Orang-oetans spotten op Borneo
Marten van Dijl
16-3-15 - 09:24
Reisreportage Onbetwistbaar hoogtepunt voor wie een boottocht op Borneo maakt zijn de orang-oetans. Spectaculaire foto's gegarandeerd.
uit & thuis
De reis
Nationaal Park Tanjung Puting is alleen bereikbaar via het water, vanuit het plaatsje Kumai. Vanuit Jakarta en Soerabaja vliegen dagelijks Indonesische prijsvechters naar het nabij gelegen Pangkalan Bun (vanaf €40 voor een enkele reis). Verschillende internationale maatschappijen vliegen dagelijks vanaf Schiphol naar Jakarta en Soerabaja (vanaf €600).
Het Nederlandse All for Nature Travel biedt arrangementen aan als onderdeel van een rondreis door Indonesië (vanaf €695 p.p.).
Verblijf
Een arrangement bestaat uit een rondreis van meerdere dagen onder begeleiding van een ervaren gids op een klotok. Aan boord wordt gekookt. Overnachten kan zowel op de klotok als in een ecolodge.
Beste reistijd
Mei tot en met oktober zijn de droogste maanden in het zuiden van Borneo, maar het hele jaar door valt regelmatig neerslag. De temperatuur is tropisch; tussen de 30 en 35 graden overdag en rond de 23 graden 's nachts.
Hangend over de rand van de boot wijst Alex uit Londen naar een grote witte vlinder. "Het lijkt wel een papieren vliegtuigje dat door de lucht zweeft." De in Pakistan gestationeerde 33-jarige militair reist tijdens zijn vakantie rond in Indonesië. "Na twee weken feesten en surfen met vrienden in Bali en Lombok leek het me leuk hier op zoek te gaan naar orang-oetans."
Alex vaart met een internationaal gezelschap avonturiers door Tanjung Puting, een natuurreservaat in het zuiden van Kalimantan, het Indonesische deel van het eiland Borneo. De gasten relaxen in hangmatten met comfortabele kussens onder een afdakje dat beschermt tegen de hete zon, terwijl de klotoks - traditionele rivierboten met een beneden- en een bovendek - heen en weer schommelen op de golven.
Suikerthee
Kapitein Sukma manoeuvreert zijn klotok zittend op het dak van zijn hut door de kronkelende kreek; hij stuurt met zijn voeten. Jaffar, tijdens de rondreis gastheer en het hulpje van de kapitein, brengt hete kopjes suikerthee naar de gasten op het bovendek. Veelkleurige ijsvogels scheren voor de boot uit over het water naar overhangende takken.
"Hoe denk je dat orang-oetans slapen?" Gids Hakim (36) wijst naar een bruine plek hoog in een boom. Het is het nest van een orang-oetan. "Ze maken elke avond ergens anders een nieuw." Hakim werkt bijna tien jaar voor Rimba Lodge, waar hij zich vanuit de keuken opwerkte tot hoofdgids. Op rustige toon vertelt hij alles over het park en de dieren die er leven.
Privacygevoelig
Terwijl de klotoks in een rijtje verder de kreek op tuffen, steekt plotseling een straffe wind op en trekt de lucht dicht. Binnen een paar tellen regent het pijpenstelen. Als acrobaten klauteren Sukma en Jaffar langs de buitenkant van het dek om de open gedeeltes af te dekken met plastic zeilen. "Dit hoort er een beetje bij," zegt Hakim, slurpend van zijn thee. "Het heet niet voor niks regenwoud."
Niet lang nadat het is opgehouden met regenen begint de gids opgewonden te roepen. Een joekel van een orang-oetan hangt aan één hand aan een tak in een grote boom naast de boot. Met zijn andere hand eet hij van het blad van een palm. "Gróót!" roept Alex als hij een foto probeert te maken. De orang-oetan lijkt echter gesteld op zijn privacy, en draait zich naar de achterkant van de stam, zodat alleen zijn harige arm nog zichtbaar is.
Gaandeweg versmalt de kreek, zodat op sommige plekken maar één klotok tegelijk kan passeren en de takken van enorme bomen over het dek wuiven. Een kleine kano komt langszij. De twee mannen aan boord zijn verstopt onder een grote berg gekapte palm. "Ze gebruiken het om daken van te maken," verduidelijkt Hakim. "De lokale bevolking woont in kleine dorpjes in het gebied, in huizen die ze gebouwd hebben op houten platforms in de mangrove."
