Cees Fasseur: Oranjebiograaf die vaak te mild werd geacht
Paul van der Steen − 13/03/16, 20:44
Hij werd vooral bekend als biograaf van koningin Wilhelmina, maar schreef ook diverse boeken over andere onderwerpen uit de Nederlandse geschiedenis. Historicus, jurist en schrijver Cees Fasseur is gisteren overleden. Hij werd 77 jaar.
Over zijn eerste grote historische klus was Cees Fasseur niet tevreden. Begin 1969 besteedde de VARA-actualiteitenrubriek Achter Het Nieuws aandacht aan het gedrag van Nederlandse militairen in Indië in de tweede helft van de jaren veertig. Enkele veteranen vertelden hoe daar onder meer kampongs waren doorzeefd en gevangenen waren gemarteld.
De regering besloot tot een onderzoek. Op het Ministerie van Justitie zat een jonge jurist die tijdens zijn studie in Leiden ook een beetje aan het vak geschiedenis had geroken: Cees Fasseur.
Hij mocht aan het werk. Improviserend en met veel haast, zei hij later terugblikkend. De archieven waren nauwelijks geordend, in 1949 meegenomen uit de Oost en hier neergekwakt. En met een oud-marineman als Piet de Jong als minister-president stond eigenlijk al bij voorbaat vast dat de gedragingen van Nederlandse militairen geen oorlogsmisdaden mochten heten. In de door Fasseur geschreven nota werden ze "excessen" genoemd, een understatement van het type dat Nederlands koloniale oorlog ook als "politionele acties" de geschiedenisboekjes had laten ingaan.
Fasseur bleef ook later actief in de justitiële wereld, onder meer als wetgevingsjurist op het departement en raadsheer bij het Amsterdamse gerechtshof, maar maakte ook carrière als wetenschapper.
Het grote publiek
Hij promoveerde op het cultuurstelsel in Nederlands-Indië, waar hij in 1938 in Balikpapan op Borneo was geboren ,en werd later hoogleraar in de geschiedenis van Zuidoost-Azië. Hij schreef diverse boeken over Indië, maar werd bij het grote publiek pas echt bekend rond de millenniumwisseling door zijn tweedelige biografie van koningin Wilhelmina. Hij werd voor die klus door de kleindochter van zijn heldin, koningin Beatrix, aangezocht. Later wijdde hij ook nog een boek aan de eerste twee decennia van het huwelijk van haar ouders onder de titel 'Juliana & Bernhard'.
Dat Fasseur voor zijn Wilhelmina-biografie en het boek 'Juliana & Bernhard' als enige toegang kreeg tot de archieven van het Koninklijk Huis zette kwaad bloed bij collega-historici. Sommigen zetten hem weg als "hofbiograaf" of "lakei". Hij zou in zijn oordelen ook te mild zijn voor de Oranjes. "Daarover was hij oprecht verontwaardigd", zegt Fasseurs uitgever Plien van Albada. "Het is wat psychologiserend en ik heb het er nooit met hem over gehad, maar volgens mij sloeg de titel van zijn laatst verschenen boek, de biografie van oorlogspremier Gerbrandy, 'Eigen meester, niemands knecht', ook op hemzelf."
Het karakter van Fasseur (snel, scherp en ironisch) schemerde door in zijn historische boeken. Hij was behalve onderzoeker echt een verhalenverteller, niet vies van de anekdote en (vaak een tikje studentikoze) humor. Historici met wie hij het niet eens was, zoals Fasseur-criticaster Gerard Aalders, konden in een of twee zinnen worden neergesabeld. "Vermoedens, geruchten, loze beweringen en dat dan zo'n beetje aan elkaar schrijven", zo omschreef hij Aalders' werkwijze.
Dubbelspoor
Fasseur overleed aan de complicaties van een operatie. Tot voor kort werkte hij aan de drukproeven van zijn memoires onder de titel 'Dubbelspoor'. Van Albada: "Onderhoudend, vol zelfspot en ironie af en toe een collega op zijn plaats zettend schrijft hij van binnenuit de werelden van justitie en de universiteit. Van mensen die het al gelezen hebben, heb ik vergelijkingen gehoord met W.F. Hermans' 'Onder professoren', met 'Het bureau' van Voskuil en met de manier waarop de gebroeders De Goncourt in de negentiende eeuw de Franse literaire wereld beschreven."
De verschijning van dat 'Dubbelspoor' (met voorop een glunderde peuter Cees met zijn baboe) stond gepland voor half april. Of dat zo blijft, moet nog worden overlegd met Fasseurs familie.
Trouw
ma 14 maa 2016 - 8:30
