Politionele acties in Nederlands-Indië

Politionele acties in Nederlands-Indië

NOS

Als ik het filmpje vanuit Indisch perspectief bekijk dan valt mij op dat er zo weinig Indo-Europeanen in beeld worden gebracht. Aangezien meer dan 60% van de Nederlandse bevolking in Indie van Indo-Europese oorsprong is dat toch wel opmerkelijk. De filmer kan misschien kleurenblind zijn of een doorgewinterde koloniaal. Of het filmpje is gewoonweg koloniale propaganda. Daar win je dus geen oorlog mee.

Dat de naam "politionele acties" nog bestaat is weer een fictie van de NL-gescgiedenis. Er was toch een heus NL-leger van 100.000 militairen in Indie bezig de zgn" orde" te handhaven, dat kan je toch moeilijk van politie acties spreken. Maar ja deze oorlog is nog steeds niet verwerkt in NL.

Politionele acties nog altijd verdedigbaar

Excessen in Indonesië
De Politionele acties van 1947 en ’48 worden louter beoordeeld met de ethische normen van nu. Destijds waren er goede redenen voor ingrijpen.


De vraag werd destijds vaak gesteld, maar is nog steeds actueel: dienden de zogenoemde politionele acties in Indonesië enig redelijk doel? Om twee redenen kan die vraag wel degelijk bevestigend worden beantwoord.

Voor de eerste reden moeten wij terug naar augustus 1945. In de Japanse concentratiekampen bevonden zich in die maand nog 40 duizend Nederlandse krijgsgevangenen (militairen en mannen vanaf 12 jaar) en bijna 80 duizend Nederlandse vrouwen, kinderen en oudere mannen. Een Japanse legerorder uit 1944 bepaalde dat bij een invasie álle geallieerde gevangenen om het leven zouden worden gebracht. Als datum van deze massamoord werd 26 augustus 1945 genoemd.

Niet alleen om de enorme verliezen aan geallieerde zijde te beperken, maar ook omdat de Amerikaanse militaire inlichtingendienst op de hoogte was van deze legerorder, werd uiteindelijk besloten om het einde van de oorlog te bespoedigen met het werpen van twee atoombommen. Japan capituleerde hierdoor op 15 augustus, en kreeg van de geallieerden de opdracht om alle gevangenen vrij te laten.

Op 17 augustus 1945 kondigden de Indonesische nationalisten Soekarno en Hatta echter de onafhankelijkheid af, de zogenaamde ‘Hari Proklamasi’. Vanaf dat moment begon de Bersiap-periode en daarmee de chaos. Bersiap was een revolutionaire strijdkreet van Indonesische, door Japanners opgeleide en bewapende jongeren (de ‘pemuda’s) en betekende ‘wees paraat’. Tegen allen die beschouwd werden als bedreigend voor de revolutie werd gestreden: de Nederlanders die veelal totaal verzwakt uit de Japanse concentratiekampen kwamen, de Indische Nederlanders en de Ambonezen.

Tot overmaat van ramp verklaarde Soekarno op 2 oktober 1945 Nederland de oorlog. Voor de pemuda’s was dit een vrijbrief om plunderend, verkrachtend, verminkend en moordend op zoek te gaan naar blanken en bevolkingsgroepen die zich tijdens de oorlog tegen de Japanners hadden verzet. Daartoe behoorden Chinezen, Indo-Europeanen en christenen.

Alleen al in de laatste drie maanden van 1945 zijn naar schatting circa 7.500 mensen omgebracht, onder wie ongeveer 4.000 vrouwen en kinderen. Daarnaast waren er 16 duizend vermisten, onder anderen Chinezen met een Nederlandse nationaliteit. Een totaal van 23.500 personen. Tel daar de ruim 33 duizend doden uit de Japanse kampen bij op, en het ontstellende getal verschijnt van ruim 56.500 slachtoffers.

Onder invloed van deze omstandigheden werden al in 1945 voorbereidingen getroffen voor een militaire expeditie. Die werd noodzakelijk geacht om de Nederlandse burgers te beschermen en om de transporten van gerepatrieerde burgers naar Nederland te beveiligen.

Maar zeer veel burgers die na de concentratiekampperiode voldoende waren aangesterkt, vertrokken weer naar hun vroegere werkplekken zoals de koffie-, thee-, suikerriet- en tabaksplantages en niet te vergeten de olievelden en raffinaderijen om daar de productie weer op gang te brengen. Ook deze voor de naoorlogse Nederlandse economie uiterst belangrijke plekken moesten Nederlandse militairen beveiligen. Dit economisch belang brengt ons bij de tweede reden.


Vrijwel onmiddellijk na de Indonesische onafhankelijkheidsverklaring op 17 augustus 1945 laaide het debat over de betekenis van Nederlands-Indië voor Nederland op. Nederland ontleende zijn zelfbewustzijn tenslotte voor een groot deel aan het bezit van Indië. Er leefde sterk de angst dat Nederland de verwoesting van de Tweede Wereldoorlog niet te boven zou komen zonder de Indische inkomsten. Verlies zou, zo werd alom gevreesd, tot verpaupering leiden – een schrikbeeld dat doorklonk in de leus ‘Indië verloren, rampspoed geboren’.

