Moraal in de (koloniale) geschiedschrijving - Het voorbeeld van de historiografie van Molukkers in Nederland

Moraal in de (koloniale) geschiedschrijving

  Historische achtergronden
  Nederlands-Indië
Joes Kuys, 15 februari 2015

Het voorbeeld van de historiografie van Molukkers in Nederland


Molukse woonbarak in het Openluchtmuseum te Arnhem. De barak is afkomstig uit een woonoord bij Lage Mierde.

De historiografie van het koloniale tijdperk lijkt over het zogenaamde ‘goed/fout-perspectief’ heen. Niet langer wordt bijvoorbeeld de Ethische Politiek gezien in termen als ‘nuttig voor de lokale bevolking of instrument van imperialisme’, maar wordt deze onderzocht als ‘cruciale drijfveer of aspect van laatkoloniale staatsvorming’. (1) Verwacht wordt dat het publieke debat over het koloniale verleden deze analytische benadering zal volgen. (2) Zo is bijvoorbeeld het Van Heutz-monument in Amsterdam Oud-Zuid blijven staan, maar heet het nu het ‘Monument Indië Nederland’, als symbool voor de gehele geschiedenis van Nederlands-Indië.

Deze samenhang tussen het wetenschappelijke- en het publieke debat is belangrijk om in ogenschouw te nemen als men de historiografie in het algemeen bestudeerd, maar vooral als het om de historiografie van het koloniale tijdperk gaat. Wesseling stelde al in 1979 vast dat ‘de groeiende interesse in de koloniale geschiedenis en de veranderende benadering ervan, nauw verbonden zijn met de sociaal-politieke context waarin de historiografie plaatsvindt’. (3)

Als we kijken naar een voorbeeld in dezen, de historiografie van Molukkers in Nederland stuiten we hierbij juist vanaf 1979 op problemen. De historiografie vanaf die tijd schetst een beeld van een moeizaam verlopen, maar uiteindelijk succesvol integratieproces. De Molukkers kenden een valse start, doordat hun verblijf eerst ‘tijdelijk’ werd geacht. De sociaal-economische achterstand die zij hierdoor opliepen kwam tot uitbarsting in de gewelddadige acties die de tweede generatie pleegden in de jaren zestig en zeventig. Na de succesvolle integratiepolitiek die volgde zouden Molukkers vervolgens ‘stilzwijgend ’zijn geïntegreerd. Hier hoorde een pacificering bij van het streven naar een onafhankelijke staat, de Republik Maluku Selatan (RMS, Republiek der Zuid-Molukken). (4) Waar in de historiografie de rol van het gedachtegoed achter de RMS is gemarginaliseerd, lijkt in de publieke opinie bij veel Nederlanders de idee te overheersen dat de Molukkers in de steek zijn gelaten door Nederland. ‘Wij’ hadden hen de RMS beloofd en die hadden zij ten onrechte niet gekregen. (5)

Is de publieke opinie voor een historicus een erg glibberig studieobject, de historiografie behoort juist tot de wezenlijke bouwstenen van het historisch wetenschappelijk bedrijf. En de historiografie van de Molukkers in Nederland lijdt aan een te eenzijdige, anti-RMS lezing van de geschiedenis. De centrale stelling van dit artikel is dat historiografische kennis over de drijfveren achter de RMS-beweging noodzakelijk is om werkelijk over de ‘goed-fout’-discussie in de geschiedenis van Molukkers in Nederland heen te stappen, en dat deze casus een bezinnende werking heeft op de historiografie van het koloniale tijdperk, dat recent nog ijverde voor een nieuwe conceptualisering, de ‘New Dutch Imperial History’. (6)

Lees verder op Historiek