Pak Basri, de penjaga (Bewaker)

Pak Basri was een eenvoudige Indonesische man, zoals zo velen arm, maar gelaten in zijn lot.
De meeste Indonesiërs van zijn soort hebben een gelatenheid in zich wat betreft hun lot op deze aarde, gelovig als zij zijn leggen zij hun lot in de handen van hun heer.
Zo is het ook met Pak Basri, de penjaga van het Nederlandse Complex naast ons.

Hij was grijs en mager, had een vrouw en een grote zoon, Amir geheten.
De zoon werkte als tuinman op het complex en was altijd in de morgen en middag aanwezig tot de avond zijn intrede doet.
Dan was het tijd voor Pak Basri om zijn taak te vervullen.

Hij begint zo rondom 18.30 want dan is het reeds donker in Indonesië.
Pak Basri heeft een plaatsje op de veranda van een gebouw voorin het complex aan de straatkan waar hij goed overzicht heeft op de ingang.
Ik zie hem s ávonds in een hoekje zitten met zijn sigaret en de brandende obat njamoek (Muskieten verdrijver) die bestaat uit een soort wierrook.
Het kleine lampje dat hij bij zich heeft zorgt wat voor de schemering die te zien is op de muur van het gebouw waar zijn zittende schaduw zichtbaar is.

Als ik in de avond wel eens thuis kwam zag ik hem er zitten en soms kon ik het niet laten om even bij hem te gaan zitten.
Dan verwelkomde hij mij altijd met een lekkernij die zijn vrouw hem heeft gebracht.
Er waren ook avonden dat het oude echtpaar bij elkaar was en dat was altijd met liefde en respect voor elkander.
Pak Basri verdiende niet veel, want net zoals zovele Indonesiërs van zijn stand werden zij niet veel betaald en moesten blij zijn dat zij op hun oude leeftijd nog wat konden verdienen.

Ik weet eigenlijk niet hoe het is begonnen dat ik hem heb leren kennen, op het complex woonden Hollanders die in dienst waren van de Nilmij, een grote Europese onderneming die zijn vestiging in Jakarta had.
In het gebouw werken de employees en kantoorlieden, en ergens ver achterin op het terrein woonde een Hollands gezinnetje met twee zoons. Harm en Theo. Twee vriendjes van mij en zodoende leerde ik Pak Basri kennen.

Wat was er dan zo bijzonder aan Pak Basri, de arme penjaga van het terrein die net als een kalong (Vliegende Hond-Vleermuis) in de avond begint en vroeg in de morgen als de kippen en hanen in de buurt beginnen te kakelen en kraaien, weer huiswaarts keerde?

Om te beginnen de man zelf, een innemende oude man, die mij sinjo noemde en beleefd was tegenover mij alsof ik een volwassene was. Dat stak mij omdat ik mij tegenover een oudere man juist respectvol moet gedragen.
Helaas was de situatie in dat toenmalige Indonesië wel even anders. Als jongetje van welgestelde ouders van vreemde nationaliteit was ik voor hem zijn meerdere, immers hij was afhankelijk van onze soort.
Die verschaften hem werk etc. Een zeer kromme situatie.
Ik had diep ontzag voor deze eenvoudige man, nimmer een onvertogen woord, vriendelijk en altijd bereid om je met open armen te ontvangen.

Wat Pak Basri ook had was een onuitputtelijke bron van vertellingen en legendes, die hij mij bij mijn bezoekjes aan hem vertelde.
Ik luisterde altijd heel aandachtig, De manier waarop de man kon vertellen was alsof ik het in een film zag waar ik naar zat te kijken. Het waren altijd mooie verhalen met een moraal.
Hij vertelde over de helden, Arjuna en nog een paar, hij vertelde over de Indonesische legendes, Njai Ratu Loro Kidul, die heerste in zuid Java in de oceaan.

De verhalen gingen over goed en slecht en meestal waren de goeden de winnaars maar hij vertelde ook verhalen over eigenzinnige mensen wier lot eindigde op een vreselijke manier.
De moraal van de verhalen was dat men door toedoen van eigen inbreng het eigen lot bepaalde en het lot in eigen hand wilde nemen.
Verhalen over kinderen wier ouders talloze waarschuwingen gaven maar die eigenzinnig waren en toch hun eigen gang gingen en daardoor te laat achter de goed bedoelde waarschuwingen van de wijze ouders kwamen.
Verhalen over helden die geen held van zich zelf waren maar die door omstandigheden geworden zijn wie zij zijn.
Ik was altijd nieuwsgierig en genoot van de verhalen van de man totdat het tijd werd dat ik terug naar huis moest, het terrein ernaast slechts een honderd meter verder.

