Indonesische politicoloog : burgers eisen steeds vaker hun rechten op

Indonesische politicoloog: 'burgers eisen steeds vaker hun rechten op'

DEMOCRATIE
Wouter van Cleef– 11:29, 16 maart 2017


INTERVIEW De democratische rechtsstaat in Indonesië staat onder druk, menen experts en opiniemakers. Maar politicologe Amalinda Savirani ziet juist dat burgers rechten opeisen en kritischer worden.
Wereldwijd verschenen pessimistische krantenkoppen nadat Jakarta enkele maanden geleden volstroomde met conservatieve moslims in witte gewaden om luidkeels de vervolging te eisen van gouverneur Ahok van de stad. Ahok, een christen van Chinese komaf, zou zich schuldig hebben gemaakt aan belediging van de Koran. Na twee demonstraties gingen de autoriteiten van het grootste moslimland door de knieën: Ahok werd aangeklaagd wegens godslastering juist terwijl hij verwikkeld was in een strijd om zijn herverkiezing.


Massabewegingen van islamisten waren er in geslaagd om de democratische rechtsorde naar hun hand te zetten, zo klaagden progressieve stemmen. En ook oude zorgen als corruptie en de macht van de veiligheidsdiensten baarden hun zorgen.

Maar politicologe Amalinda Savirani van de Gadjah Mada universiteit in Yogyakarta zingt niet mee in die klaagzang. Haar onderzoeksteam vroeg aan meer dan 600 maatschappelijk activisten uit alle delen van het land naar hun mening over het democratisch proces en de Indonesische rechtsorde. "We stelden vast dat er veel optimisme is over de ontwikkeling van de democratie. Over de laatste tien jaar zie je dat optimisme toenemen."

Was u verrast door de uitkomsten?
"Jawel. Dit onderzoek hebben we sinds 2003 enkele keren herhaald. We hadden verwacht dat bij onze laatste serie enquêtes in 2014 een achteruitgang in de democratische ontwikkeling zouden meten. Toen zagen we bijvoorbeeld al dat minderheden in de verdrukking kwamen. En natuurlijk is er nog steeds een sterke oligarchie met veel politieke invloed. Desondanks waren de resultaten duidelijk: lokale activisten zijn in toenemende mate opgetogen over de kwaliteit van de democratie."

Desondanks waren de resultaten duidelijk: lokale activisten zijn in toenemende mate opgetogen over de kwaliteit van de democratie.
Wat ligt volgens u ten grondslag aan die krachtiger democratie?
"Indonesiërs zijn veel mondiger geworden. Gewone mensen durven nu vragen te stellen die enkele decennia geleden ondenkbaar waren. Een voorbeeld: toen ik op de basisschool zat en de schooldirecteur van mijn ouders een 'extra bijdrage' vroeg, durfden ze echt geen bonnetje te vragen. Nu gebeurt dat wel. Het is een klein voorbeeld van hoe gewone burgers corruptie niet langer pikken. Via ons onderzoek merken we vaak aan dit soort dingen dat Indonesiërs kritischer zijn en dapperder worden in het stellen van vragen aan mensen met gezag.

"De democratie in Indonesië is in zekere zin wat oppervlakkig, er zijn te weinig volwassen politieke massabewegingen. Toch merken vooral de armsten dat het hen wat oplevert. Zij profiteren door maatregelen als gratis onderwijs en betere toegang tot gezondheidszorg. Zulke maatregelen zijn een tastbare uitkomst van de democratie.

Vooral de armsten merken dat het hen wat oplevert.
"Natuurlijk blijven er problemen. Stemmen worden bijvoorbeeld nog altijd gekocht. Desondanks zie je dat kiezers hun stemrecht inzetten om zaken gedaan te krijgen. Op lokaal niveau zie je dat kiezers een kandidaat vragen om bijvoorbeeld een basketbalveldje aan te leggen als hij de lokale verkiezingen wint."

De dictatuur van Soeharto eindigde achttien jaar geleden. Vreest u nooit een terugslag in de democratische ontwikkeling?
"Het leger en de politie blijven nog steeds machtig. Waar ik soms bang voor ben, is de opkomst van een politiek van angst. We weten waar dat toe kan leiden, in 1965 zag je ook hoe een angstcampagne van de overheid tegen vermeende communisten (honderdduizenden werden afgeslacht, red.) werd gesteund door islamitische groeperingen. Het zou beter zijn als politici het geloof niet voor politieke doeleinden uitbuiten, maar dat lukt niet. We zien nu al in de lokale politiek in Jakarta dat geloof een hoofdrol speelt en verschillen worden uitvergroot.

Uiteindelijk willen we allemaal samen bij het zwembad liggen.
"En toch. Onlangs lag ik aan een zwembad met Indonesiërs van allerlei achtergrond, zoals Chinezen en moslims met hoofddoek. Toen dacht ik: iedereen hier heeft belang bij stabiliteit. Uiteindelijk willen we allemaal samen bij het zwembad liggen."

Na de 'Arabische Lente' werd vaak naar Indonesië gewezen als democratisch voorbeeld voor andere islamitische landen. Kan de Indonesische democratie worden geëxporteerd?
"Het Indonesisch democratisch stelsel is als het gerecht gado-gado: verschillende systemen en tradities zijn op een hoop gegooid en het blijkt voor ons te werken en redelijke politieke stabiliteit te bieden.

"Die diversiteit was altijd onze kracht, maar wordt steeds meer gezien als een dreiging voor het land. Toch, die gado-gado, dat bijzondere mengsel waar Indonesië uit bestaat, is uniek. Dat werkt volgens mij alleen hier."

Trouw.nl