Toerisme bedreigt boeren op Bali

Toerisme bedreigt boeren op Bali

13 oktober 2012 | tekst: Marlous van der Stadt, Our Common Food 2012 | fotografie: Marlous van der Stadt



In de aanloop naar Wereldvoedseldag, op 16 oktober, publiceert VersPers producties van Our Common Food*. Als onderdeel van dit project gingen zes jonge journalisten (18-25 jaar) naar Tanzania en zes naar Indonesië om daar verschillende voedselkwesties in internationale context te plaatsen.




Sinds de jaren zeventig heeft het massatoerisme op Bali zich in razend tempo ontwikkeld. Vele reizigers komen de uitgestrekte rijstvelden bekijken. Hierdoor komt het traditionele irrigatie- en landbouwsysteem, de Subak, zwaar onder druk te staan. Als de huidige trend zich blijft voortzetten zal op den duur geen enkele Balinese boer meer land bezitten.

De Subak is een eeuwenoude, unieke Balinese boerenorganisatie, die volgens een vaste organisatiestructuur landbouw, watermanagement en religieuze ceremonies uitvoert. Bali telt honderden van deze organisaties. Centraal staat verbondenheid met elkaar, god en de natuur. De Subak is dus zowel een agrarisch systeem als een socio-culturele gemeenschap, welke van afstand te herkennen is aan de groene, natte, terrasvormige rijstvelden.

De Subak is met haar prachtige panorama’s een enorme toeristische trekpleister. Het ironische is echter dat het toerisme er nu juist voor zorgt dat veel rijstvelden verdwijnen. Een voorbeeld is het eens zo serene zuidelijke dorpje Kuta, waar vroeger voornamelijk geleefd werd van landbouw en visserij. Tegenwoordig is Kuta veranderd in een commercieel Mekka voor toeristen. Elk jaar maakt ongeveer duizend hectare aan landbouwgrond plaats voor hotels en villa’s.

Door de toenemende vraag naar land stijgen de prijzen en de belastingen fors. In sommige gebieden heeft de landbelasting zich in de afgelopen jaren zelfs verdubbeld. Voor de Balinese boer, met een gemiddeld salaris van 50 euro per maand, betekent dit dat hij nooit in staat zal zijn een stuk land te kopen. De boer die nog in het bezit is van land kan zomaar te maken krijgen met absurde belastingverhogingen, wanneer besloten wordt een hotel te bouwen naast zijn rijstveld. De boer wordt op deze manier gedwongen zijn land te verkopen.

I Ketut Buleleng Pariaga is een lokale boer en woont en werkt op Sok-Wayah, een Subak in Ubud, centraal Bali. Naast zijn werk op het land gaat hij twee dagen in de week naar het centrum van Ubud, om wat bij te verdienen in de toeristenindustrie. Met zijn zes tot zeven werkdagen per week, verdient hij een bovengemiddeld salaris van 130 euro per maand. Toch woont hij met zijn vrouw en dochter in een geïmproviseerd rieten huisje van vier bij vijf meter, midden in de rijstvelden. In de wetenschap dat veel investeerders er niet voor terugdeinzen om tienduizenden -zo niet honderdduizenden- euro’s te betalen voor een huis met een paar hectare grond, lijkt er voor I Ketut Buleleng Pariaga weinig hoop voor de toekomst. Ook maken hij en de landeigenaar, Pak Wayan Jedar, zich zorgen over de bouw van een nieuw restaurant naast de rijstvelden van Sok Wayah. Jedar: “Ik ben hierover niet ingelicht en ook weet ik nog niet welke financiële gevolgen dit voor mij heeft. Ik hoop dat ik mijn land gewoon kan behouden.”

De ontevredenheid onder de boeren stijgt. Vooral de boeren die dicht bij de hotels wonen vragen zich af wanneer zij de vruchten gaan plukken van de economische groei die het toerisme met zich meebrengt. Boeren zien dagelijks vele bezoekers hun rijstterrassen passeren, maar ontvangen niets terug. Op sommige plekken vinden er daarom nieuwe ontwikkelingen plaats: boeren die met behulp van spiegels en ijzeren schermen het licht weerkaatsen en zo de bezoekers het uitzicht op de rijstvelden ontnemen. Maar er zijn ook boeren die besluiten om zelf producten te gaan verkopen langs toeristische routes door de rijstvelden.

De boeren maken zich ook ongerust over de watertoevoer. Door de vele bebouwing zijn irrigatiekanalen verwoest en is er minder oppervlakte overgebleven om het water op te vangen. In juni 2012 heeft een weguitbreiding van 2.7 kilometer tien hectare vruchtbare grond drooggelegd van Subak Kedampang, in het dorp Kerobokan. De bouw van dit project leidde in eerste instantie tot groot protest onder bijna driehonderd boeren. Echter, zonder enig resultaat.


Nu staan de Subak sinds 29 juli 2012 op de Werelderfgoedlijst. Een plaats waar Indonesië sinds 2000 voor heeft gevochten. De plaatsing betekent internationale steun voor het behoud van de organisaties.


Nyoman Sugita, Lid van Subak Gunung Sari in het dorp Jatiluwih, zegt in een interview met de Jakarta Post dat hij “zeer enthousiast” is over deze ontwikkeling. “Hopelijk maakt dit ons dorp wereldberoemd.” Toch grijpt hij de gelegenheid ook aan voor een oproep: “Ik hoop dat de overheid regelgeving kan maken die meer economische voordelen voor de boeren biedt, in plaats van alleen maar meer toeristen te willen aantrekken wat enkel voordelig is voor de lokale overheid en investeerders.”

Hoofd van Subak Guning Sari, Gede Gunung Putra, geeft aan dat het huidige belastingsysteem de boeren niet in staat stelt om op lange termijn te overleven. “Er moet vrijstelling komen voor de boeren.” Tot op heden lijken deze pleidooien aan dovemansoren gericht en zijn er geen concrete plannen die de boeren zullen ondersteunen. Een voorstel voor belastingvrijstelling is enkele jaren geleden afgewezen.

De plaatsing op de werelderfgoedlijst lijkt het ei van Columbus. Maar een werelderfgoedplaats wordt vaak internationaal beroemd en komt daardoor onder nog grotere toeristische druk te staan. Ook hebben deze plaatsen vaak meerdere belanghebbenden, die onderling debatteren in hun eigen belang. Competent en correct management is dan onmisbaar. Daarnaast is de financiële steun van UNESCO vaak beperkt. Het is daarom van belang dat Bali zelf de verantwoordelijkheid neemt voor het behoud van haar Subak.


*Our Common Food is een samenwerkingsproject van lokaalmondiaal en Stichting Oikos en biedt een actieplatform voor jonge consumenten die initiatieven rondom duurzaamheid en voedselproblematiek in Nederland zichtbaar maken en willen verbinden, om zo de gezamenlijke impact te vergroten. Meer weten? Zie: www.ourcommonfood.nl



VersPers