Als het donker was liep ik graag even wat verder om, via de verlichte weg door de straatlantaarns, want Pak Basri vertelde ook dat hij nabij de Ramboetanboom en Kinineboom s’nachts vaak geesten heeft gezien. Deze twee hoge bomen met een dicht bladerdak bevonden zich op ons terrein en vormden de grens.

Ik geloofde de man op zijn woord alhoewel diep in mij de twijfels waren over de werkelijke waarheid.
Ik heb nooit de behoefte gehad om het lot te tarten en op onderzoek uit te gaan, ik ging wijs maar oh zo nieuwsgierig via de straatkant naar huis.
En kijkende naar de nachtelijke omtrekken van de twee genoemde bomen voelde ik toch een onheilspellende waarschuwing.
Alsof daar iets staat te wachten, het lokte je en het bevreesde je.

Pak Basri werkte er totdat de Holanders Indonesië uit moesten en het complex werd overgenomen door de militaire politie die er later een Gestapo kwartier van hebben gemaakt.
Van daaruit werden mensen gemarteld en openbaar geëxecuteerd.
Op het vredige plein waar Pak Basri zijn uitzicht had en waar hij iedere avond zat in zijn hoekje met het eten dat zijn vrouw hem bracht of meegaf, met zijn kretek sigaret in de mond, neuriënd de wacht hield, werden mensen openbaar geëxecuteerd, een gebeurtenis waar ik getuige van mocht zijn, net voordat ook wij als gezin naar Nederland vertrokken.

Het vredige hoekje van Pak Basri, die ineens van de ene op de andere dag weg was toen de Hollanders vertrokken, had zijn charme verloren, het werd een gebouw van de gruwel.
Het was een plek geworden waar de beulen zich ophielden en er in groepjes bij elkaar zaten, kijken en controleren naar de straatkant waar het volk zich hun weg zocht naar huis of elders van bestemming.

Ik heb veel van deze eenvoudige opa geleerd, en diep in mijn hart draag ik hem nog steeds op handen, hij heeft mij toch de nodige dingen geleerd die ik in mijn verdere leven kon gebruiken.
Pak Basri, mijn oude vriend moge hij in vrede rusten.


Albert van Prehn (ICM moderator) 28 januari 2010

Klasse Albert.

mooi verteld!
Hoe oud was je toen ongeveer?

Ik was 10 years old, een van de redenen waarom ik niet meer terug kan gaan naar mijn geboorteland is de executies in het openbaar die ik heb moeten aanschouwen.
Heimwee heb ik altijd gehad.

ik snap het.
Ja, op die leeftijd hakt het er wel in, ja.... dat raak je niet gemakkelijk kwijt..

Albertvan ICM schreef:

Pak Basri werkte er totdat de Holanders Indonesië uit moesten en het complex werd overgenomen door de militaire politie die er later een Gestapo kwartier van hebben gemaakt.


Van daaruit werden mensen gemarteld en openbaar geëxecuteerd.
Albert van Prehn (ICM moderator) 28 januari 2010

Albert , coba jij haat nu aan mij uitleggen over welke periode het gaat.

Over welke gebouw en of de vergelijking met Gestapo ook gerechtvaardigd is en of het waar is dat mensen nadat ze gemarteld waren daarna geexecuteerd werden.

Als anak Jakarta Asli , die ook een beetje weet (niet veel maar lumayan lah) over de situatie van Djakarta tempo doleoe (ben tenslotte daar geboren , en mijn familie wonen al bijna 200 jaar lang of mss meer), ben ik toch benieuwd.
Ehwaar.

Salam dari Omsid Surya Atmadja aka siGeblek.

