Oorlogsslachtoffer Anneke Schults (van St. Honi) uit Rosmalen reist naar Japan

Oorlogsslachtoffer Anneke Schults uit Rosmalen reist naar Japan  

Geplaatst op 25 november 2015
Laatste update 26 november, 15:06


ROSMALEN - Anneke Schults uit Rosmalen reist met vijftien andere oorlogsslachtoffers op uitnodiging van de Japanse regering naar Japan. Schults zat tijdens de tweede wereldoorlog in een Japans kamp op Java. Ze verzorgt voor het Brabants Dagblad enkele bijdragen vanuit Japan.

Schults bracht tijdens de tweede wereldoorlog als kleuter de periode tussen 1942 en 1945 samen met haar moeder door in een Japans kamp op Java in Nederlands-Indië. Haar vader werkte als dwangarbeider aan een spoorweg op Sumatra.

Japan organiseert elk jaar een reis voor slachtoffers van de Japanners in de Tweede Wereldoorlog. Het gaat om het Japan Netherlands Peace Exchange Program. De regering wil dat de reizigers Japan op een andere manier leren kennen. De reis gaat onder meer langs een voormalig werkkamp, het atoombommuseum in Hiroshima, een dansvoorstelling een theeceremonie in Nagasaki en andere bezienswaardigheden maar ook langs een basisschool en een universiteit. De reis duurt van 25 november tot en met 4 december.

Anneke Schults is voormalig raadslid van Den Bosch en voorzitter van de stichting Honi, Herdenking Oorlogsslachtoffer Nederlands Indië.


Artikel Brabants Dagblad

Een ontvangstcomité in Japan, speciaal voor de oorlogsslachtoffers

Geplaatst op 26 november 2015
Laatste update 26 november, 16:39

Door Anneke Schults

Na drie aan onze reis voorafgaande bijeenkomsten, veel e-mailverkeer en voorbereidend werk, komen wij woensdag 25 november aan op Schiphol. We worden uitgezwaaid door onze familie, die ons 10 dagen moeten missen. Iedereen checkt in maar wij maken ons zorgen om Eddy van 89 jaar, die slechts een heel klein cabinekoffertje bij zich heeft. Hij stelt ons gerust: er zit in wat een mens voor 10 dagen nodig heeft.

Bij het inchecken volgt de eerste verassing. Mijn naam staat niet op de lijst van de businessclass. Deze is overboekt en er moet een persoon verkassen naar economyclass. Op mijn vraag 'Waarom ik?', weet men geen antwoord. Door de computer bepaald, wordt er gezegd.

Oorlogsslachtoffers
Ik leg uit dat we met een groep zijn die door de Japanse regering is uitgenodigd. En dat wij allen oorlogsslachtoffers zijn. Dat maakt indruk en er wordt druk heen en weer gebeld. Uiteindelijk komt alles goed en ik krijg een mooie plaats in het vliegtuig. We worden geweldig verwend.

Straaljagers
Ik zit naast Frans, een voormalige straaljagerpiloot. Hij is 86 en heeft tot zijn zeventiende in Makassar gewoond. Heeft tijdens de oorlog in een mannenkamp gezeten, waar hij door paters is opgevangen. Hij zat daar op de HBS en is daarna naar Nederland gegaan met het hele gezin. In Nederland heeft hij op een van de eerste straaljagers gevlogen. Hij laat zelfs weten dat hij instructies heeft gegeven bij de luchtmacht. 'Onder wie Dick Berlijn, generaal Droste en André Kuipers.'

Mantelzorg
Overigens heb ik me deze reis ook als mantelzorgster opgeworpen. Eddy van 89 had bij de controle zijn paspoort in een bak laten liggen. Toen ik het zag en hem waarschuwde, bleek dat hij ook zijn portemonnee miste. Had hij in een andere bak laten liggen. Gelukkig is alles weer terecht. Voortaan zorg ik voor zijn paspoort en boardingkaart.

