Identificatie door gemeenschappelijke aversie

Identificatie door gemeenschappelijke aversie
(2010) Pit, H.L. (Heline)


Over de manier waarop uiteenlopende bevolkingsgroepen in Nederlands-Indië hun standpunten innamen tijdens de onenigheden tussen de Engelsen en de Boeren rond 1900 is weinig literatuur verschenen. De literatuur die wel over dit onderwerp verscheen is incompleet en weinig sterk beargumenteerd. In deze scriptie wordt onderzocht welke standpunten verschillende groepen innamen, met wie ze zich identificeerden en waarom.
In het eerste hoofdstuk worden de belangrijkste emancipatiebewegingen van Indo-Europeanen uit de doeken gedaan. Het tweede hoofdstuk geeft een kort overzicht van de oorzaken en aanleiding van de Tweede Anglo-Boerenoorlog en de reacties hierop in Nederland. In dit hoofdstuk beschrijf ik ook de impact van deze oorlog in Nederland. Zoals zal blijken zijn de standpunten van Nederlanders in deze twist en hun argumenten daarvoor in de historiografie vaak gebruikt als leidraad om de standpunten in Nederlands-Indië te begrijpen. Een ander belangrijk onderwerp in dit hoofdstuk is de oprichting van de ‘Vereniging Volksweerbaarheid’ door onder andere literatuurhistoricus Gerrit Kalff. Deze vereniging had erg veel overeenkomsten met het oprichten van commando’s in Nederlands-Indië, waar ik onder andere in hoofdstuk 3 en 4 over schrijf.
Om mijn hoofdvraag te beantwoorden heb ik ervoor gekozen twee Indisch-Nederlandse dagbladen te raadplegen. Allereerst een liberale krant, het Bataviaasch Nieuwsblad. Dit was een krant die een belangrijke rol speelde bij de emancipatie van Indo-Europeanen. Daarnaast heb ik ervoor gekozen een vergelijking te maken met een conservatieve (bijna officiële staats)krant, namelijk de Java-Bode, die werd gelezen door hoge ambtenaren en bestuurders. De standpunten van het Bataviaasch Nieuwsblad zullen dus vergeleken worden met die van de Java-Bode. De uitkomsten van dit bronnenonderzoek zijn verwerkt in hoofdstuk 3 (over het Bataviaasch Nieuwsblad) en hoofdstuk 4 (over de Java-Bode).
De conclusie is dat de redactie en lezers van het Bataviaasch Nieuwsblad soortgelijke standpunten innamen ten tijde van de Tweede Anglo-Boerenoorlog als de lezers van de Java-Bode. Beide groepen waren anti-Brits én pro-Boer. De manier waarop redactie en lezers van de Java-Bode uiting gaven aan hun mening was echter een stuk minder uitgesproken. Er werd weinig over de oorlog geschreven en er klonk nauwelijks teleurstelling door in de artikelen van de Java-Bode toen aangekondigd werd dat de Boeren hun onafhankelijkheid verloren waren. Ook was de urgentie om over het onderwerp te schrijven bij deze redactie niet groot. Dat redactie en lezers van het Bataviaasch Nieuwsblad de oorlog wel in enthousiasme volgden en zich uitgesproken teleurgesteld toonden over de verloren onafhankelijkheid van Transvaal komt omdat de groep zelf aan het emanciperen was.

Rijksuniversiteit Groningen