Hoop en geloof: Amnesty roept op tot afschaffing van godslasteringswetten in Indonesië

Hoop en geloof: Amnesty roept op tot afschaffing van godslasteringswetten in Indonesië


De verwachtingen zijn torenhoog. President Joko ‘Jokowi’ Widodo is de leider die Indonesië zal hervormen. Rondom de verkiezingen in juli hing een ‘yes, we can’-achtige sfeer. Jokowi werd met Obama vergeleken. Hagiografieën prijkten op de voorpagina’s van de internationale media, over de bescheiden timmermanszoon die vernieuwing zal brengen.

Op economisch gebied toonde Jokowi in zijn eerst maand al daadkracht. Afgelopen week verhoogde hij de brandstofprijzen met meer dan 30%. Gesubsideerde brandstof kost de Indonesische overheid 23 miljard dollar per jaar en is de belangrijkste oorzaak van het begrotingstekort, en er zijn betere wegen nodig en scholen en ziekenhuizen. Deze prijsverhoging is zeker niet populair bij de grote massa, maar grootschalige protesten bleven uit. En Jokowi wordt door economische analisten geprezen om deze noodzakelijke, maar pijnlijke maatregel, die hij zeer vlot genomen heeft.

Deze week is een delegatie van Amnesty International in Jakarta om Jokowi’s daadkracht te vragen op een ander terrein: mensenrechten. In het bijzonder de geloofsvrijheid. In het rapport ‘Prosecuting Beliefs’ staat beschreven hoe in het afgelopen decennium meer dan honderd mensen zijn veroordeeld op grond van de ‘godslasteringswetten’. Veelal betreft het personen die behoren tot religieuze minderheden zoals sjiitische moslims, Ahmadiyya en christenen. De overheid is niet alleen nalatig geweest in het beschermen van deze minderheden tegen aanvallen door geweldadige elementen in de samenleving, maar veroordeelde ook actief meer dan honderd mensen tot gevangenisstraffen oplopend tot 5 jaar, onder andere voor het delen van Facebookberichten, het verkeerd aannemen van een hosti tijdens een katholieke kerkdienst, of het prominent aanhangen van een vorm van islam die afwijkt van het soennisme. Amnesty roept op tot hervorming van de wetgeving en onmiddellijke vrijlating van alle gevangenen die zijn veroordeeld op grond van de godslasteringswetten.

Bij de presentatie van het rapport in Jakarta was ook Bonar Tigor Naipospos aanwezig. Hij is onderzoeker aan het gerenommeerde Setara Institute, een organisatie die zich bezighoudt met de vrijheid van religie en geloof in Indonesië. Hij benadrukte hoezeer religie gepolitiseerd is in Indonesië, wat het doorvoeren van hervormingen zo complex maakt. ‘Kijk maar naar de lastercampagne tegen Jokowi tijdens de verkiezingscampagnes.’ Er werd toen beweerd dat Jokowi van Chinese afkomst en christen zou zijn. Dat veroorzaakte een daling in de peilingen. ‘Jokowi heeft weliswaar gewonnen, maar verkeert in een benarde politieke positie. De “rood-witte”-coalitie van Jokowi’s rivaal Prabowo heeft een meerderheid in het parlement en zal elke hervorming proberen tegen te houden. Men zal religie zeker gebruiken als instrument om Jokowi in diskrediet te brengen.’

Bonar Tigor Naipospos, destijds een tegenstander van het Soeharto-regime, moet toegeven dat democratisering sinds de val van Soeharto ook ruimte heeft gegeven voor de opkomst van radicale groeperingen.

De democratie is er wel, maar de rechtsstaat is zwak. Een rechtsstaat houdt in dat burgers en overheid zich aan de wet houden. Deze wetten mogen niet strijdig zijn met internationale mensenrechtenverdragen. Want zonder bescherming van minderheden, wordt democratie de dictatuur van de meerderheid. Of van radicale elementen die worden getolereerd door de meerderheid.

