder ‘erkenning’ deze tijd dagelijks hebben moeten herbeleven. En allen die deze last nog meedragen. Een land wat haar historie niet erkent. Erkent zichzelf niet.

In mijn moeders woorden uit 'een brief aan mijn moeder';
Vraag me niet of het goed komt…. het komt goed.
Vraag me niet om vertrouwen……ik heb vertrouwen.
Vraag me niet of het pijn doet……ik heb pijn.
Vraag me niet om geduld………...ik heb geduld.
Hoe kan ik anders. Het wordt een lange reis om niet te vergeten.

Foto's van Indisch4ever van de première in Utrecht

Peggy Stein schrijft op Facebook:

Documentaire Buitenkampers van Hetty Naaijkens Retel Helmrich ontvangt staande ovatie tijdens premiere Nederlands Film Festival in Utrecht. Ricci Scheldwacht had de eer om deze premiere te openen met een zeer warm welkom. Waarna hij zowel Hetty Naaijkens als de Staatssecretaris van VWS Martin Van Rijn uitnodigde op het podium om de film en de makers van de film te prijzen voor het opmaken van een belangrijk stuk 'ongeschreven' geschiedenis. Tijdens de film hoorden we enkele mensen in het publiek ter plekke de verhalen met eigen herinneringen aanvullen en bevestigen. Dit vertelt ons hoezeer het nodig is dat er ruimte gemaakt wordt voor de zo nodige erkenning van dit onderdeel van de Nederlandse Geschiedenis. Het is goed dat de staatssecretaris getuige is geweest van deze middag. Dank je Hetty!

Kippenvel bij “Buitenkampers”

Sep 30, 2013
by Kirsten Vos

De documentaire die eindelijk gemaakt is.
Op het Nederlands Filmfestival 2013 in Utrecht ging gisteren, in een afgeladen zaal, de film Buitenkampers van Hetty Naaijkens – Retel Helmrich in première. Na afloop van de vertoning kreeg de filmmaakster een staande ovatie, die ze geëmotioneerd in ontvangst nam. Deze waardering van het publiek en de ontlading van Naaijkens – Retel Helmrich zijn tekenend voor de gevoelige snaar die Buitenkampers heeft geraakt: het is de documentaire die eindelijk gemaakt is.


Onderbelichte geschiedenis
Buitenkampers is een documentaire over de periode 1942 – 1949, waarin de gemengde groep van Indo-Europeanen de Japanse bezetting (1942 – 1945) en bersiap (vrijheidsstrijd van de Indonesiërs van 1945 – 1949) moest zien te overleven. Een deel van hen werd geïnterneerd in Jappenkampen, maar een veel groter deel – 250.000 van hen, aldus de film – bleef buiten de kampen. Als je kon aantonen dat je Aziatische voorouders had, tenminste. “Het is onterecht een onderbelicht onderdeel van onze vaderlandse geschiedenis. Deze mensen zijn met hun ervaringen echt tussen de wal en het schip terechtgekomen, eenmaal in Nederland,” aldus een Nederlandse bezoeker van de film achteraf. En dan te beseffen dat al deze mensen al 60, 70 jaar met deze trauma’s rondlopen, onbehandeld hoogstwaarschijnlijk.

De documentaire is opgedragen aan de moeders.

Als kind in de oorlog
De documentaire, opgedragen aan de moeders die de kinderen door de bezetting en bersiap heen hadden getrokken, is slim opgebouwd rondom herkenbare thema’s die veel terugkomen in verhalen over zowel de bezetting als de bersiap. Het geheel wordt verteld met aaneengeregen fragmenten uit interviews van Indo-Europese mannen en vrouwen. Nu zijn ze op middelbare leeftijd, maar toen waren ze nog kind, in leeftijd variërend van 4 tot 12 jaar. Zij vertellen over de verschrikkingen die ze overleefd hebben: moordpartijen, bombardementen, honger, verkrachting. Over hoe ze moesten buigen voor de vlag en hoe ze geschokt zagen dat de Indonesiers de Japanse bezetter steunden – in plaats van Nederland. Over broertjes die nog steeds vermist zijn. Of een buurvrouw van wie na een bezoek van de Jap “niets meer over was. Haar armen en benen lagen verspreid door het huis.”


