De grens zorgde voor werkgelegenheid en welvaart

De grens zorgde voor werkgelegenheid en welvaart
door Jan van Zuilen. zaterdag 03 januari 2009 | 08:50 | Laatst bijgewerkt op: zaterdag 03 januari 2009 | 10:01



De Nieuwstraat in Essen. Geen onbekend terrein voor veel Nederlanders die, zoals in vroeger dagen, wat belastingvoordeel komen halen op bijvoorbeeld tabak. Of goedkoop willen tanken. foto Thom van Amsterdam


ESSEN - Twee jaar na Nispen viert nu Essen haar 850-jarig bestaan. De geschiedenis van die twee dorpen is altijd nauw verweven geweest, net zo goed als Essen ook een speciale band heeft met Roosendaal, de stad die per slot van rekening haar ontstaan te danken heeft aan de turfwinning, waarvan Essen in de middeleeuwen een centrum was.

De naam Essen, toen nog geschreven als Eschen, duikt in 1159 voor het eerst in de annalen op. Dat was toen ridder Berner van Rijsbergen zijn leen Eschen aan de abdij van Tongerloo schonk. "Dat is een zegen voor ons dorp geweest", zegt schepen Frans Schrauwen, "de abdij gaf de aanzet tot de turfwinning en bouwde hier boerderijen. De Kiekenhoeve, ook bij jullie bekend, is nog door de abdij gebouwd."

De turf werd naar Roosendaal verscheept en vandaar verder naar Antwerpen. Dat was voor de Tachtigjarige Oorlog en dus ook voor de scheiding van Nederland en België. Essen lag in Tachtigjarige Oorlog precies in de vuurlinie. Het dorp was door plunderingen zelfs lange tijd compleet uitgestorven. Na de Vrede van Munster in 1648 werd Essen een toevluchtsoord voor Nederlanders die vanwege hun katholieke geloof naar (toen nog) Spaans-België vluchtten, maar andersom vertrokken ook veel Belgen naar Nederland. "Jullie Verenigde Oost-Indië Compagnie is opgericht door Belgen en ook de slavenhandel was het werk van Belgische wijkelingen. Je komt nu in telefoonboeken van landen als Ghana nog namen tegen die beginnen met Van, zoals Vandenbossche en Vandenberge, maar een Dijkstra zul je er tevergeefs zoeken." Dat over en weer-verkeer is van alle eeuwen, zegt Schrauwen. Na de definitieve scheiding in 1830 vluchtten Noord-Brabanders naar België om onder de dienstplicht uit te komen en tijdens de Eerste Wereldoorlog werd Nederland overspoeld door Belgische vluchtelingen, van wie een deel bleef hangen. "Zo'n Sjef Boonen, de laatste uitbater van café De Veestallen aan de Kaai in Roosendaal bijvoorbeeld, is een Belg. Zijn familie is na de Eerste Wereldoorlog in Roosendaal blijven hangen. Sjef is trouwens nog familie van Tom, de gedrogeerde wielrenner."

En nu is de trek al weer jaren andersom, eerste de fiscale vluchtelingen en de laatste tijd tweeverdieners die vanwege de lagere huizenprijzen naar België verkassen. Schrauwen geeft geen antwoord op de vraag of hij blij is met die ontwikkeling, hij legt wel uit dat de Nederlanders vanwege hun veel ruime belastingaftrek een voordeel hebben ten opzichte van Belgische woningzoekenden en daardoor nog al eens een huis of bouwgrond voor de neus van Essenaren wegkapen.

Er zijn er bij die hun kinderen in Essen op school doen en lid worden van verenigingen. "Allemaal prima, alleen zie je dan weer wel het verschil in mentaliteit, Nederlanders bemoeien zich ermee, zeggen meteen als iets ze niet zint en hoe het anders moet. Dat valt hier niet altijd in goede aarde" , zegt Schrauwen.

De grens bracht Essen werkgelegenheid en welvaart, vooral na de aanleg van de spoorlijn rond 1850. Essen werd een groot grensstation met een groot douanekantoor en veel hotels en café's.

De grens betekende ook smokkel. "Tot in mijn jeugd toe werd er volop gesmokkeld", zegt Schrauwen, "boter, jenever, tabak, sigaren." In 1960 kwam daar met de Benelux een eind aan, maar er is nog steeds een levendig verkeer van grensstreekbewoners die aan andere kant van de grens goedkoper uit zijn. "Je kunt hier geen auto met geel-zwart-kenteken zien staan of hij komt om te tanken of sigaretten te kopen. Of om een lot uit de Lotto te kopen, want prijzen zijn hier belastingvrij. Andersom natuurlijk ook. Bij Rosada staan heel wat auto's met rood-witte nummerborden. "

BN DeStem