Veteranen vertellen over een ver verleden

Ton Scholten, veteraan uit een ver verleden
Redactie - 22 juni 2009

Ton Scholten met enkele souvenirs uit zijn veteranentijd, het uniform waarin hij kort na z'n terugkeer afzwaaide en z'n reistas met daarop afgebeeld z'n reis om de wereld: heen via het Suez- en terug door het Panamakanaal...

CASTRICUM - Wie vaak buiten kuiert, spreekt nog eens iemand. Dat geldt zeker voor oud-journalist én fervent wandelaar Peter van Trigt (65). In deze rubriek tekent de Castricummer verrassende verhalen op uit de mond van plaatsgenoten die hij - al dan niet toevallig - onderweg ontmoet.

Hert afscheid van 'ons Indië' in 1948 was niet bepaald van harte gegaan. Een laatste nawee vormde in 1962 het conflict met onze oud-kolonie over Nieuw-Guinea. De toenmalige minister van buitenlandse zaken, Luns, had de internationale verhoudingen volledig verkeerd ingeschat. Hij meende de overdracht van dat gebiedsdeel aan Indonesië via een gewapend conflict te kunnen verhinderen. Niet dus, want zowel de VS als de VN maakten er binnen de kortste keren een einde aan.

Intussen waren wel overhaast tienduizend dienstplichtige soldaten - onder wie Ton Scholten uit Castricum - uit heel het land in Oirschot verzameld voor een tropentraining van twee maanden. Daarna werden ze begin '62 ingescheept naar Hollandia, de hoofdstad van Ned. Nieuw Guinea. Die lag aan de noordkant van het reusachtige eiland, vlakbij de grens met de Australische helft. Ton Scholten: "Voor mij - ik was 19 - was het een avontuur maar voor mijn ouders een nachtmerrie. Mijn moeders vader was namelijk in Dachau omgekomen. En dan ineens je zoon uit beeld zien verdwijnen, was voor hen een zware beproeving. Even bellen of mailen kon niet, brieven deden er weken over; pakjes zelfs maanden.

De tropentraining stelde al weinig voor, de rest nog minder. Het uniform was een samenraapsel en de kazerne een vroeger koeliekamp dat krioelde van de ratten. In de keuken waar Ton Scholten werkte, was het dan ook behelpen en improviseren. Gelukkig was nauwelijks van gevechtshandelingen sprake. Af en toe landden er Indonesische para's en dan moest een patrouille hen opsporen. Het was echter heel tam in vergelijking met de politionele acties, toen de gevreesde ploppers (opstandelingen) de Nederlandse militairen voortdurend vanuit hinderlagen bestookten. Half november kon Ton Scholten huiswaarts keren en twee dagen na aankomst zwaaide hij af in een nieuw uniform.

Zijn leukste herinnering is een bezoek van de NOS met de toen nog piepjonge Joop van Zijl. Volledig onverwacht werd hij als laatste voor de camera geroepen, in z'n blote bast, want hij kwam zo uit de snikhete keuken. Na heel veel jaren speurwerk heeft hij dat stukje interview alsnog te pakken gekregen. Het zal op de komende veteranendag van de gemeente worden getoond.


Nieuwsblad voor Castricum

woensdag 24 juni 2009
Drie jaar rimboe, muskieten en vechten
Door JORINA HASPELS

KRIMPEN AAN DEN IJSSEL - Geen elektriciteit, geen auto.
Alleen maar drie jaar lang rimboe, muskieten en aanvallen van de ongeregelde Indonesische troepen. Toen de militairen Henk Snel en Pieter van Osch in 1950 terugkwamen uit Nederlands- Indië wilden zij en de rest van Nederland die ongemakkelijke periode zo snel mogelijk vergeten. Pas na hun pensionering kwamen de herinneringen. Vrijdagmiddag praten de veteranen uit Krimpen aan den IJssel erover met elkaar.

Het is aardedonker als Pieter van Osch weer eens op patrouille gaat. Nu de jaren vorderen, wordt de sfeer steeds grimmiger. ''We gingen met een ideaalbeeld naar Nederlands-Indië. We moesten de bevolking daar redden van de wrede Japanse bezetter. In plaats daarvan werden wij gezien als overheerser.''

Zijn peloton in het buitengebied op Oost Java had, in tegenstelling tot Henk Snel die in Zuid Sumatra was gelegerd, wél een auto. Maar rijden was vaak onmogelijk door boomstammen op de weg. Die werden neergelegd door de Ploppers, zoals de ongeregelde Indonesische troepen werden genoemd. ''Altijd de angst dat ze je achter de boom lagen op te wachten.''

Ook de hinderlagen in de suikerrietvelden waren angstig. ''En vergeet niet al het ongedierte dat langs je benen kroop. De jonge Indonesiërs staken die velden in de brand. Wij moesten dat zien te voorkomen en je snapt wel dat dit niet altijd even zachtzinnig ging.''

Toch kwam Van Osch heelhuids thuis. Daar zag hij zijn ouders na drie jaar grijs terug. ''Ook mijn broer was naar Nederlands-Indië gestuurd. Nu ga je voor een half jaar maar toen vertrokken we, ook als dienstplichtige, voor onbepaalde tijd.''

Op de plek waar Henk Snel zat, waren de omstandigheden nog slechter. Geen elektriciteit, geen auto. ''Alleen die vermaledijde muskieten,'' zegt de oud-agent uit Krimpen aan den IJssel. ''We hadden er niets. Als bijvoorbeeld onze voetbal kapot was, moesten we wel een half jaar wachten op een nieuwe.''

Hij was in 1945 naar Engeland gegaan en vandaar als oorlogsvrijwilliger naar Nederlands-Indië. Hoe lang hij zou blijven, wist hij niet. Snel kwam terecht in het moerasachtige gebied van Zuid-Sumatra. ''We moesten ons steeds verder terugtrekken, steeds meer op patrouille. Op het laatst zagen we nog amper ons bed.'' Confrontaties waren er genoeg, maar liepen vaak net goed af. ''Wij waren slecht bewapend, en dat waren zij ook. Gelukkig,'' zegt Van Osch. ''De tyfus eiste bij ons meer slachtoffers,'' zegt Snel.

Zelf kreeg hij malaria toen hij in 1950 terugvoer naar Nederland. Daar trof hij een land dat hem en zijn collega’s zo snel mogelijk wilde vergeten. ''Toen wij in 1946 op weg gingen, zagen we Soekarno als een soort Mussert. Iemand die heulde met de Jappen. Tegen de tijd dat we weg gingen, waren wij de bezetters die de onafhankelijkheid van de Indonesiërs hadden onderdrukt én de strijd hadden verloren.'' Daar kwam de schande van de twee politionele acties en de situatie van de Molukse bevolking nog bij.

Eenmaal thuis kregen de militairen een bak koffie, 100 gulden en een maand vrij reizen om werk te zoeken. Werk dat er amper was. Snel kwam uiteindelijk bij de Rijkspolitie. Van Osch vertrok voor een jaar naar zijn oom in Zweden en kwam daar in de houtindustrie terecht. ''Nederlands-Indië? Ze hadden er daar nog nooit van gehoord. Een zegen. Zo kon ik de ellende snel vergeten.''

AD