Mizumaki
Bij aankomst staat er een heel ontvangstcomité op ons te wachten.Twee gidsen gaan de hele reis met ons mee. Donderdag wacht een drukke dag. We zullen een school bezoeken, we gaan op de koffie bij de burgemeester van Mizumaki, en er zal een kranslegging zijn bij het Crossmonument, speciaal voor de oorlogsslachtoffers.


artikel in Brabants Dagblad

Lesje kalligrafie voor oorlogsslachtoffers in Japan

Geplaatst op 27 november 2015
Laatste update 27 november, 16:29


Door Anneke Schults

We staan vrijdag vroeg op, want we worden om 9 uur verwacht op de Isaza basisschool in Mizumaki. Een stad die misschien niet zo bekend is, maar sinds jaren sterke banden heeft met Nederland. Als onze bus bij de school aankomt, worden wij verwelkomd door een haag van kinderen die met Nederlandse vlaggetjes ons toezwaaien. We lopen over een rode loper de school in en worden begeleid naar een lerarenkamer, waar allerlei zoetigheden ons op staan te wachten.

Speeches
Er volgen enkele speeches. De tolk vertaalt steeds na enkele zinnen, want verrassend genoeg spreekt niemand hier Engels. En ook ik kom aan de beurt met mijn speech. Ik bied namens de groep alle klassen een bloembol uit Holland aan.

Overdonderd
Hierna gaan we naar de grote gymzaal. We worden overdonderd. Honderden kinderen zitten op de grond en zwaaien en zingen ons een welkom toe. Als we in een lange rij voor de groep zitten, volgen weer enkele toespraken. Zo ook weer een van mij, waarin ik vertel dat wij allen in de oorlog gevangen hebben gezeten, familie verloren hebben en nooit naar school hoefden, omdat er geen scholen waren. Tot slot vertel ik dat wij voor elk kind een klein cadeautje meegebracht hebben: boerenzakdoeken, klompjes en puzzels. Daarvoor wordt er luid geklapt en een Japanse kreet uitgestoten.

Kalligrafie
Na de speeches krijgen we in kleine groepjes les in het kalligraferen van de Japanse karakters. Verschrikkelijk moeilijk, maar de kinderen vinden het prachtig.

Herdenking
Daarna is het even omschakelen, want wij hebben een herdenking bij het Cross Monument in Mizumaki. Het is een Monument in Japan opgericht voor de in Japan gevallen krijgsgevangenen. Voor onze groep ook een bijzondere gebeurtenis, want van twee mensen staat hun vader op het monument vermeld. Een van hen, Michel (82) een klein broos mannetje, barst in snikken uit als hij een krans mag leggen. Hij heeft nooit afscheid van zijn vader kunnen nemen toen die weggevoerd werd en dit was de eerste keer dat hij bij zijn graf stond.


Anneke Schults is voormalig raadslid van Den Bosch en voorzitter van de stichting Honi, Herdenking Oorlogsslachtoffer Nederlands Indië.


bekijk ook de foto's artikel Brabants Dagblad

Oorlogsslachtoffers in Japan naar bibliotheek Mizumaki en Nagasaki

Geplaatst op 28 november 2015
Laatste update 28 november, 16:05

Door Anneke Schults


Na de Crossceremonie brengen we een bezoek aan de Bibliotheek van Mizumaki. Hier biedt Japans-Nederlandse reisgenote Mieke twee boeken aan van Pans Schomper, een over de tijd voor en een over tijdens de Japanse bezetting. Het boek is vertaald in het Japans. Mieke is een dochter is van een Japanse vader en een nederlandse moeder. Ze heeft haar vader nooit gekend.