Respect
Een van de voor mij meest aangrijpende verhalen is het verhaal van meneer Lents, die als zevenjarig jongetje gevangen genomen was door de Kempeitai – te vergelijken met de Duitse Gestapo. Stamelend zegt hij: “Ik heb het nooit verteld, wat daar gebeurd is. Het was zo vernederend. Als ik er nu nog over praat, voel ik de schaamte nog. Dat is triest. Echt triest.” Hetty Naaijkens, zelf van Indische afkomst, heeft deze man in zijn waarde gelaten en niet doorgevraagd (wat een Nederlandse filmmaker waarschijnlijk wel zou doen) en daar ben ik blij om. Het is dat respect voor de geinterviewden dat je als kijker terugziet in de eerlijkheid en openheid waarmee de ex-buitenkampers hun verhaal doen.

De verbindende verhalen
Buitenkampers is een unieke documentaire dankzij de invalshoek van kinderen die op hun oorlogservaringen terugkijken, waarbij de vijand – de Jap – hun beschermer werd en een vermeende vriend – de Indonesiër – een angstaanjagende vijand. De meeste bezoekers waren er laaiend enthousiast over. Zo ook Yvonne Keuls: “Het knappe van Hetty is dat zij aan de hand van een verhaal van één persoon kan laten zien hoe het de hele groep vergaan is. De film is geen opsomming van verhalen, Buitenkampers laat de verbinding zien waardoor de hele groep met elkaar verbonden is. Dat is knap.”

“Hetty laat aan de hand van een verhaal van één persoon zien hoe het de groep vergaan is.” – Yvonne Keuls

Weinig inzicht in dagelijks leven
Buitenkampers is een must-see voor iedereen met een Indisch hart, jong of oud, Nederlands of Indisch.Toch hoorden we ook een paar kritiekkpunten, waarvan een zeker het delen waard is. “Kijk, ik weet niet zo veel over wat er toen gebeurd is. Mijn ouders en oma vertelden er niet over. Ik hoopte in Buitenkampers te zien hoe hun dagelijks leven onder invloed van de Jap veranderde en dat heb ik niet gekregen. Dat vind ik jammer,” vertelde een licht teleurgestelde filmganger. Ook viel mij op dat de aantallen repatrianten en emigranten beduidend hoger lager dan ik uit wetenschappelijk onderzoek heb op kunnen maken, maar dat is bijzaak.

Insiders verhaal
Wat geen bijzaak is, is de teleurstelling van de bezoeker. Die zou een waarschuwing kunnen zijn voor de ontvangst mensen met weinig kennis over deze tijd. Wij hopen, net als onder meer producent San Fu Maltha, dat Nederlanders deze film gaan zien, zodat het onvertelde verhaal verteld en verspreid wordt. Voor die groep geldt, net als voor – heel veel – Indische jongeren van de derde en vierde generatie, dat ze behoefte hebben aan een outsiders’ look om de insiders’ story te kunnen begrijpen. Die blik van buitenaf ontbreekt. Laten we hopen dat de meerderheid van de bezoekers die niet mist.

Buitenkampers is vanaf donderdag 3 oktober 2013 in 17 theaters in Nederland te zien. Verder zendt de NTR op 15 augustus 2014 de documentaire uit. Tot slot vind je op de website van Buitenkampers meer informatie over de filmvertoningen en nog meer – schrijnende – verhalen van de deelnemers aan de documentaire.

Indisch3.0

'Schande, die geschiedenis. Maar vroeger was ik er nog niet'

OPINIE - Lidy Nicolasen − 05/10/13, 07:10


column 'Als je deze geschiedenis niet kent, ontken je mij', zei een Buitenkamper in de documentaire Buitenkampers over het Indische verleden. 'Ons verleden blijkt steeds opnieuw eindeloos veel langer dan onze toekomst', schrijft Lidy Nicolasen. .