Volgens de toenmalige minister van Financiën Pieter Lieftinck zou het wegvallen van deviezen uit Indonesië catastrofale gevolgen voor Nederland hebben. Van Marshallhulp was op dat moment tenslotte nog geen sprake. De latere minister van Economische Zaken Jan van den Brink zou nog in de jaren tachtig schrijven: ‘Zolang de wederopbouw nog niet voltooid was en de industriële heroriëntatie zijn vruchten nog niet afwierp, vormden de inkomsten uit Indonesië een onmisbare additionele financiële bron voor de Nederlandse economie.’

De Nederlandse militairen die naar Indonesië werden gestuurd hebben een grote bijdrage geleverd aan niet alleen de veiligheid van de Nederlandse staatsburgers daar, de plantagegebieden en de olievelden in Indonesië, maar hun aanwezigheid droeg er ook toe bij dat in Nederland de wederopbouw versneld van de grond kon komen. Daarvan heeft iedere Nederlander tot vandaag de dag geprofiteerd.

Over de oorlogshandelingen die tussen 1945 en 1950 zijn gepleegd, zijn boeken volgeschreven waarin de nadruk ligt op de excessen aan beide kanten. Maar veel te weinig is stilgestaan bij de economische en veiligheidsredenen die moesten worden genomen in een tijdsgewricht waarin verwoesting en chaos heersten. In latere decennia zijn de politionele acties te veel getoetst aan de naoorlogse ethiek en zijn de legitieme redenen voor ingrijpen onterecht ter zijde geschoven.


Leo Tho Nijenhuijs
bracht de oorlog door in een Japans kamp.


Volkskrant, dinsdag 28-02-2012

Dat Sukarno, volgens schrijver Nederland officieel de oorlog verklaarde op 2 oktober is mij volledig nieuw. Ik heb nog nagepluisd aan wie hij de oorlogsverklaring overhandigde maar niets blijkt uit officiele archieven of boeken die ik nauwkeurig heb nageslagen. Als dit zoal waar is, wat ik toch enigszins betwijfel bij gebrek aan bronaanduiding van bovengenoemde schrijver, dan is het omnineus dat Indonesie dus als staat in oorlog is met het Koninkrijk der Nederlanden en dat het dus misplaatst is om van politionele acties te spreken want er vind eigenlijk een koloniale oorlog plaats waarbij Nederland het onafhankelijkheidsstreven van de Republiek Indonesie dwarsboomt.

De vrager stelt de vraag of de politionele acties een REDELIJK doel dient en beziet dat in volledig Nederlands en koloniaal standpunt. Hij vergeet gemakshalve dat de kwestie door de VN werd behandeld en dat Nederland daardoor onder curatele werd gesteld. Er zijn een aantal resoluties (67,69 en 72) door de Veiligheidsraad aangenomen waarbij Nederland gesommeerd werd geweldsdaden tegenover de Republiek Indonesie na te laten. Nederland werd door allerlei binnenlandse, dus provinciaalse belangen bezighouden en ging stug door met politionele acties. De VS moest er aan te pas komen met de dreiging de Marshallhulp in te trekken om Nederland in een vredelievende richting . Het is toch wel ontluisterend dat Nederland voor Vrijheid en Democratie tegen Duitsland vocht en dit loffelijke streven de Republiek ontzegt. Deze halstarrige houding heeft aan meer dan 4.000 Nederlandse militairen het leven gekost. Dit is niet mijn standpunt maar zo weergeven in diverse handboeken.

De schrijver wil eigenlijk alleen maar zeggen dat Indie moest worden uitgezogen voor de opbouw van Nederland. Een argument te meer voor Indonesie om anafhankelijk te worden. De opbouw in Nederland bleek ook zonder indie te lukken, dus Indie was zoals velen kolonialen beweerden niet noodzakelijk voor de opboow van Nederland

OOG Maandag: Politionele acties van 1947

maandag 21 mei 2012, 23:30



Audio
Duur: 10:31

Journalist Ad van Liempt schreef het boek "Nederland valt aan" over de aanloop naar de politionele acties van 1947. Hij reconstrueerde hoe Nederland in deze oorlog begaf en hoe het toch kon dat zoveel Nederlanders achter deze oorlog stonden? Ook stelt hij de term politionele acties ter discussie.


NOS Nieuws


dit geluidsfragment is ook in onze boekenhoek geplaatst

Splijtzwam Indonesië

Nederland valt aan - deel 3

5 juni 2012
Ad van Liempt

Begin 1947 reist generaal Simon Spoor naar Nederland, waar hij zich van de steun verzekert van premier Louis Beel - ze laten zich samen fotograferen. (Bron: Beeldbank Nationaal Archief)
De meningen over de Indonesische kwestie zijn verdeeld op alle fronten en een oplossing is daarom even onzeker als gevaarlijk. Deel 3 uit een reeks artikelen bij het project 'Nederland valt aan', over het conflict met Indonesië in 1947.

