Wereld10 juli 2009Esther de Jong
Alleen ex-militairen kunnen Indonesië bij elkaar houden Presidentsverkiezingen
Susilo Bambang Yudhoyono, gisteren in zijn presidentieel paleis in Jakarta. 
FOTO AFP Indonesië is inmiddels een democratie, maar het zijn nog steeds de ex-militairen die worden gekozen. Hoe is die populariteit te verklaren?
De helft van de kandidaten die woensdag meededen aan de Indonesische presidentsverkiezingen, bestond uit ex-generaals die hun sporen hadden verdiend tijdens het 32-jarige harde regime van voormalig dictator Soeharto.
Indonesië heeft een grote stap voorwaarts gezet in het afgelopen decennium. Van een ijzeren dictatuur is het land veranderd in een van de grootste democratieën ter wereld. Toch blijft de stempel van een militaire dictatuur drukken.
De met een grote meerderheid herkozen Susilo Bambang Yudhoyono trof het land in 2004 aan in grote misère. Indonesië had een enorme schuldenlast, was buitenissig corrupt en op alle andere fronten instabiel. Geen van de drie presidenten kreeg het land in het gareel in de zes jaar na het gedwongen aftreden van Soeharto.
Yudhoyono slaagde daar wel in. Er kwam economische groei en de Indonesiër voelde zich weer veilig.
Wel kreeg Yudhoyono diverse grote rampen te verwerken: tsunami’s, aardbevingen en tal van vliegtuigongelukken. Vlak voor zijn inauguratie werd mensenrechtenactivist Munir vermoord. Nu, bijna vijf jaar later, is die moord nog steeds niet opgelost.
Dat is niet de enige mensenrechtenthema dat is blijven liggen. Zo is niemand veroordeeld voor vroegere wandaden in Oost-Timor, Atjeh en Papoea. Een islamitische minderheidsgroepering werd vorig jaar verboden haar geloof nog langer in het openbaar uit te oefenen.
Aanhangers van Yudhoyono.Een Molukker werd tot levenslang veroordeeld nadat hij de RMS-vlag in het openbaar had vertoond. Een fundamenteel probleem, zegt politiek analist Sunny Tanuwidjaja. „Als een democratie geen mensenrechten kan garanderen, kun je de legitimiteit ervan in twijfel trekken.”
Yudhoyono’s naam is misschien vrij van enige smet, maar het verleden van de andere twee presidentskandidaten is dat niet. Prabowo Subianto, de running mate van Megawati Soekarnoputri, was tijdens het regime van Soeharto hoofd van Kopassus, een eenheid die bekend staat om zijn hardhandige optreden in Oost-Timor. Ook speelde hij een rol bij de verdwijningen van studenten tijdens de bloedige opstanden in 1998.
Presidentskandidaat Jusuf Kalla koos voor Wiranto als zijn eventuele vicepresident. Deze generaal is bekritiseerd door de VN wegens zijn steun aan pro-Indonesische milities die na het onafhankelijksreferendum in Oost-Timor een bloedbad veroorzaakten, met 1500 doden.
Toch is het verleden van beide kandidaten geen punt voor de gewone Indonesiër. Sinds de onafhankelijkheid besturen militairen mee, ook op lokaal niveau, de zogeheten dwifungsi. Het idee van een militair leider is voor velen eigenlijk wel prettig. „Militaire leiders zijn sterk, en dat heeft Indonesië nodig”, meent chauffeur Suyitno Wahyu Abdullah.
Deze gedachte is gekoppeld aan de angst dat Indonesië uit elkaar valt. Het bij elkaar houden van de eilandenstaat is een van de basisprincipes van het land. „Indonesiërs denken dat alleen een militair het land kan redden”, zegt Nico Harjanto van het centrum voor strategische en Internationale studies in Jakarta.
Ondanks de grote overwinning van Yudhoyono heeft Prabowo het niet slecht gedaan, met naar schatting 10 procent van de stemmen. Hij kan in 2014 een serieuze gooi doen naar het presidentschap. „Als de regering zich niet inzet voor het volk, zullen Indonesiërs zich afvragen waarom democratie nodig is als het hun leven eigenlijk niet veel beter maakt, ” meent analist Tanuwidjaja.
Trouw 2009, op dit artikel rust copyright.
President Yudhoyono hoopt in 2014 klaar te zijn met zijn totale hervorming van Indonesië. Hij gaat door met het door hem ingezette beleid: opschoning van het bureaucratische apparaat en het aanpakken van de corruptie. Yudhoyono’s aanpak van corruptie heeft veel vertrouwen gewekt bij de meeste Indonesiërs. Naast topfiguren uit politiek en bedrijfsleven werd tot verbazing van de meeste Indonesiërs zelfs de schoonvader van zijn oudste zoon aangeklaagd. Daarnaast is het Yudhoyono gelukt een vreedzaam einde te maken aan onlusten op de Molukken, Sulawesi en Atjeh. Voor zijn rol in het vredesproces in Atjeh werd hij zelfs voorgedragen voor de Nobelprijs van de Vrede.
vr 10 jul 2009 - 8:55