'Vroeger was ik er nog niet', zei laatst een piepjonge collega toen de vraag opkwam of vroeger alles beter was. We herhaalden die zin. Het voelde comfortabel en geruststellend aan. Vroeger, toen mijn voorouders Afrikaanse slaven kochten, verkochten en verscheepten, was ik er nog niet. De slaven vergingen nog net niet op zee, maar veel beter dan de drenkelingen voor de kust van Lampedusa deze week, hadden ze het niet getroffen.

Schande, natuurlijk, maar vroeger was ik er nog niet.

Toch kijk je met kromme tenen en gêne naar een film als 'Hoe duur was de suiker?' over de slavernij op Suriname. Geen Amerikaans verhaal, maar een mooi aangeklede versie van onze eigen geschiedenis drie, vier generaties geleden.

Ik moest daaraan denken toen in de documentaire Buitenkampers een vrouw zei dat 'de keien van haar ouders in haar rugzakje' zitten. Ouders vullen met hun zwijgen het rugzakje van hun kind, verklaarde ze haar stelling nader. Buitenkampers gaat over ons Indische verleden, iets minder lang geleden.

Onvoldoende onderzocht
Het verleden duurt het langst, dichtte Herman de Coninck ooit. Eerste, tweede, derde generatie, ons verleden blijkt steeds opnieuw eindeloos veel langer dan onze toekomst, hoe oud of jong we ook zijn. Buitenkampers werd op het Nederlands Filmfestival Utrecht vertoond en is een documentaire van Hetty Naaijkens-Retel Helmrich. Een 'vergeten geschiedenis' zegt de pr-bijsluiter. Niet helemaal waar, hoewel de groep zelden onderwerp van een studie, laat staan een roman, was in de nog altijd onvoldoende onderzochte Nederlandse oorlog in Indië.

Kort na de bezetting van Nederlands-Indië registreerde Japan alle Nederlanders. De volbloed Nederlanders, ongeveer 100 duizend, werden opgesloten in concentratiekampen, de beruchte Jappenkampen. De overigen, dubbel zoveel, werden beschouwd als niet-Nederlands, ze moesten loyaal zijn aan Japan, geloven en strijden voor een groot Oost-Azië en Oranje, blanje, bleu snel vergeten. Ze waren tweederangsburgers, die een asal oesoel nodig hadden, een bewijs om aan te tonen dat ze van gemengd bloed waren.

Ziedaar de Buitenkampers. Nederlandse gezinnen, waarvan de mannen afwezig waren vanwege krijgsgevangenschap of omdat ze als volbloeds in de kampen zaten. Bij razzia's werden de jonge jongens opgepakt en naar werkkampen gebracht en onder streng regime geplaatst. De Japanners waren bevreesd voor verzet van de Indo-gemeenschap, die immers niets van de Japanse bezetter moest weten en stomverbaasd had toegezien hoe de 'inheemsen' de Japanse bezetter met gejuich hadden onthaald.

Moeders hielden met kunst en vliegwerk de boel bij elkaar. Het inkomen was weggevallen. Ze leden honger, droegen schamele kleding en moesten zich wapenen tegen de wreedheid van de Japanse politie. Ze hadden het, zeggen de kinderen van toen, slechter dan de mensen in de kampen. Hun hoop op terugkeer naar vorst en vaderland verdampte op 17 augustus 1945 toen Soekarno Indonesië onafhankelijk verklaarde. Zij waren nu ieders vijand.

Plunderende troepen
Die eerste maanden na de bevrijding van Japan heerste er chaos en geweld. De Permoeda's, door Japan opgeleide jonge en fanatieke strijders, gingen achter de Indo's aan. De volbloed Nederlander zat veilig achter de hekken van de kampen, waar ze nu de bescherming genoten van de vroegere bezetter, de Japanner. Veel Buitenkampers hadden geen schijn van kans tegen de plunderende troepen. Besiap, was hun strijdkreet en daarnaar is deze periode genoemd.

Uiteindelijk zijn er ongeveer 300 duizend Indo's naar Nederland gerepatrieerd, waar ze niet echt gewenst waren. Van hen zijn er in de loop der jaren 50 duizend geëmigreerd naar de Verenigde Staten, Canada en onder andere Australië. De kinderen van toen figureren nu in de integere documentaire Buitenkampers. Aan de hand van - prachtige - filmbeelden en documenten praten ze, soms voor het eerst, over hun zwijgende ouders, hun verdwenen broers of gemartelde zussen.