Moeder
Haar oma die een buitenkamper was, heeft haar moeder aan een Japanner gegeven, om zo het gezin uit het kamp te houden. Ze was geen troostmeisje, maar heeft een tijd met hem samengewoond. Ook al kreeg ze van hem een kind, na de oorlog is ze teruggegaan naar Nederland. Mieke heeft ondanks haar inspanningen om hem te vinden, hem nooit ontmoet. Terug in Nederland is haar moeder getrouwd,maar heeft nooit over haar vader willen praten.Voor Mieke was het een bijzondere ervaring om in het land van haar biologische vader te zijn.
In de bibliotheek is een speciale Nederlandse hoek met Nederlandse boeken, voornamelijk kinderboeken. De directeur vertelt ons dat er veel belangstelling voor Nederlandse boeken is. Er zijn ook boeken over Rembrandt en Vermeer en wij bieden een boek aan over Jeroen Bosch, dat hier ook een plaatsje krijgt.

Stadhuis
Naast de bibliotheek is het stadhuis met de raadszaal. Er staat een grote delegatie op ons te wachten met de burgemeester vergezeld van ambtenaren.Ze vormen met zijn allen een erehaag en er volgt een wederzijdse begroeting met de nodige buigingen. In de raadszaal vertelt de burgemeester iets over de banden van Nederland en Mizumaki. De stad doet al 20 jaar mee aan het programma For Peace and Frienship. Marianne biedt het boek Beautiful Holland aan, dat Lambert van Nistelrooy, aan mij meegegeven heeft. De burgemeester is er verguld mee en natuurlijk krijgen wij ook weer cadeautjes. Daarna nemen wij op mijn verzoek een kijkje in de raadszaal, die net zo groot is als die van Den Bosch, met het verschil dat Mizumaki maar 25.000 inwoners telt. Ik vertel iets over onze gemeente, coalitie en oppositie,het aantal partijen en samenstelling van het College. Niemand begrijpt dat wij zoveel partijen hebben.
'S avonds is er een receptie waar de burgemeester een award krijgt voor het initieren van het uitwisselingsprogramma dat nu 20 jaar bestaat. Aan elke tafel zit weer een tolk, die over en weer moet vertalen. Ik ga een gesprek aan met de directeur van de school,die ik 's morgens ook ontmoet heb. In het begin zegt hij dat hij geen Engels spreekt, maar als ik verder probeer komt hij los en het lukt om over het onderwijs een gesprek aan te gaan. Doodmoe van alle indrukken gaan we naar huis.


Zaterdag naar Nagasaki

Deze dag bezoeken wij onderweg een theehuis en een theeceremonie. Hier een zeer interessante video, over het ontwerpen en maken van een theeketel speciaal voor een theeceremonie. Het is handwerk en een eenvoudige theeketel kost 1000 euro. Daarna gaan we naar een ruimte om een theeceremonie mee te maken. Eerst krijgen wij twee kleine snoepjes, om de smaak van de thee wat beter uit te laten komen. Dan legt de mevrouw uit hoe we op een speciale manier een cakeje kunnen snijden. We krijgen allemaal een beetje de slappe lach als we geleerd worden om de theekom op een speciale manier vast te houden. We mogen pas drinken als een sein wordt gegeven. In de kom zit een dikke groene brei, heel goed voor allerlei kwalen. Ik wordt al misselijk van de geur, maar wij durven niet te weigeren, want de mevrouw die de uitleg geeft doet er lyrisch over. Dus we slurpen hem naar binnen,want dat hoort zo. Op weg naar Nagasaki gaan we nog naar een demonstratie van maskers maken en met maskers optreden. Ieder jaar worden hier de gasten uit Nederland ontvangen. Alle communicatie gaat weer via de tolk, die het moeiteloos in een snel tempo vertaalt. Eigenlijk is het niet te geloven,dat mensen die toch regelmatig groepen moeten ontvangen geen woord engels spreken. Overal zijn de mensen wel heel vriendelijk en ze doen alle moeite om het ons naar de zin te maken. Hierna gaan we naar Nagasaki, waar we om 17.00 uur aankomen. Morgen een rustige dag met alleen een bezoek aan Decima.


Anneke Schults is voormalig raadslid van Den Bosch en voorzitter van de stichting Honi, Herdenking Oorlogsslachtoffer Nederlands Indië.


