Identiteit en Indische cultuur

Identiteit en Indische cultuur

Ingezonden lezersartikel door: hkockx (Hengelo Ov)
08 jan 2014


Het nieuwe jaar is begonnen. Het is tijd om mijn persoonlijke ideeën, mijn gevoelens, mijn argumenten en mijn beweegredenen aan u kenbaar te maken met een belangrijk hoofddoel; mijn geestelijk onevenwichtige bestaan zichtbaar te maken, deze te delen met andere leden uit de Indische gemeenschap in Hengelo én uiting te geven aan mijn frustratie over de al decennia lang durende ontkenning door het politieke bedrijf en de samenleving van het lijden van een deel van deze gemeenschap! Er zijn een aantal redenen om tot publicatie over te gaan.

bekijk hier de flyer
Uitnodiging voor de lezing op 25 januari 2014
om 15:00 uur
hkockx


De eerste reden is dat de politiek (Frans Timmermans) opnieuw blijk gegeven heeft van haar geringe belangstelling! Elk motief wordt aangegrepen om te voorkomen dat de kwestie over het Nederlandse optreden in de voormalige kolonie Nederlands-Indië wordt opgerakeld; ook nu weer waar het gaat om de moorden die gepleegd zijn op Nederlanders in Indonesië! Ik verwijs hiervoor naar http://www.nu.nl/buitenland/3631162/moord-indische-nederlanders-genocide.html .

Het tweede argument is de erkenning van de geestelijke verwaarlozing van de zogenaamde eerste en tweede generatie Indische Nederlanders; een niet zichtbare groep in de samenleving die te beschouwen is als de eerste etnische culturele minderheid in een toen nog overwegend Nederlandse samenleving en die ogenschijnlijk geruisloos hierin is opgegaan.
Deze culturele minderheid heeft zich niet kunnen manifesteren omdat- in algemene zin gesproken - men gezwegen heeft over wat men heeft ondergaan en achtergelaten in Nederlands-Indië in een periode die zich uitstrekt van 1940 tot 1960! Een periode waarin de waanzin hoogtij heeft gevierd en duizenden mensen het leven lieten.
In ongeveer dezelfde periode zijn de meeste Nederlanders en Indo-Europeanen al dan niet vrijwillig naar Nederland vertrokken. De demografische ontwikkeling laat zien dat op dit moment naar schatting 800.000 mensen in Nederland van Indische afkomst zijn. Andere schattingen laten een cijfer zien waaruit blijkt dat 1,5 tot 2 miljoen mensen Aziatisch bloed hebben. Hiermee is voldoende aangetoond dat het om een niet gering aantal mensen gaat waarvan een deel nog altijd geestelijk de nadelige gevolgen voelt van het verzwegen verleden en het ook als een trauma ervaart.

De laatste jaren is er een tendens waarneembaar dat het zwijgen doorbroken wordt. Het laatste argument is de documentaire ‘Buitenkampers’ van regisseur Hetty Naaijkens- Retel Helmrich ( https://www.facebook.com/Buitenkampers ) dat voor mij niet zozeer als opstap diende om mij te bewegen op het pad van verwerking van mijn emoties want dat proces heeft zich ruim vóór de vertoning van de documentaire al ingezet. In dat proces van zelfherkenning is deze documentaire een belangrijk ijkpunt gebleken.
De film zal overigens vanaf 26 januari 2014 door Cinema Hengelo worden vertoond. De regisseur van de film zal zelf aanwezig zijn om de film in te leiden en vragen uit het publiek beantwoorden (aanvang 13.00 uur). Voor verdere voorstellingen kan de website van Cinema Hengelo worden geraadpleegd.

De film laat zien wat ik hierboven al heb aangegeven; het lijden van de eerste generatie Indische Nederlanders die de oorlog persoonlijk hebben meegemaakt. Ook komt de kwestie van de identiteit ruim aan bod; een logisch fenomeen als je bedenkt dat velen op dit moment leven op een brug tussen Nederlands-Indië en Nederland. Dat de leden van de eerste generatie hun lijden hebben geprojecteerd op hun kinderen is onomwonden en dat betekent dat bij een deel van deze etnische groep nog altijd sprake is van grote geestelijke nood!
De boodschap van de film is duidelijk. Het scenario zorgt voor een indrukwekkend geheel waarbij door het geluid de kracht van de beelden nóg sterkere accenten krijgt.
Wat deze documentaire zo goed maakt is dat het een verhaal vertelt dat herkenbaar is voor de Indische gemeenschap. Mooi is ook dat de afgelegde getuigenissen worden ondersteund met bijbehorende beelden waardoor het gesproken woord zichtbare lading krijgt.