Naast hen zitten hun kinderen en kleinkinderen, minstens zo ontzet en geroerd. 'Als je deze geschiedenis niet kent, ontken je dat het is gebeurd en dan ontken je mij', zegt een Buitenkamper tegen de interviewer. Het is een zin die herhaald en herhaald zal worden. Geschiedenis gaat nooit voorbij.

Lidy Nicolasen is verslaggeefster van de Volkskrant. Ze schrijft wekelijks een column voor Volkskrant.nl.

festival: Buitenkampers

NFF: Een stukje vergeten geschiedenis

door Wim Meijer
8 oktober 2013

Het gros van de documentaires over de Tweede Wereldoorlog betreffen de situatie in Europa. Hetty Naaijkens-Retel Helmrich richt zich met Buitenkampers op Nederlands-Indië, waar haar roots liggen.

Toen Japan in 1942 Nederlands-Indië bezette, wilden ze de Nederlandse invloeden uitbannen. De Japanners stopten de blankste Indische Nederlanders in de kampen. Het straatbeeld werd zo (weer) Aziatisch en de Japanners hoopten dat zo de resterende Indische Nederlanders (zo’n 250.000) zich loyaal op zouden stellen tegenover het Japanse keizerrijk. Dat gebeurde niet. Wat de Japanners toen niet wisten, en veel (Nederlandse) Nederlanders nog steeds niet, is dat het Oranjegevoel van de Indische Nederlanders bijzonder groot is.

Persoonlijke erfenis
De periode tot 1945 wordt in Buitenkampers door verschillende mensen beschreven die tijdens de oorlog nog kinderen waren. Hetty Naaijkens-Retel Helmrich spitst zich toe op de mensen buiten de kampen, een vergeten groep mensen die dat zelf ook zo ervaren. De meest gruwelijke anekdoten worden afgewisseld met rustige shots van natuur, zodat de informatie goed kan bezinken.

Buitenkampers geeft geschiedenisles door persoonlijke ervaringen en archiefbeelden. Een vergeten geschiedenis – zelfs geheim gehouden volgens enkele betrokkenen – waarvan de erfenis voelbaar is in de volgende generaties. Over de oorlog werd niet veel gesproken binnen gezinnen waarvan de ouders de oorlog meemaakten, waardoor stilzwijgend het leed werd overgedragen. Dat leed legt Hetty Naaijkens-Rekel Helmrich bloot, door eigenlijk niet veel meer te doen dan de camera te laten draaien, aldus de maakster na afloop van de voorstelling op het NFF.

Veel leed, weinig nuance
Nadeel van Buitenkampers is dat het leed er dik bovenop ligt. 'Buiten de kampen was het zwaarder', zegt een man. 'Ontken de geschiedenis en je ontkent mij', claimt een andere vrouw. De aandacht gaat uit naar de slachtoffers, die zich miskend voelen en daardoor gefrustreerd zijn of zo overkomen. Ze hebben daar alle recht toe, maar omdat Buitenkampers weinig nuances kent en met name vanuit het oogpunt van de Indische Nederlanders filmt, is het verhaal eenzijdig.

Tevens is lange tijd niet duidelijk wat het verschil tussen mensen in de kampen en buitenkampers, afgezien van hun locatie. Pas na de oorlog lijkt het onderscheid cruciaal te zijn, wanneer Indonesië zich onafhankelijk verklaart en groepen jongeren ten strijde trekken tegen de buitenkampers. Die genieten niet de veiligheid van de kampen en zijn dus vogelvrij.

Buitenkampers is vooral een persoonlijke missie. Voor de groep Indische Nederlanders van grote waarde, maar voor de buitenstaander niet altijd even makkelijk te volgen. Tijdens lessen geschiedenis zou dit verplichte kost moeten zijn, maar Buitenkampers is te specifiek vanuit Indisch oogpunt gefilmd om door een groot publiek gewaardeerd te worden.

8weekly.nl