Oorlogsgravenstichting bestaat 65 jaar

Oorlogsgravenstichting bestaat 65 jaar
05-09-2011 21:15 | L. Vogelaar



De Nederlandse Oorlogsgravenstichting (OGS) bestaat 65 jaar. In aanwezigheid van koningin Beatrix wordt woensdag tijdens een jubileumsymposium in het Vredespaleis in Den Haag nagedacht over het thema ”Vrijheid wereldwijd: het beste pleidooi voor vrede is een oorlogsgraf”.


TAAK – Doelstelling van de stichting is de aanleg, inrichting, instandhouding en verzorging van het Nederlandse oorlogsgraf, waar ter wereld dit zich ook bevindt. De stichting onderhoudt ook de in Nederland verspreid liggende graven van leden van de geallieerde strijdkrachten, voor zover daarvoor niet door het betrokken land wordt gezorgd. Al dit werk gebeurt uit erkenning van hen die hun leven waagden, uit respect tegenover hun nabestaanden en als waarschuwing voor toekomstige generaties dat vrijheid niet vanzelfsprekend is. Het motto van de stichting luidt: ”Opdat zij met eere mogen rusten.”

OPRICHTER – De Oorlogsgravenstichting werd op 13 september 1946 opgericht op initiatief van reserveluitenant-kolonel dr. A. van Anrooy, bij het ministerie van Oorlog hoofd van de dienst voor identificatie en berging. Drie maanden na de oprichting kwam hij bij een verkeersongeluk om het leven. Zijn weduwe zette het werk voort en was 25 jaar president van de stichting.

OMVANG – De stichting onderhoudt ongeveer 50.000 Nederlandse oorlogsgraven, verspreid over meer dan vijftig landen, op vijf continenten. Ze verzorgt er ook bloem- en kransleggingen. Het betreft graven van burgers en militairen die na 9 mei 1940 gevallen zijn. Hun graven zijn te vinden op erevelden, maar ook op gewone begraafplaatsen in dorpen en steden, waar plaatselijke consuls de graven regelmatig inspecteren. Het gaat om 13.000 graven in Nederland, 25.000 op Java en 12.000 elders in de wereld.



LOCATIES – Tussen 1953 en 1965 legde de stichting in Europa twaalf Nederlandse erevelden aan, waarvan het enige in Nederland –Loenen– het belangrijkste is. Zeven erevelden werden in Duitsland op burgerbegraafplaatsen aangelegd en de overige bevinden zich in Oostenrijk, Frankrijk, Groot-Brittannië en Noorwegen.

Daarnaast onderhoudt de stichting sinds 1952 het Militair Ereveld Grebbeberg bij Rhenen. Daar liggen ongeveer 850 militairen begraven die in mei 1940 omkwamen.

Op Ereveld Loenen, in 1949 geopend door prinses Wilhelmina, zijn zo’n 3700 mensen ter aarde besteld, van wie ongeveer 10 procent militair was. Jaarlijks worden er in Loenen nog mensen herbegraven, met name uit graven die elders in het land geruimd moeten worden. Ook Nederlandse militairen en burgers die tijdens een humanitaire of vredesmissie het leven laten, kunnen op Ereveld Loenen worden begraven.

In het vroegere Nederlands-Indië beheerde de stichting aanvankelijk 22 erevelden. Op verzoek van de Indonesische overheid zijn de graven in de jaren zestig op zeven velden bijeengebracht.

FINANCIERING – Er waren miljoenen guldens nodig voor het werk, en die had de overheid kort na de oorlog niet beschikbaar. De stichting kreeg wel subsidies, maar is ook steeds mede afhankelijk geweest van begunstigers.

EERBETOON – De Bergings- en Identificatiedienst van de Koninklijke Landmacht en de Oorlogsgravenstichting besloten vorig jaar soldaten die zijn gesneuveld in de Tweede Wereldoorlog voortaan met militaire eer te herbegraven.

REIZEN – De stichting organiseert jaarlijks ”pelgrimsreizen” naar de erevelden in Indonesië en Thailand. Ook naar Birma zijn groepen afgereisd.