Bonar Tigor Naipopos is wel hoopvol. ‘Als gouverneur van Jakarta hield hij zijn rug recht. Kijk maar naar het geval van ibu Susan.’ Susan Jasmine Zulkifli is het hoofd van een subdistrict in Jakarta. Haar aanstelling wekte veel weerstand op omdat zij christen is. Ondanks grote druk heeft Jokowi geweigerd om haar te laten vervangen alleen omdat zij geen moslim is.

Tijdens de persconferentie zegt ook Amnesty’s Research Director for South East Asia, Rupert Abbott, voorzichtig optimistisch te zijn over de opstelling van de nieuwe regering. Maar eerst zien, dan geloven.

Door: Sabine Park
Amnesty

Religie in Indonesië

Minderheden hopen op Widodo

Het islamitische Indonesië misbruikt de wetten tegen godslastering om religieuze minderheden het leven zuur te maken. De hoop is gevestigd op de nieuwe president Widodo.

Door Michel Maas


JAKARTA – Amnesty International heeft in Indonesië honderd gevallen van misbruik van de wetten tegen godslastering gedocumenteerd. De mensenrechtenorganisatie roept de pas aangetreden president Joko ‘Jokowi’ Widodo op de wetten te herzien of te schrappen, gevangenen vrij te laten en de rechten van de minderheden te garanderen.

De nieuwe minister van Religieuze Zaken, Lukman Hakim Sayfuddin, heeft een eerste, hoopgevende stap in die richting gezet: mensen hoeven niet langer hun godsdienst in te vullen op hun identiteitsbewijs.

De omstreden wetten zijn al oud. De ‘blasfemiewet’ bijvoorbeeld bestond al in 1965 en de wetten die opruiing verbieden zijn ingevoerd door de Nederlanders, die daarmee critici van het koloniale bewind de mond snoerden. Zij werden weinig gebruikt. Vooral de blasfemiewet lag de meeste tijd in een la. Religieuze vervolging was zeldzaam.

Onder de net afgetreden president Susilo Bambang Yudhoyono is dat veranderd. Zijn regering, en vooral zijn minister van Religieuze Zaken, hebben de vervolging van minderheden aangewakkerd en gesanctioneerd. Ahmadiyya werd half verboden en sjiieten moesten zich volgens de minister maar tot de soennitische islam bekeren (wat zoiets is als tegen protestanten zeggen dat ze maar katholiek moeten worden).

De president verzuimde stelselmatig de vervolging te veroordelen, de politie liet de aanvallers meestal begaan en de rechtbanken bekrachtigden het recht van de massa, die zich steeds driester ging gedragen. Dat heeft geleid tot een situatie waarin leden van minderheden hun leven niet zeker zijn.


‘Indonesië faalt in bescherming’

De voorbeelden die Amnesty verzamelde zijn schrijnend. Videobeelden van een aanval van opgestookte moslims op een dorp van de moslimsekte Ahmadiyya schokten in februari 2011 de wereld. Op die beelden was duidelijk te zien hoe zo’n duizend woestelingen met stokken en stenen het dorp binnenvielen, dat werd verdedigd door een handjevol Ahmadi’s. Drie mannen werden voor het oog van de camera en van politieagenten doodgeslagen. Twaalf aanvallers kregen zes maanden gevangenisstraf, een extreem milde straf voor moord en doodslag.

Een Ahmadi, Deden Sujana, werd eveneens veroordeeld. Hij had niet geluisterd toen de politie hem opriep te vertrekken en hij had een van de aanvallers geslagen. De blasfemiewet werd in dit geval niet uit de la gehaald, maar het effect was hetzelfde en zijn verdediging raakte de kern van het probleem.

Deden deed een woest pleidooi tegen de omkering van het recht in Indonesië. ‘Indonesië faalt in het beschermen van godsdienstvrijheid. Wij hebben genoeg van mensen die ‘Allahu Akbar’ schreeuwen en dan anderen vermoorden. Godsdienstvrijheid staat verankerd in de Grondwet; ik heb mijn religie, jij hebt die van jou.’

Behalve Ahmadi werden ook sjiieten belaagd en uit hun dorp verdreven. Een van de leiders van de sjiieten in Oost-Java, Tajul Muluk, werd veroordeeld tot 2 jaar wegens blasfemie. Hij zou een ‘afwijkende leer’ hebben gepreekt. Shi’a, de tweede grote islamitische stroming na de soenni, was volgens de rechter een ketterse sekte. In hoger beroep werd de straf van Muluk verdubbeld.