Het maakt voor mij persoonlijk het onzichtbare enigszins zichtbaar en wat niet gezegd werd door mijn ouders een beetje besproken. Mijn familiegeschiedenis loopt parallel met het vertoonde in de documentaire en mede door de gepresenteerde chronologie kan ik hierdoor de flarden uit de eigen familiegeschiedenis beter structureren en verwerken in mijn geheugen.

Een groot compliment wil ik maken voor de openingssequentie! De trein die stopt; de tijd staat als het ware stil en dan wordt het beeld zwart-wit en brengt de kijker terug naar het verleden. Een prachtige enscenering ondersteund met fotolijsten en getuigenverklaringen: Als je de geschiedenis niet kent dan ken je mij niet en dus ontken je mij, maar ik ben er toch? Als ik mijn bestaan wil rechtvaardigen moet ik weten wat mijn ouders hebben meegemaakt. Door mijn eigen zoektocht naar wie en wat ik ben - dat mede werd bepaald door mijn ouders - heb ik dat zichtbaar weten te maken en daarbij heb ik óók gebruik gemaakt van deze documentaire. Ik gebruik de laatste scène als een metafoor voor het verlaten van het verleden om terug te keren naar het heden, naar het zichtbare ik, waarin ik kan zijn zoals ik ben, geboetseerd door mijn ouders die onderdeel waren van een pijnlijk verleden waar hun persoonlijkheid werd vernietigd, hun gevoel voor eigenwaarde verloren is gegaan en zij niet meer konden zijn die zij wilden zijn. Waar ik de gelegenheid had mijzelf te ontplooien in een vrije wereld is dit besef alléén maar groter geworden door mijzelf een steeds beter beeld te vormen van de familiegeschiedenis.
Deze documentaire draagt eveneens bij aan het proces van zelfherkenning. Geestelijke en fysieke ontreddering waren in mijn jonge jaren mijn deel en heeft geleid tot emotionele ontregeling. Enkele decennia lang heb ik op mijn zoektocht op weg naar de toekomst steeds maar één brandende vraag gesteld: waarom? Het antwoord is aanvullend maar nooit volledig…….

Overigens zal de film in Hengelo zeer waarschijnlijk de 10.000ste bezoeker halen; een mijlpaal en een belangrijk meetpunt dat het belang onderstreept van de geschiedenis voor de rechtvaardiging van mijn standpunt in het heden over dit onderwerp. Trailer van de film http://www.film1.nl/films/trailer.php?id=43642 Zie voor mijn aandeel in de discussie over de film www.tijdvoormax.nl/uitzending/tijd-voor-max-dinsdag-8-oktober-2013

In het politieke domein blijft een debat veelal steken in schaamte of schuld maar ook nostalgie. Het moet gezegd dat Nederland de confrontatie met het koloniale verleden nauwelijks aandurft omdat men kennelijk moeite heeft met dat verleden. Moet de Indische gemeenschap blij zijn met de recente positieve ontwikkelingen omdat nu schoorvoetend een dialoog op gang komt en het voor deze mensen eigenlijk al bijna te laat is?
In het politieke debat laaien soms verhitte discussies op over de Nederlandse aanwezigheid in de kolonie die dan ook weer even snel verstommen. De uitlatingen van Hueting en de kwestie rond Poncke Princen zijn hier een voorbeeld van. Het zijn maar enkele van de vele voorbeelden die laten zien hoe gevoelig het Nederlandse optreden in Indonesië ligt, zovele jaren ná dato. Zoals gezegd speelt schaamte hierbij een rol maar ook pure onwil! In de literatuur zijn talloze boeken verschenen die uiting geven aan een gevoel van schaamte. Kortom, er is nog altijd sprake van een groot koloniaal schuldcomplex. Er is zoals gezegd de laatste jaren sprake van een tendens waarbij de behoefte aan historisch besef is toegenomen. Merkwaardig is dat dit besef toeneemt naarmate de tijd verstrijkt tussen heden en verleden; beter laat dan nooit zou ik zeggen hoewel de tijd dringt voor mijn moeder! Niettemin kan op deze manier weer teruggegrepen worden op onze eigen geschiedenis.
Het besef van ons Indische verleden verschaft ons een identiteit en zorgt voor de rechtvaardiging van ons standpunt in het nú, nietwaar! Ik heb mijn moeder (wij hebben de vertoning bijgewoond in Enschede) gevraagd om een reactie op wat zij gezien en gehoord heeft tijdens de vertoning; haar reactie was schoorvoetend maar kort en bondig, ‘ik kan er niet over praten.’ Veel heeft mijn moeder in het verleden niet gezegd, veel heeft mijn vader niet gezegd. Dit zwijgen heb ik weten te doorbreken door zélf invulling te geven aan de ontstane leemte en te onderzoeken wat de motieven zijn van dit grote zwijgen. Natuurlijk zal de puzzel door mij nooit worden afgemaakt omdat het zwijgen van mijn ouders dat niet zal toestaan.

