De lessen van Nederlands-Indië

De lessen van Nederlands-Indië

Auteur Jan Gajentaan Datum 18 december 2014


Als je iets leest in de Nederlandse media over de geschiedenis van koloniaal Nederlands-Indië, dan is de toon meestal eenzijdig negatief.

Er is veel aandacht voor alles wat er ooit fout ging en weinig voor de vooruitgang die in veel opzichten toch ook werd geboekt. Natuurlijk ging er daadwerkelijk van alles mis in de koloniale tijd en de dekolonisatie van Indonesië na de Tweede Wereldoorlog was in meerdere opzichten een groot drama. Toch kan ik me wel eens ergeren aan de eenzijdigheid van onze media, een enkele uitzondering daargelaten.

Zo lezen we over allerlei rechtszaken tegen de Nederlandse staat die de advocate Liesbeth Zegveld voert namens slachtoffers van de politionele acties (1947 -1949). In onze rechtsstaat mag dat, maar hoe zit het met de slachtoffers en de nabestaanden van de Bersiap? Documentairemaakster Pia van der Molen spreekt van mogelijk 20.000 Nederlandse doden als gevolg van het geweld van Indonesische nationalisten in de periode 1945-1947. Los van de schokkende documentaire van Pia die werd uitgezonden door omroep MAX, is daarvoor nog altijd heel weinig aandacht in de media.

Een Indische familiegeschiedenis als zo vele
Mijn grootvader van moederskant was officier bij de Koninklijke Marine en werd vanaf de jaren twintig regelmatig uitgezonden naar Nederlands-Indië. Daar trouwde hij in 1927 met een derde generatie Nederlands-Indische, een meisje uit de van oorsprong Engelse familie Twiss. Lang hield dit huwelijk niet stand, zij kon niet aarden in Nederland, na een paar jaar scheidden ze en ging zij terug naar Indië. Mijn moeder werd ondergebracht bij familie van haar vader in Nederland. Mijn grootmoeder is later geëmigreerd naar Australië. Ik heb haar nooit gekend.

Mijn grootvader hertrouwde eind jaren dertig in Nederland en werd vervolgens door de Marine weer gestationeerd in Nederlands-Indië. Mijn moeder, die toen een jaar of tien was, bleef in Nederland, zijn tweede vrouw en hun zoon gingen mee naar Nederlands-Indië en waren daar tijdens de Japanse invasie. Mijn grootvader sneuvelde tijdens de Slag in de Javazee in 1942. Hij was navigator aan boord van het vlaggeschip van de geallieerde vloot, de Hr Ms De Ruyter. Zijn tweede vrouw overleefde de Jappenkampen en vestigde zich na de oorlog in Den Haag, waar zij zich helemaal wijdde aan de opvoeding van haar zoon (mijn oom). Als kind bezocht ik haar vaak. Ze was een lieve vrouw die prachtig kon vertellen, maar nooit sprak over haar Indische ervaringen.

Pas op latere leeftijd, vertelde ze ons over die laatste autorit in februari 1942 met mijn grootvader naar de marinehaven van Soerabaja, toen hij haar zei dat de kans groot was dat hij nooit terug zou komen, maar dat er geen andere keuze was dan uit te varen. Toen zij na drie zware jaren uit het kamp bevrijd werd, ging ze meteen naar het Rode Kruis en vroeg naar het lot van haar man. “Vermist,” luidde het antwoord. “Wat houdt dat in?” “Dan zal hij wel dood zijn, mevrouw.” Daar kon ze het mee doen.

Lees verder bij de Dagelijkse Standaard