Volkskrant, 25-11-2014

‘Thuis liep ik het gevaar aangevallen of opgepakt te worden’
Interview. Ari, atheïst in Indonesië

Ari is atheïst. Omdat hij ‘de islam had beledigd’ zat hij twee jaar in de cel. Hij leeft nu anoniem in Jakarta, ver van huis.

Door Michel Maas

Ari gaat steeds zachter praten. Hij kijkt steeds om naar de trap, bang dat een van zijn huisgenoten naar boven komt en hoort wat hij zegt. ‘Niemand hier weet nog dat ik anders ben. Ik heb er nog met niemand over gepraat. Het is nog steeds geheim.’ En dat moet het nog even blijven. Ari heet niet eens Ari – hij wil zijn naam niet in de krant. Ari is bang, want hij is vogelvrij, een onaanraakbare. Waarom? Omdat zijn God niet die van de meerderheid van de Indonesiërs is. Zijn God is namelijk dood. Ari is een overtuigd atheïst.

En dat heeft hij geweten. Begin 2012 woonde hij nog gewoon in zijn geboortestad op een ander eiland. Het leven is er doordrenkt van het geloof. Iedereen is moslim, en ook Ari was het, tot hij hinderlijke vragen ging stellen. ‘Ik was 11 jaar toen die vragen zich opdrongen en zij lieten mij niet meer los.’ De jaren verstreken en het geloof liet Ari zo langzamerhand helemaal in de steek. Hij nam dat niet lichtvaardig op, maar toen hij eenmaal had besloten dat God niet bestond was hij zeker van zijn zaak. Hij had een nieuw geloof gevonden: het geloof dat geloof niet deugde.

Thuis hield hij zijn mond, maar op internet ging hij de discussie aan. Hij sloot zich aan bij Facebookgroepen van atheïsten en werd al snel beheerder van een daarvan. Dat werd hem fataal. ‘Iemand kwam achter mijn identiteit en eigenlijk was ik er zelf op het internet vrij open over. Ik dacht dat je dit soort dingen gewoon kon bespreken.’ Dat kon dus niet. Zijn naam werd rondverteld en op een dag kwam een kleine menigte van de moskee naar het kantoor waar hij werkte. Hij werd geslagen en bedreigd.

De politie kwam. De agenten arresteerden niet de aanvallers, maar namen Ari wel mee naar het bureau.

‘Voor zijn eigen veiligheid’, heette het aanvankelijk, maar al snel werd dat anders. Ari: ‘Toen ik vastzat, gingen zij de zaak onderzoeken. Zij zagen waarom de mensen mij hadden aangevallen en vonden het gemakkelijker mij aan te klagen dan de hele bevolking.’ De aanklacht luidde: ‘Blasfemie’, oftewel godslastering. Ari had de islam beledigd, heette het, en hij had daardoor ‘onrust veroorzaakt’, wat in Indonesië ook strafbaar is.

Twee maanden zat hij in voorarrest in een politiecel en daarna werd hij veroordeeld tot tweeënhalf jaar gevangenisstraf.

Hij vecht nu in stilte, op het internet en door anoniem zijn verhaal te vertellen. Thuis houdt hij zijn mond.

Toen hij in januari vrijkwam heeft hij zijn spullen gepakt, zijn geboortestreek verlaten en zich ver weg, in de hoofdstad Jakarta gevestigd. ‘Je moet kiezen. Je kunt thuisblijven en het gevaar lopen te worden aangevallen, opgepakt of zelfs gedood. Of je kunt vertrekken.’ In Jakarta is hij anoniem, hier kan hij leven, hij heeft zelfs werk gevonden, door zijn achtergrond te verzwijgen. Hier weet niemand dat hij geen God meer heeft. Hier voelt hij zich veilig, al blijft hij wel omkijken om te zien of niemand meeluistert. Twee jaar gevangenis was voor hem genoeg.


Volkskrant, 25-11-2014