Om Sid, ik heb gereageerd bij het Item Indolent en wel met het volgende:
Helaas is de reactie verwijderd.
Je vraagt om welke periode het gaat en uit de toonzetting haal ik uit dat je het naar het land van de fabeltjes wilt verwijzen.
Even een ding wat duidelijk moet zijn.
Het was in de irian barat periode waar de gekte van Soekarno met zijn anti belanda beleid en opruiende toespraken a la Hitler de pemuda's, de arme bevolking die eerst vredig was en de militairen gek maakte.
Van de goede indonesische vriendjes, ik was 11 jaar, maakte die idioot mijn grootste vijanden van de ene op de andere dag, anti blanda, en dus anti ik.
Op school, die werd overgenomen door de indonesiers, moesten wij van de ene op de andere dag inonesisch preken en ieder nederlandswoord kostte ons 5 rupiah, kun je je voorstellen wat dat op een nederlandse school teweegbracht. Als ik mijn hand gewoontertrouw op stak en juf riep.....5 rupiah. De hoofdonderwijze die onze shool hoofd verving kwam onze klas binnen met een opgeheven vuist en vroeg wie balnada was, want die zou hij wel eens morres leren, op een school met kleine kinderen, kun je nagaan?
De martelingen oom sid werden op KLAARLICHTE dag gepleegd op een plein waar nu een groot ziekenhuis complex staat.
Niet alleen daar maar ook overal in de staD. aLS ER INDONESIERS WAREN TEGEN DE pki OF SOEKARNO WERDEN ZE TER PLEKKE GEMOLESTEERD.
iK WIL VAN MIJN LEVEN LANG nooit MEER NAAR DAT LAND ALHOEWEL IK HEIMWEE HEB, ZELF BEN IK OOK NOG SLACHTOFFER VAN DIE INDOESISCHE MILITAIREN GEWEEST, ZO MAAR OMDAT IK VAN BELANDA AFKOMST WAS. Ik kan verder gaan maar zal dat niet doen omdat het mij nog steeds raakt.
Ik heb een hekel gekregen aan Indonesiers, en dat kun je mij niet kwalijk nemen.
Geloof je dit niet en wil je dit bgetaliseren? Er zijn TIG verslaggevingen van schendingen van mensenrechten in dat land waar ik vandaan kom, dus zo'n geheim is dat niet.

Mijn recatie is rood gekleurd.

Albertvan ICM schreef:

Om Sid, ik heb gereageerd bij het Item Indolent en wel met het volgende:
Helaas is de reactie verwijderd.
Jammer , kennelijk heb je bepaalde grenzen tussen tussen 2 verschillende rechten die in de grondwet werden verankerd op een of andere manier overschreden.
Terwijl het 2 functies kan hebben , ter leering ende vermaeck.

Je vraagt om welke periode het gaat en uit de toonzetting haal ik uit dat je het naar het land van de fabeltjes wilt verwijzen.
Dat is jou interpretatie.
Ik vroeg alleen verduidelijking.
Dat het over Irian Barat kwestie gaat weet ik ook wel.


Even een ding wat duidelijk moet zijn.
Het was in de irian barat periode waar de gekte van Soekarno met zijn anti belanda beleid en opruiende toespraken a la Hitler de pemuda's, de arme bevolking die eerst vredig was en de militairen gek maakte.

Zoals ik heb geschreven , ben ik geboren Jakarta Asli.Groot gebracht .
Ik speel met Indische kinderen , met Nederlandse totok kinderen vanaf mijn froebelschool .
Sterker nog ik zat 6 jaar lang in een I.E.V Lagere school , die naast een SR.Negeri zat .Dezelfde complex.
Dat er gevochten werd tussen kinderen kan ook gebeuren , maar nooit met anti Belanda gevoelens .
Zoiets zoals tussen (wij) Indonesiers tegen de Belanda's ( de andere=vijand) .
Ik dacht dat ik tot eindexamen (1960)vredig met Indo kinderen , Belanda kinderen , Ambonezen , Menadonezen , Chinezen heb gespeeld

Van de goede indonesische vriendjes, ik was 11 jaar, maakte die idioot mijn grootste vijanden van de ene op de andere dag, anti blanda, en dus anti ik.
Op school, die werd overgenomen door de indonesiers, moesten wij van de ene op de andere dag inonesisch preken en ieder nederlandswoord kostte ons 5 rupiah, kun je je voorstellen wat dat op een nederlandse school teweegbracht. Als ik mijn hand gewoontertrouw op stak en juf riep.....5 rupiah. De hoofdonderwijze die onze shool hoofd verving kwam onze klas binnen met een opgeheven vuist en vroeg wie balnada was, want die zou hij wel eens morres leren, op een school met kleine kinderen, kun je nagaan?
Dat kan gebeuren , dat is jou ervaring .
En als je in de Menteng gebied woont (hangt ook af welke wijk) , zit je vaak tussen "gelijken".Zelfs de Indonesiers die daar wonen zijn jou gelijken .Ik kan me niet heugen dat er kampung kinderen in die wijk Menteng kunnen spelen .De martelingen oom sid werden op KLAARLICHTE dag gepleegd op een plein waar nu een groot ziekenhuis complex staat.