BD

Terugkeer naar Fukuoka voor oorlogsslachtoffers Japan

Geplaatst op 29 november 2015
Laatste update 29 november, 18:30


Door Anneke Schults

Vandaag brengen wij allereerst een bezoek aan Dejima. Het kunstmatige eiland waar de Nederlanders gedurende 2,5 jaar het enige contact waren tussen Japan en de buitenwereld. Je vindt er nog veel Hollandse invloeden. In het parkje heeft onze koning een boom geplant, dus wij denken even extra aan Nederland. Veel scholen uit Japan komen hier op bezoek voor hun kennis over de historie.

Kamp Fukuoka
Na een korte stop in Chinatown gaan we na de lunch naar het voormalige kamp Fukuoka. In dit kamp waren veel geïnterneerden uit Nederland, onder wie ook een lid van onze groep: de 91-jarige Henk Kleyn. Hij werkte in het kamp als dwangarbeider. In Fukouka zaten in totaal 1500 gevangenen die onder strenge bepalingen moesten werken aan de scheepswerven van Kawanami.

Inmiddels is de heer Ihara Toyoichi bij onze groep aangesloten. Hij is 79 en was in Nagasaki toen de bom viel. Toyoichi heeft geen letsel overgehouden aan het bombardement. Momenteel maakt hij deel uit van het College van Nagasaki en is verantwoordelijk voor de zorg van de overlevenden van de bom. Hij heeft zich ook heel intensief ingezet voor het tot stand komen van een monument voor de overleden uit het kamp.

Monument
Vorig jaar werd het monument onthuld op de plaats van het voormalige kamp. Als Henk Kleyn bij het monument staat, wordt het hem even te veel en stromen de tranen over zijn wangen. Herinneringen komen terug. Een tweede lid van onze groep, Hennie van den Donker, heeft onderweg een bos bloemen gekocht. Het blijkt dat haar vader in dit kamp overleden is en zijn naam op het monument vermeld staat: H.Enting. Ze legt de bloemen, samen met een foto en een speciale witte roos, bij de gedenkplaat en wijst zijn naam aan.

Dankbaar
​Wij zijn allemaal onder de indruk en beseffen hoe dankbaar we moeten zijn dat wij hier mogen staan. De groep blijft nog zeker een uur napraten, bij iedereen komen de verhalen los. Tijdens het napraten komt er een klein oud vrouwtje met kromme beentjes aanstrompelen. Ze is 87 jaar en slachtoffer van de bom. Elke dag komt ze hierheen om het monument te onderhouden. Rond 16.00 uur vertrekken we weer en krijgen we nog een korte sightseeing door Nagasaki. Oververmoeid van een lange dag met veel emoties komen we in het hotel,waar wij om 18.15 uur weer verwacht worden voor het diner. Dinertijd is hier van 18.00 tot 20.00 uur.

Morgen staat een bezoek aan de burgemeester van Nagasaki (430.000 inwoners) op de planning.


Anneke Schults is voormalig raadslid van Den Bosch en voorzitter van de stichting Honi, Herdenking Oorlogsslachtoffer Nederlands Indië.

artikel met foto's op BD

Bezoek aan plaats waar bom gevallen is

Geplaatst op 30 november 2015
Laatste update 30 november, 19:56


Door Anneke Schults

Voor de middag worden wij ontvangen op het stadhuis van Nagasaki door de burgemeester. Een zeer innemende man, hij is nog erg jong, maar de inwoners zijn erg blij met hem. Ondanks dat ik er van overtuigd ben dat hij goed Engels spreekt, wordt er weer via een tolk gesproken. Door officiële personen gaat alles via een tolk, omdat ze bang zijn dat er anders misschien iets verkeerd overkomt. Hij is erg gecharmeerd van onze koning en koningin en hoopt het hele gezin in Nagasaki te mogen ontvangen.

Biologische familie
Na de gebruikelijke speeches over en weer, bied ik hem een boekje aan van Jeroen Bosch en een brochure van onze tentoonstelling. Hij belooft deze te laten bezorgen bij de Toeristische Organisatie. Een van onze Japanse reisgenoten, weet dat haar biologische vader uit Nagasaki kwam. Zij is al jaren op zoek naar hem en eventuele halfbroers of zusters. De burgemeester is zeer geïnteresseerd in haar verhaal en beloofd haar alles in het werk te zullen stellen om hem te vinden.