De late namiddag van zondag 8 juni. Twee Nederlandse topadviseurs zitten in Batavia te praten, het zijn Piet Sanders, de rechterhand van toponderhandelaar Schermerhorn, en Peejee Koets, de rechterhand van landvoogd Van Mook. Het zijn geestverwanten, intellectuelen, Sanders is al topambtenaar op Algemene Zaken geweest en zal later de economische faculteit van de Erasmus Universiteit oprichten. Koets wordt later hoofdredacteur van Het Parool en wethouder in Amsterdam - beiden zijn sociaal-democraat. Ze zijn op het balkon van het appartement van Sanders aan de Van Heutszboulevard in druk gesprek als Ali Boediardjo zijn hoofd om de deur steekt. Hij is Sanders’ gesprekspartner bij de republikeinse onderhandelingsdelegatie. Hij komt het antwoord brengen van de republiek Indonesië op de Nota van de Commissie-Generaal. Hij geeft beiden een exemplaar en vertrekt weer. Sanders en Koets, razend benieuwd natuurlijk, beginnen allebei de ongeveer 5000 woorden tellende antwoordnota te lezen. Als ze uitgelezen zijn zegt Peejee Koets: 'Teleurstellend en onaanvaardbaar.' En Piet Sanders reageert: 'Een werkelijke poging tot samenwerking en een constructief stuk.' Het is typerend voor de situatie: de Indonesische kwestie is en blijft een splijtzwam, die iedereen op alle punten verdeeld houdt.

Dat zie je ook in de kranten. Als het republikeinse antwoord de volgende dag is gepubliceerd eist Het Parool dat er direct onderhandeld wordt.

'...geweld tegen de Republiek is alleen denkbaar ten koste van onze naam in de wereld – stel u voor: wij vechten terwijl Engeland in India, door wijze politiek, geweld vermijdt en een oplossing vindt.'

Het Parool is een verzetskrant, pas twee jaar bovengronds. Net als Trouw. Maar daar denken ze er heel anders over. Er is geen discussie meer mogelijk, Nederland moet militair ingrijpen, vindt die krant:

'Er is geen onzekerheid. De onafwijsbare eis is vierkant afgewezen. De weg ligt duidelijk voor ons.'

Dr. Pieter Idenburg, de plaatsvervanger van landvoogd Van Mook, leider van de delegatie die eind mei 1947 de Republiek bezoekt en met president Soekarno praat. (Bron: Beeldbank Nationaal Archief)

In Batavia neemt de nervositeit intussen toe. Dat merkt vooral de Britse consul-generaal Mitcheson. Hij wil op 6 juni met zijn vrouw en zijn plaatsvervanger naar Djocja vliegen om met de republikeinse regering te overleggen over de problemen met Nederland. Het heeft even wat voeten in aarde gehad voor Mitcheson mocht vertrekken. Hij had speciaal een vliegtuig toegewezen gekregen van de Britse regering. Als dat vliegtuig in de lucht is wordt het teruggeroepen. Het landt na een paar minuten weer op Kemajoran, destijds de luchthaven van Batavia. Het ging om een aantal 'aanvullende formaliteiten'. De Britse ambassadeur in Den Haag schreef een boze brief aan minister-president Beel: het was pure intimidatie en pesterij van de Nederlanders geweest, want het gezelschap had tevoren al een waslijst aan gedetailleerde gegevens over vliegtuig en vlucht aan de Nederlandse autoriteiten doorgegeven.

Boven de brief aan Beel staat "niet te beschouwen als een officieel document". De Britten wilden van de Nederlandse lompheid geen grote kwestie maken, daarvoor was het evenwicht in de relaties tussen de landen te broos. Mitcheson sprak in Djocja met premier Sjahrir en president Soekarno. Hij kwam er optimistisch vandaan, de Republiek was uit op verzoening, niet op confrontatie, zo wist hij. Maar na het gedoe met het vliegtuig wist hij niet of dat ook voor Nederland gold.

Geschiedenis 24

21 mei 2012

Nederland valt aan
Reconstructie conflict Indonesië van 1947


Bij een van de meest dramatische vergaderingen die voorafgingen aan het begin van de Nederlandse aanval op de Republiek Indonesië in de zomer van 1947, was een deel van de aanwezige ambtelijke top in Indië aangeschoten. Leider van de Nederlandse onderhandelings-delegatie Schermerhorn schreef 's nachts in zijn dagboek dat hij walgde van deze bijeenkomst. Het is een treffende passage uit het boek 'Nederland valt aan', dat het conflict tussen Nederland en Indonesië 65 jaar geleden nauwkeurig reconstrueert. Op 21 juli zendt de NTR een documentaire uit met een weergave van de gebeurtenissen in 1947. Volg in de aanloop naar de uitzending op deze website wekelijks de ontwikkelingen.

lees verder op Geschiedenis 24




Nederland valt aan:

• Nederland overweegt oorlog - deel 1, 21 mei 2012
  
• Wantrouwen na Linggadjati - deel 2, 28 mei 2012
  
• Splijtzwam Indonesië - deel 3, 5 juni 2012 (die staat hierboven..)
  

wordt vervolgd..