Wieteke van Dort over haar band met Indonesië: 'Zondoorstoofd en strijdlustig'Tekst: Bea Kastrop
De tropenwarmte zindert nog steeds in haar hart en in haar ziel: 'Alle reacties en reflexen zitten er nog.' En Wieteke van Dort is fel, als het over het milieu gaat...
"Ben jij dat, Bea?" klinkt de stem van Wieteke van Dort door de intercom. Na de bevestiging zoemt de deur van het Haagse herenhuis open. "Ga maar vast in de kamer zitten. Ik kom zo beneden."
Voor het raam dat op de achtertuin uitziet, staat een deel van Wietekes orchideeënverzameling. De fragiele tropische schoonheden gedijen hier goed, ondanks de kilgrijze novemberlucht aan de andere kant van de ruit. In gedachten hoor ik de uitspraak van Willem Nijholt in het TV-monument van Wieteke van Dort dat deze week wordt uitgezonden: 'Wieteke en ik hebben dezelfde zondoorstoofde Indonesische achtergrond'. Net als de orchideeën floreren Willem en Wieteke onder de Hollandse luchten. Maar dat wil niet wil zeggen dat de tropenwarmte ooit uit hun hart en hun ziel zal verdwijnen. Zelfs dit Haagse huis ademt door de inrichting en de kruidige geur een Oosterse sfeer. Wieteke doorbreekt de mijmering: "Hallo, wat leuk je weer te zien. Hoe lang is het geleden? Twintig jaar? Ja hoor, dat weet ik nog wel!"
Duizendpoot
Het TV monument van Wieteke van Dort is een portret van een getalenteerde duizendpoot. In een collage van interviews met Wieteke zelf, haar vrienden en collega's Aart Staartjes, Joost Prinsen en Willem Nijholt wordt een warme vrouw neergezet die een groot gevoel voor humor heeft en een onlosmakelijke band met haar geboorteland Indonesië. De gesprekken worden gelardeerd met een reeks verrukkelijke fragmenten van Wieteke in haar glansrollen. Zoals de deftige dame uit De stratemakeropzeeshow, die telkens harde winden laat en daar zelf om moet giechelen. En natuurlijk de Indische Tante Lien uit De late late Lienshow, die de harten van veel (Indische) Nederlanders veroverde.
Het televisiewerk van Wieteke van Dort beperkt zich momenteel tot diverse typetjes in Het klokhuis. Maar Wietekes veelzijdigheid zorgt ervoor dat ze eigenlijk altijd tijd te kort komt. Ze schildert, schrijft (het tweede deel van de trilogie waarin Wieteke haar jeugdjaren in Indonesië beschrijft is bijna klaar) en vorig jaar kwamen onder de titel 'Land van de zon' een cd en een dvd met nieuwe liedjes uit, opgenomen in Indonesië. Daarnaast treedt ze zo'n drie keer per week op. Wieteke: "Meestal voor ouderen, veteranen en bij jubilea. Het is altijd heel speciaal. Voor ouderen zing ik nostalgische liedjes en ook nieuw repertoire. Bijvoorbeeld een prachtig lied van Willem Wilmink over een oude dame die verliefd wordt. De laatste regels zijn: ik blijf je trouw, mijn leven lang, da's dit keer niks te veel gezegd... Na de pauze kom ik terug als Tante Lien, met bekende liedjes die ze mee kunnen zingen. Het mooie is dat je dan helemaal niet meer merkt dat het oude mensen zijn."
Het Indonesië-gehalte in Wietekes werk is hoog. Want ze is ook nog bezig met een televisieproject: De atlasvlinder. Het moet een serie programma's worden over alles wat met de Indonesische cultuur te maken heeft.
Wieteke: "We hebben het nog niet aan een omroep aangeboden, maar al wel veertig uur film in Indonesië gedraaid. Willem Nijholt en Yvonne Keuls hebben gratis meegewerkt. Ik ook natuurlijk."
Waarom?
"Het is ons erfgoed. Er zijn 300.000 mensen hier gekomen met een Indisch verleden. Dat zijn er nu 1,2 miljoen."
En voelen die allemaal nog die band?
"Ja. Dat is heel intens en dat gaat van generatie op generatie. Toen ik De late late Lienshow in 1978 maakte, dacht ik: over tien jaar zijn ze dood en dan is het afgelopen. Niets is minder waar. De kinderen, de zestigers van nu, geven het gewoon opnieuw door en het leeft enorm."