Slachtoffers
Na de bijeenkomst heeft zij nog een interview met een journalist. Later in de middag wordt er gebeld namens de burgemeester, die er meteen werk van heeft gemaakt. Wij hopen allen dat er iets uitkomt. Rene is er helemaal zenuwachtig van. Na de lunch gaan we naar het epicentrum van de atoombom. Wij bezoeken eerst de grote Memorial Hall, een schitterende Vredesgedenkhal, ter nagedachtenis aan de atoombomslachtoffers.

Water
Er is overal heel veel water, dat verwijst naar de roep om water na de ramp. Vanwege de enorme dorst en uitdroging die de overlevenden van de atoombom moesten ondervinden We leggen allen twee aan twee een wit boeket neer, waarna ik een gedicht voordraag. Eerst in het Nederlands voor de groep en daarna in het Engels. In deze omgeving en in deze sfeer, roept het gedicht bij alle aanwezigen emoties op. Wij zijn allen ontroerd. Daarna gaan we naar het museum.

Vrede
In het nabijgelegen Peacepark van Nagasaki is wederom veel water. Er staam prachtige fonteinen met uitzicht op het grote beeld van de Vrede. Dat is een groot bronzen beeld van een man die met zijn rechterhand omhoog wijst en zijn linkerarm naar de horizon uitstrekt. De hand omhoog wijst op het gevaar van het gebruik van nucleaire wapens, de uitgestrekte arm symboliseert de vrede.

Middelburg
Verder staan er een aantal beelden van een moeder en kind, die geschonken zijn door verschillende landen. Ook door Nederland is een beeld geschonken door Middelburg, deze stad heeft speciale banden met Nagasaki. Ook hier bij het grote beeld van de Vrede liggen altijd bloemen. Wij proberen hier een beetje los te komen van alles wat wij gezien hebben. Gelukkig helpt de zon en het mooie park ons een handje hierbij. Om 17.00 uur zijn we terug in ons hotel, waar wij onze koffers gaan pakken. Morgen afscheid van Nagasaki en door naar Tokyo.

Anneke Schults is voormalig raadslid van Den Bosch en voorzitter van de stichting Honi, Herdenking Oorlogsslachtoffer Nederlands Indië.


artikel met foto's op BD

Op bezoek bij de Nederlandse ambassade in Japan

Geplaatst op 01 december 2015
Laatste update 02 december, 13:52



Door Anneke Schults

Het is dinsdag en we worden verwacht op de Nederlandse Ambassade in Japan. Na een hartelijke verwelkoming hebben we van 17.00 tot 18.00 uur een gesprek met ambassadeurs Radinck J.van Vollenhoven en Cees Roels. Ze geven ons ons een heldere uiteenzetting van het economisch beleid van de huidige premier Abe.

Banden aanhalen
Het recente bezoek dat het Nederlands koninklijk paar bracht aan Japan, werd hooggewaardeerd. Vele landen willen graag naar Japan op handelsmissie komen, maar Nederland kreeg voorrang. Vanwege de goede banden met Nederland uit het verleden. Ook het bezoek van premier Rutte met minister Kamp, de burgemeester van Amsterdam en burgemeester van Amstelveen was succesvol.

Ouderenzorg en klimaat
Na de uiteenzetting was er een uitwisseling van gedachten waarin verschillende onderwerpen aan de orde kwamen: de investering van Japanse bedrijven in Nederland, verandering in beleid, veel aandacht voor ouderenzorg in verband met de vergrijzing en banden met de universiteit van Wageningen met betrekking tot de nieuwe ontwikkelingen in de landbouw. Maar het ging ook over investeren in sport, kennis en een schoon en veilig klimaat.

