Museon toont tekeningen van Charles Burki
23/02/2010 17:02
ACHTER DE KAWAT
Dagelijks leven in Japanse gevangenschap,1942-1945
Tekeningen van Charles Burki
Vanaf 6 maart is in het Museon in Den Haag de tentoonstelling 'Achter de kawat' te zien. In de expositie worden tekeningen getoond van de Nederlander Charles Burki (1909-1994), over het kampleven in Japanse gevangenschap in Nederlands-Indië tijdens de Tweede Wereldoorlog. De originele prenten maken deel uit van de collectie van het Museon. Bij de expositie verschijnt een herziene uitgave van het boek 'Achter de Kawat' (Uitgeverij Xtra) met tekeningen van Charles Burki en zijn geschreven verslag. De expositie is te zien tot en met 5 september 2010.
De tentoonstelling wordt op 5 maart 2010 geopend door Ben Bot, oud-minister van Buitenlandse Zaken, die ook door de Japanners werd geïnterneerd.
Kawat
Kawat betekent ijzerdraad in het Indonesisch; het is de omheining waarachter de geïnterneerden werden opgesloten. Charles Burki tekende (en schreef) een gedetailleerd 'verslag' van het dagelijkse leven in Japanse gevangenschap. De prenten die hij in Bandung maakte, lagen vier jaar lang midden in de doorgang van een poortje begraven. Ze waren verpakt in hospitaal doek, vervolgens in een zinken bus, en dat weer in een teakhouten kist. Iedereen liep er overheen. Na zijn transport naar Nagasaki overleefde Charles Burki de atoombom op deze Japanse stad. In 1946 kreeg hij zijn tekeningen weer in bezit.
De tekeningen van Charles Burki
In 1994 werden de tekeningen die Charles Burki maakte in Japanse gevangenschap tijdens de Tweede Wereldoorlog aan deze collectie toegevoegd. Charles was van beroep technisch tekenaar, illustrator, reclametekenaar en kunstschilder. In maart 1942 werd hij geïnterneerd in Bandung. Vanaf het begin van zijn internering heeft Charles getekend. In mei 1943 werden de sterkste mannen geselecteerd voor transport naar Japan. Gedurende zijn internering maakte hij twee ingrijpende gebeurtenissen mee. De eerste was tijdens een zeetransport met de Tomahokoe Maroe tussen Singapore en Japan. De boot werd getorpedeerd en Charles lag tien uur in zee voordat een Japanse walvisvaarder hem oppakte. Hij overleefde het, maar doorstond doodsangsten. Hij werd daarna in Japan in kamp Fukuoka, in de buurt van Nagasaki, gevangen gezet. In een ijzergieterij moest hij dwangarbeid verrichten. Op 9 augustus 1945 brak de hel los: de Amerikanen gooiden daar, na Hiroshima, de tweede atoombom. Het was vreselijk, maar Charles hield er minder benauwde uren aan over dan aan de torpedering. In een interview uit 1979 zei hij hierover: “Normaal gesproken had ik toen dood moeten zijn'. Hij overleefde gelukkig beide rampen.
Charles maakte een prachtig getekend 'verslag' van deze tijd. De tekeningen die hij in Bandung maakte, lagen vier jaar midden in de doorgang van een poortje begraven. Ze waren verpakt in hospitaal doek, daarna in een zinken koker met daar omheen een rubberen doek. Dat werd als geheel in een teakhouten kist gestopt. Iedereen liep er overheen. In 1946 kreeg Charles ze eindelijk weer in zijn bezit.
Charles en Sophie
Charles trouwde met Sophie Hoogendoorn in 1938 en vertrok met zijn zeventienjarige bruid naar Nederlands-Indië. Op de motor met zijspan ging het stapelverliefde stel via Duitsland en Zwitserland naar Zuid-Frankrijk en vandaar naar Genua. Daar gingen ze aan boord van de Poelou Bras, een vrachtschip met passagiersaccommodatie. Het was een prachtige huwelijksreis. Sophie ging kennis maken met haar schoonfamilie, die in Bandung woonde. Ze kwamen aan in oktober 1938. Charles vond al snel een baan. Het was hun bedoeling om een jaar of twee, drie te blijven. De oorlog gooide roet in het eten en beiden werden geïnterneerd door de Japanse bezetter.
In december 1946 zagen Sophie en Charles elkaar na ruim drie jaar weer terug in Balikpapan in een tentenkamp dat daar als opvang was ingericht. Sophie heeft haar kampdagboekjes, brieven en nog een paar kamprelicten aan het Museon geschonken. Enkele van deze voorwerpen zijn ook in deze tentoonstelling te zien.
Boek Achter de kawat
In 1979 verscheen de eerste druk van 'Achter de kawat', een door Charles geschreven en bovenal getekend verslag van zijn internering. Dit boek werd in het Museon, toen nog Museum voor het Onderwijs, gepresenteerd. Kawat betekent zoveel als schutting of omheining, het is de muur waarachter de geïnterneerden werden opgesloten. Tijdens zijn internering legde Charles alles vast met het oog op een publicatie na de oorlog. Het duurde uiteindelijk ruim dertig jaar voor het zover was.
Oorlog
Het begin van de oorlog in Nederlands-Indië begon met het Japanse bombardement op de Amerikaanse vloot bij Pearl Harbor, in de nacht van 7 op 8 december 1941. Zowel Nederland als Amerika verklaarde Japan direct de oorlog. Er volgden een paar maanden van hevige strijd. De capitulatie van het KNIL (Koninklijk Nederlands-Indisch Leger) vond plaats op 8 maart 1942. Voor de Nederlanders en de mensen die zich met hen verbonden voelden waren het zenuwslopende maanden geweest. In sommige streken werden de Japanners echter door de Indonesiërs begroet.
Japanse interneringskampen
Direct na de overgave werden de militairen van het KNIL krijgsgevangenen gemaakt. De burgers die uit landen kwamen waar Japan mee in oorlog was, werden in de loop van 1942 geïnterneerd. Er werden drie soorten kampen ingericht: voor krijgsgevangenen, voor mannen zonder militaire achtergrond en voor vrouwen en kinderen.
De collectie Nederlanders in Japanse kampen
Al vanaf begin jaren 1970 beheert de sectie geschiedenis van het Museon een grote verzameling kamprelicten, documenten, maar vooral ook tekeningen uit de interneringskampen. Bij elkaar zijn het er ruim 4000. De hele collectie is via de website van het Museon te bekijken.
Museon
Het Museon is een educatief museum voor cultuur en wetenschap met collecties op het gebied van natuur, cultuur en techniek. In het Museon zijn veel interactieve presentaties te zien over actuele thema's in wetenschap en samenleving.
www.museon.nl
wo 24 feb 2010 - 11:27