'Alle vriendjes van Endy zijn dood'

Alle vriendjes van Endy zijn dood
REPORTAGE, Van onze correspondent Michel Maas
Gepubliceerd op 07 september 2009 20:32, bijgewerkt op 20:36


CIGANGKARENG - De aardverschuiving van vorige week heeft het Indonesische dorp Cigangkareng beroemd gemaakt. ‘De stenen hebben alles kapotgemaakt.’

‘Is het nog ver naar de ‘lokasi’?’, vraagt de chauffeur van een auto met hulpgoederen. ‘Nogal ver’, zeggen twee vrouwen die te voet aan de steile afdaling zijn begonnen. ‘Het is 3 kilometer.’ De chauffeur knikt en stuurt zijn vrachtwagen voorzichtig over het keienpad langs de loodrechte helling naar beneden. Die paar kilometer zullen hem drie kwartier kosten.

Tot vorige week woensdag had nog nooit iemand van Cigangkareng gehoord. Er was een aardbeving nodig om daar verandering in te brengen. Het dorp bevindt zich achter Cianjur. Dat ligt aan het eind van een onnoemelijk lange slingerweg, en waar die weg ophoudt, leidt een steil keienpad van de top van de berg naar de vallei met het dorpje. Aan de ene kant kijkt het uit over schilderachtige rijstvelden en aan de andere kant ligt die verraderlijke berg die het dorp vorige week zo achterbaks in de rug aanviel, en tientallen mensen de dood in joeg.

Uit de berg is een grote hap verdwenen. ‘Met een knal’, vertelt Aziz, kwam de helft van de berg los. ‘Wie hier beneden woonde had geen kans. Het ging zo snel’, zegt Aziz. De mensen waren opgeschrikt door de aardschok, die om 14.55 uur het eiland Java heen en weer schudde. ‘Iedereen was naar buiten gerend omdat de huizen dreigden in te storten. Om precies drie uur, ik hoorde net de oproep vanuit de moskee voor het middaggebed, brak de berg af. Waar moesten die mensen zo snel heen? Die stenen kwamen sneller dan water naar beneden.’

De nieuwsberichten spreken over een ‘aardverschuiving’, maar dat woord is veel te klein voor wat is gebeurd. Een bergverschuiving past beter. Op de plaats waar vijftien huisjes bij elkaar in de vallei lagen, ligt een muur van stenen. Rotsblokken van vier meter doorsnee zijn over elkaar heen gebuiteld en liggen uitgestrooid over een lengte van 2 kilometer, en een breedte van 200 meter, als een versteende rivier in het landschap.

Reddingwerkers klauteren over de steenmassa heen. Op drie plaatsen hebben zij een vlag geplant. ‘Daar liggen lichamen’, zegt een van hen. ‘Wij gaan af op de geur. En op de vliegen. Als er op een plek veel vliegen zitten, is het waarschijnlijk dat er een lichaam onder de stenen ligt.’

Hij wijst naar een van de vlaggen: ‘Daar ligt een familie van vijf mensen.’ De reddingwerkers kunnen er niet bij. De rotsblokken zijn te groot, en de weg is te klein om groot materieel naar Cigangkareng te vervoeren.

‘Wij kunnen niets doen.’ Het is een wonder dat er nog veertien lichamen zijn geborgen. Voor de overigen zal deze hoop rotsen de laatste rustplaats vormen.

Endy is 7, en zit helemaal onder het stof. De halve dag klautert hij al over de stenen heen en weer. Die rotsblokken zijn een prachtige speelplaats voor een jongetje als hij, maar Endy denkt niet aan spelen. Hij wijst naar een gigantisch rotsblok aan de bovenkant van de steenmassa. ‘Al mijn vriendjes zijn dood’, zegt hij. ‘Drie vriendjes. Twee hebben ze er gevonden. Eentje niet. Van een hebben ze een been gevonden, maar zijn hoofd, dat was weg.’ Terwijl hij praat blijft hij strak naar die ene grote rots kijken. ‘De stenen hebben alles kapotgemaakt. De bomen, de huizen.’ Hij is bang voor de stenen, zegt hij. ‘De geiten zijn ook bang.’

De overlevenden slapen in tenten op een paar hooggelegen, veilige plaatsen. ‘Wij zijn doodsbang’, zegt Aziz. ‘Overdag gaan wij naar onze huizen, maar wij durven daar niet te slapen. Daarboven zitten er nog meer scheuren in de berg. Als het regent, of als er weer een aardbeving komt, kunnen er nog meer van deze steenlawines volgen’, zegt hij. ‘Elk uur zijn er naschokken. Net was er weer een. Heb je die niet gevoeld? Nou, ik wel!’

Het grootste deel van de 68 slachtoffers van de aardbeving van vorige week komt uit dit kleine dorpje in de bergstreek Cianjur. Er zijn 14 doden geborgen. Ook het buurdorp Pamoyanan is door een lawine getroffen. Daar zijn 12 doden teruggevonden. Maar zeker 31 personen moeten nog onder de rotsblokken begraven liggen, zodat het dodental zal oplopen tot rond de 100.

In Cianjur alleen al zijn duizenden huizen verwoest, en zijn tienduizenden mensen dakloos. In andere regio’s, zoals het zwaar getroffen Tasikmalaya, is het beeld hetzelfde. Hulp is snel op gang gekomen, maar na de eerste lading goedbedoelde rijst en bakolie is het stil geworden. De voorraden raken op, terwijl de meest afgelegen plaatsen nog helemaal geen hulp hebben.

Cigangkareng heeft geluk. De aardverschuiving heeft het dorp beroemd gemaakt, en particuliere en overheidshulp druppelen gestaag binnen. En met die hulp komen ook de dagjesmensen. Na het middaggebed stromen nieuwsgierigen op bromfietsen toe. Het is hier, aan het eind van die steile rotsweg, nog nooit zo druk geweest. De benzinekiosk doet goede zaken, en is om vier uur door bijna alle flessen heen.

De nieuwsgierigen klauteren over de rotsblokken en verbazen zich over de omvang van de steenlawine. Mannen, vrouwen en kinderen klimmen om beurten op de grootste brokken en fotograferen elkaar. Maar niemand blijft lang op deze macabere plek, waar je de dood bijna kunt aanraken.

Af en toe, als de wind opsteekt, stijgt de lucht van dood en verrotting op uit de kieren tussen de rotsblokken, en dan wordt het tijd om te gaan. Een vrouw wenkt haar man. ‘Kom! Het stinkt hier. Ik geloof dat ik misselijk word.’

Volkskrant