Diepgewortelde oorlog
Verder benadrukte de ambassadeur de discipline en beleefdheid van de Japanners, het sterke gevoel van gemeenschapszin en verantwoordelijkheid voor de ander en de rol van Japan in Indonesië tijdens de oorlog. De jongere generatie beseft en betreurt wat er gebeurd is tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dat is hier een veelgehoord statement, wordt ons verteld. Eigenlijk hebben zij een diepgewortelde afkeer van oorlog. Aan de andere kant gaan zij graag in de slachtofferrol van de oorlog van Hiroshima en Nagasaki.

Afkeer
Gijs merkt op dat hij na dit bezoek anders is gaan denken over Japan. Zijn afkeer en haat zijn verdwenen en hebben plaatsgemaakt voor bewondering en respect voor de huidige generatie.

Na een uur gaan we naar de residentie. Een mooi gebouw met een prachtige tuin. Er zijn een aantal medewerkers van de ambassade aanwezig en een aantal studenten. Deze keer is er geen groene thee, maar een echt glas wijn en een heerlijk buffet.

De groeten
We hebben gesprekken met studenten en docenten over onze ervaringen in de oorlog, over ons project, onze emoties en de indrukken van deze reis. Een bijzondere avond die jammer genoeg te kort duurt, want om half acht moeten wij afscheid nemen. Als ik afscheid neem van de ambassadeur vraagt hij mij de groeten over te brengen aan onze Commissaris Wim van den Donk, van wie hij onder de indruk was tijdens zijn bezoek.

Anneke Schults is voormalig raadslid van Den Bosch en voorzitter van de stichting Honi, Herdenking Oorlogsslachtoffer Nederlands Indië.


artikel met 3 foto's op BD

Een ontmoeting met Japanse studenten

Geplaatst op 02 december 2015
Laatste update 02 december, 21:48


Door Anneke Schults

Met moeite komen wij om 6.00 uur uit ons bed. Vandaag gaan wij op bezoek bij de Chuo Universiteit en hebben wij gesprekken over de Tweede Wereldoorlog en de impact die deze gehad heeft op ons leven. We moeten een uur rijden en onderweg zien we een gedeelte van Tokio. Een moderne stad met veel hoge gebouwen. Als we bij de universiteit aankomen, worden we door een paar vriendelijke studenten naar de collegezaal begeleid. De zaal zit vol met studenten, professoren en docenten.

Persoonlijke verhalen
We hebben ons goed voorbereid. Vier personen uit onze groep, die de oorlog aan den lijve hebben ondervonden, mogen hierover vertellen. Ik mag nadat de drie anderen gesproken hebben mijn verhaal doen. Het waren heel verschillende verhalen: Frans vertelt over zijn leven in het jongenskamp, Femke over het leven met haar moeder en haar broer in het kamp en Henk over zijn ervaringen hier in Fukuoka in Japan.

Wrede commandant
Ik vertel mijn verhaal over het leven in het Tjidengkamp, over de wrede kampcommandant Sonei en over hoe ik als kind dacht over oorlog en vrijheid. Ook vertel ik over het altijd op zoek zijn naar eten, over het kumpulen ‘s nachts op het grote plein en het altijd maar buigen voor de Japanners.

Over het weerzien met mijn vader en over het gegeven dat mijn moeder mij altijd positief heeft leren denken, zonder haat tegenover de Japanners. Ik laat de foto zien die meteen na de oorlog in het kamp gemaakt is, op de foto staan mijn moeder en ik. Tot slot zing ik het liedje in het Japans dat wij moesten zingen tijdens het kumpulen. Na al de trieste verhalen werkt dit een beetje onspannend.

Vragen
Daarna volgen de vragen van de studenten, die zich goed hebben voorbereid. Ze willen weten hoe wij over Japan denken, of er in Nederland nog haat en afkeer bestaat tegen Japan en wat de basis is om een oorlog te voorkomen. Ook stellen ze vragen over of er nog over de oorlog gesproken wordt en of er in de lessen op school aandacht aan geschonken wordt.

