Sorry slaven, Indië was pas echt erg

Sorry slaven, Indië was pas echt erg


Door: Marijn Schrijver & Remco Tomesen
Gepubliceerd: vandaag 22:11
Update: vandaag 21:54

Nederland biedt zijn excuses aan voor een bloedbad dat militairen in 1947 in Indonesië aanrichtten. Voor welke zwarte bladzijden in onze geschiedenis is een excuus het hardst nodig? De ‘excuusformule’ rekent het uit.

Massamoord is topje van de ijsberg
Nederlandse soldaten vermoordden op 9 december 1947 honderden jongens en mannen in het dorpje Rawagede op Java. De militairen waren op zoek naar een opstandeling die ze niet konden vinden. Daarop werd besloten vrijwel alle mannen in het dorp neer te schieten. Volgens de Indonesiërs ging het om 431 slachtoffers, de Nederlandse overheid hield het in de ‘Excessennota’ van 1969 op 150. ‘Het topje van de ijsberg’, zegt Jeffry Pondaag van stichting Comité Nederlandse Ereschulden, want in de excessennota staan nog veel meer gevallen van bloederige optredens door Nederlanders.

Bij de strijd tussen 1945 en 1949 zijn minstens 50.000, mogelijk 150.000 Indonesiërs om het leven gekomen door Nederlandse kogels. Laten we uitgaan van 100.000. Aan Nederlandse zijde sneuvelden enkele duizende soldaten. Uiteindelijk tikten de Verenigde Naties ons land op de vingers en moest de soevereiniteit worden overgedragen.

Het zo lang vasthouden aan een kolonie is volledig de verantwoordelijkheid van de Nederlandse staat (v=1). De lafheid? Terwijl Nederland net bevrijd was van de Duitsers werd er jarenlang gewelddadig ingegrepen tegen onderdanen op 12.500 kilometer afstand. Voor elke Nederlander sneuvelden zeker tien Indonesiërs. Goed, het was tot op dat moment een rechtmatige kolonie, dus we nemen een coëfficiënt van 0,6. Uiteindelijk verdienen de Indonesiërs daarmee het meest een officieel excuus. Of dat er ooit komt? De rechter oordeelde in augustus in de zaak-Rawagede dat dit een periode in de Nederlandse geschiedenis is, die nog niet is afgewikkeld.

Wilhelmina zei niets over de Joden
Oké, inmiddels weten we dat niet iedereens opa een verzetsheld was in de Tweede Wereldoorlog. En die Jodenvervolging van de Duitsers werd niet alleen door Duitsers uitgevoerd. Nederlandse agenten hielpen mee de Holocaust niet al te slordig te laten verlopen en ambtenaren wilden best wel door de kaartenbakjes gaan om te kijken of er niet nog een paar Joden over het hoofd waren gezien. Uiteindelijk overleefden volgens het NIOD 102.000 Nederlandse Joden de oorlog niet. Dat betekende dat maar één op de vier joden dat wel deed. Schrikbarend weinig vergeleken met andere landen in West-Europa. In België wist meer dan de helft van de Joden de Holocaust te overleven.

Maar is dat onze schuld? De regering zat in ballingschap in Engeland, die kon moeilijk ingrijpen. En er was wel degelijk verzet! Precies, ondanks de ijverigheid van ambtelijke collaborateurs bleef de Jodenvervolging een idee van de oosterburen. Aan de andere kant: koningin Wilhelmina heeft zich indertijd nauwelijks uitgesproken over de Jodenvervolging op Radio Oranje. Qua verantwoordelijkheid komen we uit op een geruststellend coëfficiënt van 0,2. En laf? Sommigen wel, sommigen juist absoluut niet. Die zetten we dus op 0,4. Daarmee moeten we ons over de Jodenvervolging nog steeds schuldiger blijven voelen dan over de slavernij. Een mogelijke verklaring? Honderdtweeduizend Joden.

Vooal op tv leek Srebrenica erg laf
De val van Srebrenica is een nationaal trauma. Het is dan ook pas 16 jaar geleden dat Nederlandse Dutchbatters in Bosnië niet in staat bleken duizenden moslims te beschermen tegen de Servische massamoordernaar Ratko Mladic. Zijn troepen naderden in juli 1995 Srebrenica, waar Nederlandse soldaten de wacht hielden bij een enclave die een veilig toevluchtsoord zou moeten zijn. Dat bleek het niet.

Omdat luchtsteun uitbleef, arriveerden de Serviërs op 13 juli in de basis van de Verenigde Naties waar Mladic eerst een drankje dronk met kolonel Thom Karremans en vervolgens de gevluchte moslimmannen begon te scheiden van de vrouwen en de kinderen.

Nederlandse soldaten hielpen de boel overzichtelijk te houden. De mannen werden gedeporteerd en uiteindelijk vermoord. Die wetenschap ging gepaard met beelden die de wereld overgingen van Nederlandse soldaten die feest aan het vieren waren in Zagreb. Een genocide met minstens 7.500 slachtoffers. En wij stonden erbij en keken ernaar.

De taak van Nederland was om de enclave te beschermen en daarin faalden we. Maar niet alleen wij. De hele communicatie rond de luchtsteun ging aan alle kanten mis. De verantwoordelijkheid komt daarom uit op 0,6. Wel was het laf. Toen Mladic eenmaal aanwezig was op de basis konden we niet meer zo veel doen. Maar toch, die beeldvorming... De hele wereld keek mee. De grootschaligste genocide in Europa sinds de Tweede Wereldoorlog. Het leek leek vooral heel erg laf en daarmee scoort deze zwarte pagina in de Nederlandse geschiedenis ook hoog op de coëfficiënt (v=0,. Een diepe buiging en een welgemeend sorry.

Het leven was zwaar, op de suikerplantage
De boottochten waarmee slaven van Afrika naar Suriname en de Antillen werden vervoerd, waren geen pretje; er vielen nogal wat doden. Nederland verbood die transporten echter in 1814. Slavernij zelf werd pas in 1863 afgeschaft. Vooral op de suikerrietplantages in Suriname was het leven zwaar, zegt slavernijspecialist en emeritus-hoogleraar Piet Emmer. De sterftecijfers lagen daar een stuk hoger dan op andere plekken. Uit een berekening, op basis van cijfers van Emmer, komen we uit op 13.200 doden die vanwege die zware arbeidsomstandigheden vielen tussen 1830 – het jaartal dat het ‘moderne’ Nederland tot stand kwam – en 1863.

Hoeveel slaven in dezelfde periode ook nog zijn omgekomen door mishandeling, of bij een vluchtpoging, is onbekend. Dat aantal ligt volgens historicus Henk den Heijer niet heel hoog. ‘Er kwamen incidenteel misstanden voor, maar omdat de slavenhouders hun slaven hard nodig hadden toen, werd er zuinig mee omgesprongen.’ We ronden het getal van 13.200 daarom af naar 14.000.

De Nederlandse staat was 100 procent verantwoordelijk (v = 1) voor het tot 1863 toegestane slavernijsys-teem. Dus ook voor extra sterfte op de suikerplantages, waar slaven natuurlijk niet uit vrije wil zaten. Naast de overleden slaven waren er nog tienduizenden slaven wier vrijheid is ontnomen. Een veel grotere groep slachtoffers. Omdat wij dit systeem langer in stand hielden dan andere West-Europese landen, zetten we de lafheidscoëfficiënt ook op 1 (l=1).

Als we alle variabelen in een formule gieten komen we uit op het getal 85.

DePers