Tropenmuseum heeft 'Rembrandt' terug

Tropenmuseum heeft 'Rembrandt' terug
Door Ton de Lange - 11-7-2014, 15:15 (Update 11-7-2014, 15:38)


Beeldje van bijvrouw op eiland Waigeo, Nieuw Guinea, voor 1930. Foto Tropenmuseum

AMSTERDAM - Ruim 75 jaar geleden werd het uit het Tropenmuseum gestolen en nu is daar weer terug: een 19e eeuws houten beeldje uit westelijk Nieuw-Guinea. Daarmee is eindelijk de beeldengroep weer compleet en spreekt het museum zelf van 'onze Rembrandt'.


'Dit kleine beeldje is het hoogtepunt van mijn carrière'

Dat zegt hoofd collectie Koos van Brakel. ’’De beeldengroep is uniek en van grote schoonheid, er is nergens ter wereld een tweede. Voorstellingen van goden zijn zeer zeldzaam in Papua, de groep is wereldberoemd en staat op omslagen van boeken. Wat het waard is? Miljoenen. Maar iets dat zo bijzonder is, is natuurlijk niet in geld uit te drukken.’’ De tien beelden staan nu opgesteld in een vitrine van ’slagvast glas’.

Na 34 jaar dienst in het Tropenmuseum beschouwt hoofd collectie Koos van Brakel (61) zichzelf als ’onderdeel van de collectie’. En dit is het hoogtepunt in zijn carrière: de sensationele terugkeer van een 20 centimeter klein beeldje uit westelijk Nieuw-Guinea, ofwel de huidige Indonesische provincie Papua.

Sinds kort maakt de aanwinst de houten beeldengroep na ruim 75 jaar weer compleet. In de tweede helft van de jaren dertig was ’de bijvrouw’ uit het museum gestolen. ’’Alles stond gewoon op tafel, dat vinden we nu onvoorstelbaar. Je kon die kleinste van de groep zó in je tas wegmoffelen. De grootste is wel 40 centimeter.’’


Scheppergod

De beeldengroep bestaat uit tien goden- en voorouderfiguren, afkomstig van een dorp aan de Mayalibit-baai op het eiland Waigeo. De goddelijke familie waakte over het welzijn van de mensen. Het gestolen beeldje is een bijvrouw van de oudste zoon van de scheppergod.

De tien sculpturen belandden rond 1930 in het museum via een hooggeplaatste verzamelaar. Deze prof. dr. J.C. van Eerde was de eerste directeur van de afdeling volkenkunde van het toenmalige Koloniaal Instituut. Hij had 89 bijzondere objecten gekozen uit een door missionarissen en overheidsambtenaren bijeengebrachte verzameling. ’’De kerk was ook in westelijk Nieuw-Guinea aan het bekeren, het is goed mogelijk dat de beelden daarbij in beslag zijn genomen.’’


Overdracht

Na ongeveer vijf jaar verdween er één uit het museum. Wie de in de koloniale tijd gestolen kunst toen op zijn beurt heeft gestolen, is niet bekend. ’’We weten alleen dat het in 1943 is ’uitgeschreven’, met nog meer uit het museum gestolen voorwerpen. Toen ik op 1 juni 1980 begon, was die diefstal een belangrijk ’overdrachtverhaal’. Ik heb het beeldje al die jaren alleen maar gekend van de historische foto van de complete beeldengroep.’’

Nu blijkt dat het beeldje van de bijvrouw uiteindelijk is beland bij een Nederlandse verzamelaar die het na zijn overlijden naliet aan zijn zoon. Deze pensionado in Spanje besloot het onlangs te retourneren, maar wil dat het museum hem verder buiten de publiciteit laat. Van Brakel laat weten dat hij van de republiek Indonesië nooit een claim heeft gehad over geroofde kunst.

noordhollandsdagblad.nl