De enige echte hobbit: Homo floresiensis

De enige echte hobbit: Homo floresiensis

Geschreven op 08 juli 2012 om 08:00 uur door Caroline Kraaijvanger



In 2003 doen wetenschappers op het eilandje Flores een wel heel bijzondere ontdekking. Ze vinden er een miniatuurmens: direct laait een interessante discussie op…

De eerste resten die van de Homo floresiensis werden teruggevonden, zijn die van een vrouw en gaan de boeken in als LB1. De onderzoekers vinden de resten in een laag vulkanische as. De resten zijn 18.000 jaar oud en bijzonder compleet: niet alleen wordt een vrijwel complete schedel, maar ook handen, voeten, benen en een groot deel van het bekken teruggevonden.

Kleintje
Wat LB1 het meest bijzonder maakt, is toch wel de grootte. Want de fossiele resten wijzen erop dat de vrouw bijzonder klein was. Ze was net ietsje langer dan 1 meter. Haar hoofd is ook klein: ongeveer een derde van de grootte van ons hoofd. De tanden zijn relatief groot. Het gewicht van de H. floresiensis was niet veel groter dan zo’n 25 kilo. In 2004 wordt besloten dat LB1 toch echt tot een nieuwe soort behoort. Die soort krijgt de naam Homo floresiensis.

Ziek
Daarmee laait een interessante discussie op die tot op de dag van vandaag voortduurt. Want is LB1 wel een nieuwe soort? Was het niet een ‘gewone’ mensachtig met een afwijking of ziekte die ervoor zorgde dat ze zo klein bleef? Als daarna op Flores nog meer resten van de kleine mensachtige worden teruggevonden – sommige wel 95.000 jaar oud – zijn veel wetenschappers overtuigd. Maar er blijven onderzoekers die beweren dat het geen nieuwe soort betreft.

Intelligent
Zoals gezegd was de schedel van de H. floresiensis heel klein. Men zou dan ook verwachten dat de soort niet al te intelligent was. Toch is uit opgravingen gebleken dat de H. floresiensis gereedschappen gebruikte, op grote dieren joeg en mogelijk ook gebruik maakte van vuur. Hoe kan een mensachtige met zo’n klein brein daartoe in staat zijn? Onderzoeker Dean Falk beet zich in dat vraagstuk vast. Met behulp van computermodellen toonde ze aan dat LB1 ondanks dat kleine brein tot grootste dingen in staat was. “Het brein werd niet groter, de bedrading werd vernieuwd en opnieuw georganiseerd en dat is heel interessant.” Met dat opnieuw georganiserde brein was LB1 in staat om complexe cognitieve processen te ‘draaien’. Falk is er overigens van overtuigd dat H. floresiensis een nieuwe soort is en dat het kleine formaat van de mensachtige dus niet verklaard kan worden door een ziekte. Ze vergeleek de hersenen van H. floresiensis met die van moderne mensen en moderne mensen met microcefalie (een afwijking waarbij de schedel heel klein is). H. floresiensis bleek daarbij meer gemeen te hebben met de moderne mens dan met de moderne mens met microcefalie.


De grot waarin de eerste resten van de Floresmens werden gevonden. Foto: Rosino (via Wikimedia Commons).

Waarom?
Maar als H. floresiensis niet aan een ziekte leed, waarom was deze dan toch zo klein? Dat is onduidelijk: nog steeds weten we niet waar H. floresiensis vandaan kwam. “Waar stamt deze van af? Wie zijn zijn familieleden en wat kan het ons vertellen over de evolutie van de mens?” vraagt Falk zich hardop af. We weten het niet. Wel wordt er druk gespeculeerd over de oorzaken van het kleine lichaam van de Floresmens. Het is mogelijk dat de Floresmens gehoorzaamde aan de Wet van Foster. Volgens deze wet worden kleine diersoorten groter doordat ze op een eiland met minder roofdieren te maken hebben. Grote soorten worden juist kleiner, omdat er op het eiland minder voedsel voorhanden is. Een andere mogelijkheid is dat de voorouders van de Floresmens al aan de kleine kant waren toen ze zich op Flores vestigden.

Falk mag er dan van overtuigd zijn dat H. floresiensis niet aan een ziekte leed, andere wetenschappers sluiten die mogelijkheid nog niet uit. En daarmee blijft H. floresiensis een van de meest controversiële mensachtigen. En het kleine formaat is niet het enige waar onderzoekers nog niet echt mee uit de voeten kunnen. Er zijn meer vraagtekens. Zo is nog altijd onduidelijk waardoor de mensachtig uiteindelijk uitstierf. Ook weten we niet in hoeverre de Floresmens genetisch gezien op andere mensachtigen leek, waardoor het lastig is om deze op de tijdlijn met mensachtigen te plaatsen. De kleine mensachtige is en blijft dan ook een groot raadsel.

Meer weten over de mensachtigen die jaren geleden deze aarde bevolkten? Lees dan ook alles over Ardi, de handige Homo habilis en Lucy. En houd Scientias.nl goed in de gaten, want de komende weekenden laten we u kennis maken met nog meer mensachtigen.


Scientias.nl