REGISTER – De stichting beheert een necrologisch archief. Het slachtofferregister, dat via ogs.nl te raadplegen is, bevat ruim 180.000 namen: ongeveer 50.000 slachtoffers die een aanwijsbaar graf hebben en ruim 130.000 omgekomen landgenoten van wie geen graf bekend is. Van de laatsten zijn de meesten verast in de crematoria van Duitse vernietigingskampen. Anderen vonden een zeemansgraf of staan als vermist te boek. Op elk ereveld bevindt zich bij de graven ook een gedenkteken ter nagedachtenis aan de slachtoffers van wie geen graf bekend is. De stichting neemt deel in de in 2008 opgerichte Werkgroep Vermiste Personen Tweede Wereldoorlog, die begravenen met nieuwe technieken alsnog probeert te identificeren.

JONGEREN – In 2009 lanceerde de stichting een website voor jongeren. Op eenlevenverloren.nl komen ze door verhalen, foto’s en filmpjes meer te weten over oorlogsslachtoffers, oorlogsgraven en erevelden.

POSTZEGELS – Voorafgaand aan de dodenherdenking op 4 mei nam minister Donner van Binnenlandse Zaken op Ereveld Loenen de eerste set postzegels in ontvangst die TNT Post uitgaf vanwege het 65-jarig bestaan van de Nederlandse Oorlogsgravenstichting.


refdag.nl

Oorlogsgravenstichting dubt over toekomst erevelden
08-09-2011 11:20 | gewijzigd 08-09-2011 11:21 | L. Vogelaar


DEN HAAG – Orde, symmetrie, gaafheid, en vaak de kleur van de reinheid – witte grafstenen. En er heerst een indrukwekkende stilte. Erevelden zijn in alles tegengesteld aan de oorlog waaraan ze herinneren. Maar hoe lang moeten oorlogsgraven eigenlijk bewaard blijven? En wanneer is het tijd om dat gevoelige thema aan de orde te stellen?

Het zijn vragen die de Oorlogsgravenstichting (OGS), die woensdag in aanwezigheid van koningin Beatrix het 65-jarig bestaan herdacht, zich stelt. Oorlogsgraven bestaan soms langer dan andere graven. Terwijl prof. dr. P. Schnabel, directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau, zijn bijdrage aan het jubileumsyposium voorbereidde, vertelde zijn 94-jarige moeder dat ze met haar zus besloten had het graf van hun ouders te laten ruimen. Na veertig jaar. Schnabel wist niet eens dat het graf nog bestond: zijn oma was hem zeer dierbaar, maar hij had de graflocatie niet nodig om haar in herinnering te houden. En zo, denkt de SCP-directeur, kan er een moment komen dat de begraafplaatsen worden vervangen door een monument zonder dat het de herinnering aan de verschrikkingen tekortdoet.

Internationaal is de OGS de jongste en de kleinste oorlogsgravenstichting, ook doordat Nederland buiten de Eerste Wereldoorlog bleef. Vertegenwoordigers van zusterstichtingen uit andere landen waren gisteren naar Den Haag gekomen om zich op de toekomst van hun werk te bezinnen. Een geschiktere locatie had niet gekozen kunnen worden: het Academiegebouw bij het Vredespaleis.


Draagvlak

Dat denken over de toekomst wordt volgens Schnabel gekenmerkt door terughoudendheid –er zijn nog veel nabestaanden in leven– en twijfel: is er wel draagvlak voor handhaving van de begraafplaatsen? Die twijfel is volgens hem niet nodig. Het aantal bezoekers van herdenkingen neemt alleen maar toe, en er zijn vele jongeren bij. Toen er voor het eerst filmbeelden van Anne Frank werden gevonden, en toen de kastanjeboom waarop ze uitkeek dreigde te bezwijken, liepen de emoties hoog op. De tragedie van het verleden is nog volop aanwezig. „Zolang als dat het geval is, is er werk voor de Oorlogsgravenstichting.”

De verbinding naar de toekomst wordt nadrukkelijk gelegd: de vorstin spreekt in de pauze van het jubileumsymposium niet alleen met vergrijsde OGS-bestuursleden, maar ook met scholieren die een lesprogramma volgden om hen bij het werk van de stichting te betrekken. De dichteres die voorleest uit eigen werk is jong, de broer en zus die het muzikaal intermezzo verzorgen nog jonger. Zoals de jeugd bij elke herdenking nadrukkelijk wordt ingeschakeld.

