Twee moeders kampdagboeken en bersiap

Vriend van Han Dehne, Han raadde mij dit aan om te lezen


Boekbespreking Twee moeders kampdagboeken en bersiap door Rob Bouwman


Het is een bekend verschijnsel: traumatische oorlogservaringen op jonge leeftijd worden diep weggeduwd, men bouwt een bestaan op en pas op latere leeftijd, als de tijd rijp is voor contemplatie, tracht men de stukjes van de puzzel ineen te passen en wil men het verhaal kwijt.
Maar wie wil er lang, aandachtig en vooral meelevend luisteren?
Daarom wellicht komen velen tot het schrijven van een boek.
Het verblijf van Nederlanders in de Japanse concentratiekampen is een onderwerp dat door de jaren heen, maar vooral de laatste jaren, velen tot schrijven heeft gebracht. I
n mijn boekenkast staat een hele rij, van het Birmahdagboek van Wim Kan tot "Setengah Mati; kind in een jappenkamp" van Eliza Thomson en daartussen ondermeer boeken als "Bibi Koetis voor altijd" van Lin Scholte, "Je kunt niet altijd huilen" van Annemic Mac Gillavry en "Waar ik mee leef" van Mischa de Vreede.
Sinds kort is daaraan toegevoegd "Twee moeders, kampdagboeken en bersiap", geschreven door Rob Bouwman, die, na een periode in de research bij het Laboratorium Amsterdam, in zijn laatste functie directeur Public Affairs was van Shell Nederland B.V.



"Dit boek heb ik geschreven als een postuum eerbetoon aan twee moeders: mijn biologische moeder, Doortje, die op 8 mei 1945 in het jappenkamp Lampersari overleed en haar zuster, Ans, die vanaf dat moment mijn moeder werd."
Zo begint Rob Bouwman zijn boek.
De eigenlijke aanleiding om zich aan het schrijven te zetten, was het feit, dat hij na de dood van zijn tweede moeder, in november 1993, bij het opruimen van haar huis, in een oude hutkoffer met kleding een klein bruin boekje vindt.
Het blijkt het tweede deeltje te zijn van een dagboekje dat zijn oorspronkelijke moeder met veel moeite in het kamp heeft bijgehouden.
Het eerste is al in zijn bezit en wat in die beide boekjes staat, brengt een zee van herinneringen terug.



Rob Bouwman, in 1940 in Soerabaja geboren, vertelt zijn autobiografische verhaal over zijn twee moeders, hun leven en lijden tijdens de Japanse bezetting van Nederland-Indië.
Als peuter en kleuter werd hij met zijn moeder, haar zuster Ans en zijn grootmoeder in Japanse interneringskampen op Java gevangen gezet.
Geïnspireerd door de op zeer ingetogen wijze geschreven dagboeken geeft Bouwman ons, aan de hand van fragmenten daaruit, een beeld van de enorme levenskracht van de vrouwen en moeders om hem heen.
Robs moeder overlijdt vlak voor de Japanse capitulatie en haar zuster Ans neemt de zorg voor hem over.
Als de familie na de bevrijding weer terug is in Soerabaja begint voor hen op huiveringwekkende manier de levensstrijd tijdens de Bersiapperiode, eerst gedurende de slag om Soerabaja tussen de Geallieerden en de Indonesiërs en daarna als gevangenen van de Indonesische extremisten, die Soekarno niet meer in de hand had.
Die Bersiaptijd, na de capitulatie van de Japanners en te weinig bekend in ons land, heeft duizenden Nederlanders het leven gekost.
Robs vader wordt als krijgsgevangene naar Japan overgebracht, overleeft die periode en huwt later met de zuster van zijn overleden vrouw, Ans, Robs tweede moeder.
Pas in 1994 brengt Rob Bouwman met zijn vrouw een bezoek aan zijn geboorteland en zoekt de weg terug naar zijn jeugd en naar de plaatsen waar zich die drama's afspeelden.
Daarbij citeert Rob voortdurend uit de dagboeken van zijn moeder.
Haar laatste aantekening dateert van 21 april 1945: "Elke dag sterven er drie à vier personen, jong zowel als oud, mensen en kinderen waarvan je 't nooit verwacht zou hebben.
Hongeroedeem, malaria in de hersens zijn aan de orde van de dag en doen ettelijke personen ten grave dragen.
Medicijnen zijn er niet en komen niet binnen...Wanneer, o wanneer komt hier een einde aan?..."

Een ontroerend boek, het lezen ten volle waard, vooral ook voor hen die deze periode hebben meegemaakt. Het boek (173 pagina's, prijs f 29,50) is verkrijgbaar in de boekhandel of rechtstreeks bij de uitgever: Indonet, postbus 81140, 3009 GC Rotterdam; tel. 010 4217913. ISBN: 90-75413-09-2.