Vrij ontleend aan:
Indonesa, apa khabar? - R. Schefold 1988
Die altindonesischen Religionen - W. Stöhr 1976
Indonesische Reisrituale - G. v.d. Weijden Basel 1981
KIT en Letterkundig Museum.
Een plantersvrouw vertelt:
Het jaar waarin het gebeurde weet ik niet precies meer. Het was in elk geval tussen 1931 en 1937 Tasikmalaya Preanger Java (Parahyangan Jawa).
Het was puasa (vastentijd) en 's avonds werd er veel op de gong van de mesjit (moskee) geslagen.
Een Nederlander die daar vlakbij woonde ging dat aanhoudend gebonk op zijn zenuwen werken en hij liep kwaad naar de mesjit om te vragen ermee op te houden.
Bij het binnengaan van de mesjit had hij echter zijn schoenen aangehouden en...... zijn hond liep ook mee naar binnen. Voor de Muslims is een hond een onrein dier. Een dubbele grote oneerbiedige handeling.
De paar aanwezige Sundanezen waren overdonderd en er gebeurde ogenschijnlijk niet direct iets, maar de broer en vrienden van de Nederlander zagen meteen het gevaar in en brachten hem en zijn vrouw ijlings naar Batavia (Jakarta) zo gauw als mogelijk was, waar ze hen lieten onderduiken.
Met de eerstvolgende boot werden ze min of meer heimelijk naar Nederland teruggestuurd, buiten medeweten van de Indonesische bemanning.
De Nederlander is echter nooit in Nederland meer aangekomen, want onderweg stierf hij op onverklaarbare wijze.
De bevolking van Tasikmalaya, voor wie de ontheiliging van de mesjit in puasatijd notabene, een grote ramp was wisten wel beter waarom de Nederlander gestorven was.
Zij hadden namelijk direct na de gebeurtenis in de Mesjit de doodstraf aangezegd aan de Nederlander.
+++
De Indonesische natuur kent vele onzichtbare machten, goed alsmede kwaad en veel Nederlanders wisten hier geen raad mee. Ze snapten er geen biet van en deden ook geen moeite om het te willen begrijpen, een enkeling uitgezonderd.
Vaak deden zij deze mistieke gebeurtenissen af met: "Indische geestelijke prutsrommel."
Henri v. Wermeskerken ( Roemah Angker 1922 ) laat zelfs een Nederlander in zijn boek zeggen: "Ik zie in al die stille krachten, een soort minderwaardige bangmakerij van de Inlander tegen de Europeaan. Boemangespeel waar je kinderen mee naar naar bed krijgt, maar mij niet...."
Een destijds veelvuldige voorkomende minachtende botte levenshouding dus van de overheersende Nederlander tegenover de overheerste Indonesier.
Voor de Indonesier echter vormen deze stille krachten een vanzelfsprekend onderdeel van het bestaan. Zij zijn ermee opgegroeid en weten ermee om te gaan.
Niet alleen in de traditionele culturen zijn er vele geesten, maar ook het Hinduisme en de Islam brachten hun eigen "goden en geesten" mee, die, naast de traditionele, hun plaats kregen in de Indonesische belevingswereld.
Sommige zijn de mensen goedgezind en men kan hen om gunsten vragen zoals een goede oogst of vruchtbaarheid.
Andere zijn erop uit om de mensen te plagen of zelfs kwaad te doen.
De meeste bewoners van de onzichtbare wereld hebben echter goede alsmede kwade eigenschappen en kunnen beide aanwenden om invloed uit te oefenen op het dagelijkse leven van de mensen.
Het is dan ook belangrijk om een goede relatie te onderhouden met de bewoners van deze onzichtbare wereld.
De meeste Indonesiers kennen niet alle "geesten", maar bijna een ieder weet wel altijd een paar voorbeelden te geven.
Er zijn kwaadaardige geesten: tetekans, janggitans en ilu-ilu en deze wezens zijn van de laagste orde. Zij nemen soms bezit van de mensen en kunnen hen gek maken. Om ze te verdrijven moet dan wel de hulp ingeroepen worden van de dukun. (Soort priester met bovennatuurlijke gaven en veel kennis van kruiden e.d. Niet te verwarren met sommige dukuns die zich zelf in dienst hebben gesteld van de zogenaamde zwarte magie.)
Veel minder kwaadaardig zijn de uit India afkomstige plaaggeesten, ze zijn muzikaal en worden ghandarvas genoemd.
Uit Iran zijn de weiwees en de peris.
Ook zijn er de prapagans en de jins.
Geesten uit deze laatste categorie kunnen het de mensen behoorlijk lastig maken, zoals knijpen in vrouwenbillen tijdens het bidden, komen plotsklaps van achter bomen vandaan of gooien steentjes op het dak. Maar echt kwaad hebben ze nooit in de zin.
Dan zijn er ook nog de goedaardige geesten zoals de devas en de tuyuls. Deze laatsten helpen hun eigenaar rijk te worden door ze te helpen met stelen, zonder dat iemand het merkt. In de volksmond gaat het rond: Wie veel bezit, heeft veel tuyuls in dienst.
De belangrijkste geesten zijn echter de geesten van de voorouders. Immers zij vormen een "brug" tussen de aarde en de bovennatuurlijke wereld.
En uiteraard dienen deze voorouderlijke geesten goed verzorgd te worden, want als de geesten van de voorouders het niet naar de zin hebben, lopen nabestaanden kans op ongelukken en kunnen zelfs rampen en epidemiën plaats vinden.
wo 10 feb 2010 - 12:51