Voordat stichtingspresident mr. R. S. Croll de koningin –beschermvrouwe van de OGS– verwelkomt, hebben filmbeelden al duidelijk gemaakt hoeveel graven en erevelden er wereldwijd worden onderhouden. En wat dat voor de nabestaanden betekent. De camera hecht zich vast aan twee oude dames, beiden op een stoeltje, eenzaam in de weidsheid van een Indonesisch ereveld. Zussen van Leo Kuijpers, die in Nederlands-Indië verdween. Zijn lichaam werd verminkt teruggevonden. De zussen zijn erbij als zijn naam op zijn grafsteen wordt onthuld. Dát doet de Oorlogsgravenstichting.

De directe nabestaanden vallen weg, en daarom moet het werk bewuster onder de aandacht worden gebracht, beseft Croll. „Jongeren zouden anders kunnen gaan denken dat de permanente staat van vrede en veiligheid waarin we leven, vanzelfsprekend is.”

„Het beste pleidooi voor vrede is een oorlogsgraf”, citeert de president –vrij vertaald– Albert Schweitzer. Het zijn de woorden die op de herdenkingszegels zijn aangebracht die hij koningin Beatrix even later overhandigt.


Massagraf

Het is stil als Ellen Deckwitz haar gedicht voordraagt. Ze wijdde het aan een Utrechtse verzetsstrijder die omkwam toen hij aan het eind van de oorlog Duitsers wilde ontwapenen. Hij had de plaats van zijn broer ingenomen wiens vrouw hoogzwanger was. „Als hij dat niet had gedaan, had zijn nichtje geen vader gehad.”

Dat wordt herdacht. Elke gevangene wordt herdacht. Vroeger niet, zegt minister Donner van Binnenlandse Zaken. Omgekomen generaals kregen een monument. De gewone soldaat verdween in een massagraf, als hij al niet op het slagveld werd achtergelaten. Sinds de Tweede Wereldoorlog is er eerbetoon voor élk leven dat werd gegeven.

Het herdenken van de verschrikkingen was na de oorlog niet direct populair. Mensen wilden vooruitkijken; kónden soms ook niet praten over wat er gebeurd was. Wat er verteld werd, waren vooral heldenverhalen over het verzet.

Pas eind jaren zestig kwam er aandacht voor andere aspecten van de oorlog, zegt J. Winter, hoogleraar geschiedenis aan de Amerikaanse Yale University. Zoals de Holocaust, die een deel van zijn familie naar het vernietigingskamp bracht. De stortvloed aan herinneringen die loskwam is volgens Winter de oorzaak van de grote aandacht voor mensenrechten en van de afkeer van geweld. „De oorlog heeft zijn natuurlijkheid verloren. De Europese reactie op de inval in Irak laat dat zien.”


refdag.nl

Ik werk sinds september 2010 als vrijwilliger 2 ochtenden in de week bij de Oorlogsgravenstichting. Ik heb op me genomen om het foto-archief te scannen. Tot nu toe heb ik een kleine 6.500 foto's gescanned van de meer dan 20.000 foto's in het archief. Ook ben ik in januari en februari in Indonesië op 3 Erevelden geweest dat waren Menteng Pulo in Jakarta Pandu in Bandung en Kembang Kuning in Surabaya. Ook de ontvangst op het kantoor van de OGS in Jakarta was erg hartelijk. Ik ben erg onder de indruk van de staat van onderhoud van de graven. Ik ben in 2009 op de begraafplaats Peneleh in Surabay geweest, maar wat ik daar zag was hemeltergend, gaten in de graven en gedenkstenen die verdwenen waren. Ook kom ik als ik in jakarta ben op de algemen begraafplaats Menteng Pulo, waar mijn vrouw sinds 2005 begraven ligt. Het verschil is hemelsbreed (in figuurlijke zin dan, want het Ereveld ligt er naast).
Hier is een foto van het Ereveld Menteng Pulo:



En een foto van Pandu, met het graf van mijn overgrootmoeder in het centrum:



Het is jammer dat zoveel mensen die naar Indonesië gaan deze Erevelden niet bezoeken, want de Erevelden zijn echt de moeitevan een bezoek waard.

Eric

dank, Eric, voor je verhaal en voor wat je doet voor de OGS!
Ik zag elders dat je aanwezig was bij de bijeenkomst in het Vredespaleis.


Afgelopen weekend was het Open Monumentendag en Ereveld Loenen stond ook op de lijst.
We hebben daar wat rondgelopen en we kregen bij het weggaan een tas mee met wat info over de OGS.
Er zat ook een paraplu bij gelukkig hadden we dat die dag niet nodig gehad..

Mooi Het werk van de oorlogsgravenstichting is goed, er zijn helaas te weinig mensen die ervan weten