Niet alleen daar maar ook overal in de staD. aLS ER INDONESIERS WAREN TEGEN DE pki OF SOEKARNO WERDEN ZE TER PLEKKE GEMOLESTEERD.
Ik dacht dat de gebeurtenissen zoals jij hierboven hebt beschreven pas na 1965 dus van 1966 tot ongeveer eind 1967 .Als examenklas leerling van jr 1965 heb ik met mijn vrienden bijna dagelijks door de Gambir, Menteng area gezworven , gedemonstreerd , TEGEN Soekarno .
Sommige zijn betrokken in straat gevechten.
Ikke niet , ben gelijk weg toen er geschoten werd .

Kan ik een boek schrijven over wat daar toen gebeurde, mijn examen werd zelf 6 maanden uitgesteld .Al is het per ongeluk , ( toevallig aanwezig zijn op een bepaalde plaats en moment) werd onze generatie later genoemd als Angkatan 66.

iK WIL VAN MIJN LEVEN LANG nooit MEER NAAR DAT LAND ALHOEWEL IK HEIMWEE HEB, ZELF BEN IK OOK NOG SLACHTOFFER VAN DIE INDOESISCHE MILITAIREN GEWEEST, ZO MAAR OMDAT IK VAN BELANDA AFKOMST WAS. Ik kan verder gaan maar zal dat niet doen omdat het mij nog steeds raakt.
Ik heb een hekel gekregen aan Indonesiers, en dat kun je mij niet kwalijk nemen.
Daar heb ik begrip voor .


Geloof je dit niet en wil je dit bgetaliseren? Er zijn TIG verslaggevingen van schendingen van mensenrechten in dat land waar ik vandaan kom, dus zo'n geheim is dat niet.
Ik vraag alleen verduidelijkingen , de periode waar je verhaal speelde .
voor zover ik weet was vanaf 1950 nog steeds nieuwe migranten uit Nederland naar Indonesia gegaan .Het is historisch bewijsbaar.
Dat er mensenrechten geschonden zijn , zal ik nietontkennen.
Dat is ook historisch bewijsbaar.

Oom Sid het was 1958 1959, de irian kwestie en wij woonden in de gondangdia buurt.
Verderop had je een politie buro in de wijk tjikini, daar werden ook mensen in een groep van militairen gegooid en geslagen en geschopt etc. Verder leefden wij naast een militaire post die de opstandelingen tegen soekarno gevangen hielden de zgn, grombolans, de opstandlingen van de andere eilanden zoals menadonezen,etc.die werden daar gemarteld, ik kan er boeken over schrijven en wij als naaste buren hebben heel wat vluchtpogingen moeten mee maken, echt droevig zoals die afgelopen zijn. Ook wij werden bedreigd en men wou ons terrein afpakken, met een tjap erop en dan kon je eruit op staande voet, simpel omdat wij blanda waren. Hoe wij naar nederland zijn gevlucht zal ik maar niet vertellen. Gelukkig kenden wij ook hoge militairen en die hebben onze vlucht geregeld.
In een gesloten militaire truck met een kapitein voorop die onze vriend was door de wachtposten van die idioten.
Ikzelf ben ook slachtoffer van die gekken kort voor de vlucht. Een kind van 11 jaar kun je voorstellen?
Wat wist ik nou van politiek.
het terrein waar op wij woonden van van de Canadese ambasade waar mijn vader werkte, dat konden ze niet zo maar afpakken, zoals bij vele indische mensen uit onze buurt gebeurde.
Ze kwamen met een grote groep militairen en zetten een stempel op jouw voordeur en dan kon het gezin eruit, gelijk a la minuut.
Je kon niet protesteren want dan werd je gelijk gemarteld. Wij hebben vele indische gezinnen zo zien verkommeren, terwijl ze in afwachting waren van het Visum die net te laat kwam.
Ik ga er niet verder over uitwijden want ik wordt nog steeds erg kwaad en ik ben ervoor in therapie, dus laat ik het hierbij.