We proberen er zo goed mogelijk op te antwoorden. Guus geeft een waardevolle aanvulling door te vertellen over het leven buiten de interneringskampen. Marianne biedt 10 in het Japans vertaalde boeken aan over het leven voor de internering in Indonesië en tijdens de internering. Ze zijn bestemd voor de bibliotheek.

Vluchtelingen
Hierna wordt ons een heerlijke lunch aangeboden met allerlei Japanse lekkernijen en worden de gesprekken voortgezet. Met een van de studenten spreek ik ook over het probleem dat zich nu voordoet in Europa met betrekking tot de opvang van de vluchtelingen. Hij is heel geïnteresseerd hierin.

Het bezoek aan de universiteit is een van de hoogtepunten van onze reis. ‘s Middags brengen we nog een kort bezoek aan de Tokio Tower en dan is het mooi geweest voor vandaag. Morgen alweer de laatste dag.


artikel met foto's bij BD

Een Japanse afscheidsreceptie met Buitenlandse Zaken

Geplaatst op 03 december 2015
Laatste update 03 december, 17:16


Door Anneke Schults

Onze laatste dag. Wat zijn 10 dagen toch vlug voorbij gegaan. Ik ben vandaag ook eens vroeg, want ik wel uitgebreid genieten van het Japanse ontbijt. Het is niet te geloven wat er allemaal staat. Ik wil eigenlijk alles proberen, maar dat laat mij maag niet toe. Ik kan echter geen weerstand bieden aan een Japanse soep. En dat om 07.30 uur.

Wassen
We gaan vandaag eerst naar de oudste Shintotempel. Zoals gewoonlijk worden wij weer met rood wit blauwe vlaggetjes ontvangen en krijgen we een rode zelfgemaakte roos op. Voordat wij naar binnen mogen moeten wij eerst onze handen en mond wassen. Het is een plechtige ceremonie, die begint met een paar fikse gongslagen. Dan volgt er en ritueel met de priester en twee dame die daarna een rituele dans uitvoeren.

Tempel
Na de ceremonie drinken we sake en gaan dan naar een ruimte waarde tafels gedekt zijn. Er is een heerlijke sushimaaltijd, die ter plaatse bereid wordt. De groene thee laten de meesten staan. Ik vind het ook nog steeds niet lekker. Na de nodige foto's gaan we langs de Grote boeddhistische Tempel. Deze ligt midden in een winkelgebied en we mogen een uur winkelen.

Jeroen Bosch
Om 19.00 uur is er een afscheidsreceptie aangeboden door onze gastheer: het Ministerie van Buitenlandse Zaken van Japan. We zien weer veel mensen die we de afgelopen dagen ontmoet hebben en ook zijn er een aantal studenten van de universiteit. Ook afgevaardigden van organisaties die banden met Nederland hebben, zijn aanwezig. Iedereen wil met ons praten en vraagt naar onze indrukken over Japan.

Zingen
We worden eest toegesproken door de vice-minister van buitenlandse zaken. Zij zegt dat ze blij is dat wij de uitnodiging aangenomen hebben, maar ook beseft dat het voor de meesten moeilijk moet zijn geweest. Zij bedankt ons dat wij gekomen zijn. Erik houdt een mooie toespraak, waarin hij onze waardering en dank uitspreekt. Dan biedt hij het cadeau van ons aan: een boek van Jeroen Bosch.

Als klap op de vuurpijl moeten wij naar voren komen en wij krijgen een blad met Nederlandse liedjes in onze handen gedrukt. Het is niet te geloven, maar wij zingen o.a. Tulpen uit Amsterdam, een sinterklaasliedje en nog enkele liedjes, van wie de meesten de tekst al lang vergeten zijn. Een aantal Japanners zingt mee van het papier. Daarna komen er nog twee Japanse liedjes en wij doen ons best om deze mee te zingen, wat natuurlijk niet lukt.

Om 20.30 uur wordt er afscheid genomen. Een mooi slot van deze reis. Morgen staan we om 06.00 uur op voor onze vlucht terug.


artikel met foto's bij BD