Insecten en kevers produceren een kakofonie aan zoemende, tikkende en fluitende geluiden. Het ene doet denken aan de zeurderig piepende boor van de tandarts, het andere heeft meer weg van een ronkende kettingzaag. "Het lijkt Jurassic Park wel," roept Dieter, een Duitse backpacker, wijzend naar een vogel die nog het meest op een vliegende dinosaurus lijkt. "Een neushoornvogel," weet Hakim. "Die worden als heilig beschouwd in de traditie van de oude stammen." Volgens de gids brengt het geluk als er één je pad kruist.
Plots klinkt van de linkeroever een geluid als van een motor die niet wil starten. Een ontevreden kijkende orang-oetan beweegt druk heen en weer. "Die heeft het niet zo naar zijn zin," zegt Hakim. Snel wordt duidelijk waar-om: aan de andere kant van de kreek hangt een ander mannetje uitdagend aan een tak. "Tijdens het zoeken naar fruit komen ze elkaar soms tegen. Mannetjes met territoriumdrift krijgen het dan met elkaar aan de stok."
De profetie van de neushoornvogel komt uit: halverwege de tocht zijn er al tien orang-oetans geteld. "Wacht maar tot we bij Camp Leaky aanmeren," zegt Jaffar. "Daar hangen dieren rond die aan mensen gewend zijn. Intussen dekt hij de tafel met plastic bordjes."
Camp Leaky is een voormalig onderzoek-station, waar orang-oetans zijn losgelaten die werden opgevangen nadat ze in gekapte stukken oerwoud werden aangetroffen of bij mensen die ze als huisdier hielden. "Daar kun je pas echt mooie foto's maken!" zegt Jaffar, terwijl hij vis met rijst en groenten serveert.
Brutale aap
Klotoks die eerder vertrokken liggen al aangemeerd aan de kade - Camp Leaky is bereikt. Via de andere boten klimmen de gasten op de kant, waar een orang-oetan met kind ze bij de steiger opwacht. De peuter staart de bezoekers aan vanuit een boom, de moeder klimt ondertussen in een tak die over het water hangt. Voor ze doorhebben wat er gebeurt, slingert ze zich op een klotok en begint naar wat lekkers te zoeken. "We vragen mensen afstand te houden, maar soms komen ze gewoon naar je toe," fluistert Hakim. De bemanning van de klotok jaagt de mensaap met drukke gebaren weer van boord.
Het plankenpad dat naar de voederplaats leidt, heeft nog meer ontmoetingen in petto. Twee jonge orang-oetans komen stoeiend in elkaars greep voorbij rollen over de houten planken. Een moeder met baby steekt onverwacht over vanuit de mangrove. De orang- oetans schenken amper aandacht aan hun tweebenige verwanten; een jongedame die even verderop doodgemoedereerd is komen aanwandelen, gaat midden tussen de bezoekers zitten en krabt eens goed aan haar rug.
Op een verhoging legen twee rangers emmers fruit en al snel klinkt er een hoop geritsel in de bladeren. Een stevige jongen met een pruillip neemt het podium in en begint stukken fruit in zijn mond te proppen. Andere roodharige apen, in de bomen rond de voederplaats, bekijken hem en wachten hun beurt af.
De Australische Anita (50) schrikt wanneer er één plotseling naast haar uit een boom afdaalt. Ze wijst naar haar zoon, Taylor (15). De tiener poseert voor een selfie met orang-oetan. "Wel jammer dat hier geen wifi is," zegt hij. "Nu kan ik deze foto's pas later aan mijn vrienden laten zien."
Voetbalhooligan
Een rondreis door Indonesië bracht ook Noah (19) uit Amsterdam in Kalimantan. "Gisteren stond ik nog op de top van de Rinjani in Lombok," vertelt ze, terwijl een orang-oetan als een scanderende voetbalhooligan zijn joelende roep laat horen. "En nu sta ik al weer hier. Ik had hier eerst wel een dierentuingevoel, omdat er zoveel mensen staan en je een touwtje ziet hangen. Maar ze leven in het wild. Ze komen hier alleen omdat ze weten dat hier eten ligt."
Tijdens de terugkeer naar de lodge wordt de malende motor van de klotok overstemd door drukke geluiden uit de bomen. Groepjes neus-apen komen voorbij gestommeld over de takken. Ze hebben de bijnaam Dutch monkeys. Niet vanwege hun opvallende neuzen, maar omdat ze de bewoners ten tijde van de Nederlandse kolonisatie aan Hollanders deden denken. "Vanwege hun dikke buiken en rode huid," zegt Hakim lachend.
AD
di 17 maa 2015 - 9:27