De familie van Dort woonde al sinds de zeventiende eeuw in het toenmalige Nederlands-Indië. Wieteke was veertien toen ze met haar moeder, stiefvader en broertje in Nederland op vakantie was en niet meer terug kon omdat president Soekarno alle Nederlandse bezittingen in Indonesië had genationaliseerd.
In hoeverre heeft Indonesië jou gevormd?
"Voor een heel groot deel. Je bent als Indisch kind zo anders. Ik had daar geen deftig speelgoed, maar ik speelde met alles. Je leeft zo in de natuur en ook met dieren. Ik heb uit die tijd veel bagage meegekregen op allerlei gebied. Toen Theo, mijn man, en ik op Bali waren bijvoorbeeld. We lagen 's morgens in bed en ik voelde iets: rrrrrrr. Ik riep meteen: Theo, eruit! Naar buiten! Was er een zeebeving. Alle reacties en reflexen zitten er nog. Natuurgeweld, daar ben ik echt bang voor, want je kunt er niks tegen doen."
Ligt dat aan de basis van je zorg om het milieu en je activiteiten tegen bijvoorbeeld genmanipulatie?
Fel: "Het is een schande wat er gebeurt. Vorig jaar was er een bijeenkomst in de Tweede Kamer en daar zat ik naast een Friese boerin. Zij vertelde dat naast haar veld met aardappels een veld met genetisch gemanipuleerde aardappels komt. Het voelt als een soort verkrachting, zei ze. Het tegenargument is dan dat er honderd meter tussen die velden ligt. Maar denk je nu écht dat die zaadjes zich daar iets van aantrekken? Als het stormt krijgen we hier zand uit de Sahara! Daar word ik echt woedend van. Op een gegeven moment maakten ze bij Het Klokhuis een aflevering over genetische manipulatie. Ik dacht dat ik uit mijn vel sprong! Ik heb ze een groot pak met informatie gestuurd, want het klopte ook nog eens niet. En ik heb gezegd dat ik ontslag zou nemen als ze het niet weghaalden, zodat het niet op 'Uitzending gemist' zou komen. Ja, het is eraf gehaald."
Jullie waren thuis Nederlands-hervormd. Was dat ook met een Indonesisch tintje?
"We gingen voor 'het leuk' naar de protestantse kerk in Soerabaja. En met de kinderjuf mochten we mee naar de katholieke kerk. We werden ook expres niet gedoopt. Want - zei mijn moeder - straks trouw je met een Arabier en dan heb je de poppen aan het dansen. Ik heb me eigenlijk altijd een beetje benauwd gevoeld bij het instituut kerk. Ik ben heel gelovig en ik voel dat er van alles is. Alleen zijn voor mij God, Allah of Boeddha allemaal dezelfde: de Allerhoogste. Ik heb veel gelezen en veel gedaan op spiritueel en antroposofisch gebied: van heileuritmie tot reiki. Het heeft mijn leven echt verrijkt. Elke ochtend mediteer ik twintig minuten. En daardoor gebeurde een wonder. Toen ik dat een half jaar had gedaan, was ik ineens niet meer zenuwachtig voor een optreden. Dàt is lekker leven! Ik zeg ook altijd tegen mensen: doe dat nou. Het is héérlijk."
B I O G R A F I E
Naam: Louisa Johanna Theodora (Wieteke) van Dort
Geboren: 16 mei 1943 in Soerabaja, Indonesië
Woont: met man Theo Moody in Den Haag
Familie: heeft een zoon, een stiefzoon en stiefdochter
Carrière: studeerde aan de toneelschool in Amsterdam, speelde vier jaar bij de Nieuwe Komedie/Toneelgroep Arena en een jaar bij het cabaret van Wim Kan. Speelde in kinderseries zoals Oebele (Aagje), J.J. de Bom voorheen de Kindervriend (Titia Konijn) en De Stratemakeropzeeshow (Deftige dame). Voor volwassenen maakte ze De seniorenshow en De late late Lienshow. Wieteke schildert, schrijft en illustreert boeken, treedt op in het land en zingt cd's vol met nostalgische en/of Indonesische liedjes. Sinds jaar en dag speelt ze typetjes in Het klokhuis.
NCRVgids.nl
za 11 dec 2010 - 21:41
zaterdag 11 dec. jl was Wieteke op de tv, in TV monument, Ned.1, 15:55 uur.