Indonesië op scherp voor jihadgezinnen

ANALYSE INDONESIË

Indonesië op scherp voor jihadgezinnen

De beelden van de gezinsaanslagen in Surabaya, vastgelegd door beveiligingscamera’s, zijn genadeloos. De Indonesische televisie krijgt er geen genoeg van. Keer op keer exploderen maandag op het scherm de twee brommers bij het politiebureau, volgepakt met mensen, recht in het gezicht van de kijker.

Michel Maas 14 mei 2018, 14:28

Een gezin van vijf – vader, moeder en drie kinderen – stopte daar voor een paar agenten en blies zichzelf aan flarden. Een kind, een meisje van een jaar of 8, overleefde het, haar hoofddoekje onder het bloed. Een politieman in burger nam het kind in zijn armen en bracht haar naar het ziekenhuis.

Voortijdig
Het dodental van de afgelopen twee dagen in Surabaya komt daarmee op zeventien – bij de drie kerken kwamen zondag zes leden van het gezin dat zich opblies om en zeven kerkgangers. Het zijn er in totaal zelfs twintig als je de drie doden meetelt die zondag in het nabijgelegen stadje Sidoarjo omkwamen toen een bom voortijdig afging. Ook dat is het werk van een familie: vader, moeder en vier kinderen.

In alle gekte heeft het nog iets troostends dat het gezin bij het politiebureau in één keer ging. Het voelt minder koelbloedig dan wat zich een dag eerder afspeelde: toen splitste Dita Oepriarto zijn gezin berekenend op. Hij bracht zijn vrouw Puji Kuswati en hun dochters van 9 en 12 naar de protestantse kerk in de Jalan Diponegoro. Zijn twee jongens van 16 en 18 zijn met de brommer naar de katholieke Santa Mariakerk gereden. Zelf ging hij met de auto naar de kerk van de Pinkstergemeente in de Jalan Arjuna.

Zonder aarzeling
Puji en de meisjes zijn gefilmd: je ziet de drie wapperende boerka’s, moeder voorop, vastberaden lopen. Een vreemd gezicht: boerka’s bij een protestantse kerk. Een bewaker roept haar. Puji kijkt om maar aarzelt niet. Ook de twee meisjes stappen door zonder hun pas in te houden. De man komt aanrennen met zijn hand naar voren alsof hij haar nog wil grijpen. Op dat moment explodeert de eerste bom, vooraan, waar Puji is en haar oudste dochter. Een tel later explodeert ook het kleine meisje, vlak voor de man, die vol wordt getroffen.

Voor vader Dita is de driedubbele aanval niet alleen het einde, maar ook de bekroning van zijn leven. Hij is een diepgelovige aanhanger van Aman Abdurrahman, de haatprediker die aan het hoofd staat van Jamaah Ansharut Daulah (JAD), de nieuwste en meest radicale terreurbeweging in het land. JAD heeft trouw gezworen aan Islamitische Staat en heeft nauw contact met de leiding in Syrië. Abdurrahman is gevangen gezet en wacht op zijn veroordeling.

Zelfs in zijn cel houdt hij niet op met preken. De oude leider van de Indonesische terreur, de gevangen Abu Bakar Bashir, mag hij tot zijn volgelingen rekenen. Evenals Bahrun Naim, die naar Syrië is gereisd.

Onzekerheid
Naim woonde in Raqqa, de hoofdstad van IS, en was via het internet een invloedrijke stem voor de radicalen in Indonesië. Hij zou persoonlijk vanuit Syrië opdracht hebben gegeven tot de aanslag in 2016 op een Starbucks in Jakarta. Naim was geïnspireerd door de aanslag in Parijs, een paar maanden eerder, waarbij 130 mensen omkwamen. Bij de aanslag in Jakarta vonden vier terroristen en vier burgers de dood. Over het lot van Bahrun Naim bestaat onzekerheid. Volgens sommige bronnen is hij eind 2017 in Syrië gedood, maar volgens anderen is dat lang niet zeker.

Vijfhonderd Indonesische Syrië-gangers zijn teruggekeerd sinds IS daar is gedecimeerd. Onder hen waren ook Dita en zijn gezin. Hij is volgens politiebronnen na zijn terugkeer het hoofd van JAD in Oost-Java geworden, de regio waartoe ook Surabaya behoort. De nationale politiechef van Indonesië, Tito Karniavan, zegt dat het gezin een ‘slapende terreurcel’ was, die vanuit Syrië is geactiveerd. IS zou ook verantwoordelijk zijn voor de bewapening en training van de terroristen, die blijken te beschikken over hoogexplosieve bestanddelen en uit de Filipijnen afkomstige wapens. ‘Dit is geen lokaal probleem, dit is een internationaal verschijnsel. Het heeft dezelfde oorsprong als de terreur in Afghanistan, Frankrijk en Engeland.’

In actie
Politiechef Karniavan gaat ervan uit dat er meer cellen in actie zullen komen. Het gezin van Anton Febrianto, een goede vriend van Dita, was er al bijna klaar voor. Twaalf uur nadat Dita en zijn familie zich hadden opgeblazen, klonk er een explosie in Febrianto’s huis. Met zijn vrouw en hun oudste zoon van 17 was hij bezig een bom in elkaar te zetten, die vroegtijdig ontplofte. Moeder en zoon waren meteen dood. Anton leefde nog toen de politie binnenkwam. De agenten schoten hem dood, uit voorzorg – hij had de knop volgens hen in zijn hand om een andere bom te laten ontploffen. Drie kinderen van Anton overleefden het, omdat zij in een andere kamer waren. Dat zij nog zouden leven was niet Antons bedoeling: in de flat lagen nog drie bommen. Ook Anton had zich kennelijk met zijn hele gezin willen opblazen.

Het gezin van Dita leefde geruime tijd in Syrië, maar onduidelijk is of de andere twee families daar ook zijn geweest. De politiechef zegt dat de acties een wraakneming zijn voor de berechting van Aman Abdurrahman, en dat zou betekenen dat alle drie de families zeker in contact stonden met JAD, en misschien zelfs rechtstreeks met IS.

Gruwelijk
Antiterreurcommando’s van de eenheid Densus 88 zitten JAD op de hielen, maar JAD bijt soms terug. Vorige week zijn gearresteerde terroristen in het hoofdkwartier van Densus 88 in Depok, een satellietstad van Jakarta, in opstand gekomen. Ze gijzelden politiemannen, en doodden er vijf, op gruwelijke wijze: van sommigen werd in IS-stijl het hoofd afgesneden. Naar verluidt eisten de opstandelingen een gesprek met Aman Abdurrahman, en beëindigden ze hun opstand toen ze hem gesproken hadden. IS heeft hun actie opgeëist.

De aanslagen in Surabaya zijn aanleiding voor verscherpte controles. Extra manschappen zijn gedetacheerd op het internationale vliegveld van Jakarta. In de stad worden gesloten vrachtauto’s aangehouden en gecontroleerd. Ook treinstations worden extra in de gaten gehouden. Indonesië maakt zich het meest zorgen over de Asian Games die in augustus in Jakarta en Palembang worden gehouden. Die Aziatische spelen zijn een gigantisch sportevenement waarvoor nog steeds haastig allerlei stadions en gebouwen worden neergezet. Die spelen zullen een dankbaar doelwit voor aanslagen zijn. Driehonderd extra beveiligingscamera’s moeten de politie helpen de terroristen daar buiten de deur te houden.

Volkskrant