Nederlanders sloten duizenden Indonesiërs op zonder vorm van proces

Nederlanders sloten duizenden Indonesiërs op zonder vorm van proces


Voor het eerst bekend: Nederland voerde massa-arrestaties uit. Vele Indonesiërs zaten jarenlang vast onder erbarmelijke omstandigheden.

Uit nieuw onderzoek dat deze maand verschijnt in Historisch Nieuwsblad, blijkt dat Nederlanders tijdens de Indonesische onafhankelijkheidsoorlog eind jaren veertig duizenden strijders en burgers arresteerden. Vaak was niet duidelijk waarvan deze Indonesiërs werden verdacht. Toch werden ze onder erbarmelijke omstandigheden opgesloten in interneringskampen.


De achtergrond van deze arrestaties
De Nederlandse interneringen kwamen voort uit de verwoede pogingen het revolutionaire tij te keren. Na de capitulatie van Japan op 15 augustus 1945 slaagde Nederland er niet in Nederlands-Indië snel onder controle te krijgen. De Indonesische nationalisten maakten gebruik van het moment om de onafhankelijkheid uit te roepen en een eigen republiek op te bouwen.

Opsluiting in kampen
Er volgden vier jaren van moeizame onderhandelingen en strijd, en wanhopige pogingen van de Nederlands-Indische regering de orde te herstellen, onder meer door politionele acties. Daarbij trad zij steeds harder op tegen politiek tegenstanders. Het gevolg was dat duizenden strijders en burgers zonder vorm van proces werden opgepakt en opgesloten in kampen, die de Nederlanders vanaf eind 1946 inrichtten.

De kampen waren overvol, hygiëne en voedselvoorziening lieten te wensen over. Veel gevangenen, onder wie de bekende Indonesische schrijver Pramoedya Ananta Toer, zaten jarenlang vast. Pas met de soevereiniteitsoverdracht in 1949 in zicht werden zij geleidelijk vrijgelaten.

Niet eerder over geschreven
Het Nederlandse gezag deed zijn best de massa-arrestaties een wettelijk cachet te geven. De Regeling op de Staat van Oorlog en Beleg vormde het fundament van de massale arrestaties. Deze was in 1939 bij het uitbreken van de oorlog in Europa uitgeroepen en was nog steeds van kracht. De regeling verschafte militaire en civiele bestuurders de bevoegdheid mensen preventief vast te zetten. Op de arrestaties was destijds in Nederland nauwelijks kritiek. Er is dan ook niet eerder over geschreven.

Het artikel van Remco Raben in Historisch Nieuwsblad 2014/10 is gebaseerd op nieuw onderzoek in de archieven van de Nederlandse autoriteiten.


Over Remco Raben
Remco Raben is docent bij de afdeling Geschiedenis van de Internationale Betrekkingen (GIB) aan de Universiteit Utrecht en is gespecialiseerd in de koloniale geschiedenis.



Historisch Nieuwsblad
eind sept. '14