Het is soms moeilijk te aanvaarden dat positieve erkenning voor de Indische gemeenschap altijd is uitgebleven. Economische en territoriale motieven zijn de reden van de Nederlandse aanwezigheid in Indonesië geweest en daar waren mensen van de Indische gemeenschap nauw bij betrokken. Zij vragen alleen maar erkenning voor wat deze groep heeft moeten doorstaan. Om te horen dat de documentaire niet eens werd genomineerd voor één van de gouden kalveren (wat mij betreft krijgt het de titel ‘beste lange documentaire’) kan worden geplaatst in het proces dat ik hierboven heb beschreven. (schaamte, onwil, etc.). Even los van de sentimenten is het ook een filmisch hoogstandje!

Ik wil besluiten met melden dat mijn getuigenis van het koloniale schuldcomplex op microniveau (mijn familie) mij nieuwe inzichten heeft verschaft en mijn leven in de postkoloniale periode in een ander kader heeft geplaatst. Een deel van het zwijgen van mijn ouders heb ik hiermee kunnen verklaren. Nog steeds ben ik actief en mijn onderzoek beperkt zich niet meer alleen tot het stellen van vragen over mijn eigen identiteit maar heeft zich inmiddels uitgebreid tot het stellen van vragen over de Indische gemeenschap als een etnische eenheid. Vragen die ik stel zijn bijvoorbeeld: is er sprake van een sociale eenheid? Is er een groepscultuur te duiden? Is er sprake van een “wij” gevoel? De gebeurtenissen uit het verleden hebben in ieder geval een zware stempel gedrukt op de familiegeschiedenis. Mijn leven had een zwaar emotionele component en nog altijd drukt het thema zwaar op mijn ziel. Zeker als de overheid opnieuw schittert door afwezigheid!
Mijn oma sprak altijd over Nederlands-Indië (Hollands bezit), Ik spreek over Nederlands-Indië én Indonesië (historisch besef) en mijn zoon heeft het alléén over Indonesië (vakantieland); ziehier in één zin vervat het proces van onze familiegeschiedenis in de postkoloniale periode. Met het verstrijken van de tijd zullen de emoties ook verdwijnen.

Uit het bovenstaande kan ik de volgende kernwoorden formuleren; openheid, cultureel bewustzijn, frustratie, zwijgen, zelfherkenning, zelfontplooiing, politieke erkenning en waardigheid. Mijn handelen heeft een open karakter gekregen; delen is geen optie maar een must. Ik word er beter van en anderen kan ik hiermee over de streep trekken. Zwijgen is geen optie meer!

Dat heeft tot gevolg dat ik een lezing ga houden op 25 januari 2014 te beginnen omstreeks 15:00 uur. Mijn onderwerp is Indische cultuur en identiteit. De locatie waar het gehouden wordt is Geerdinksweg 52, 7555 DN Hengelo. De organisatie van dit evenement is in handen van een viertal mensen waaronder ik. Ik onderstreep het belang van openheid en dialoog. Mensen kunnen mij over dit onderwerp altijd benaderen via mijn facebooksite en andere communicatiemiddelen. Het maakt niet hoe als u maar contact met mij opneemt!

Mijn website www.facebook.com/harry.kockx is inmiddels uitgebreid met een pagina die luidt naar de titel; Indische cultuur en identiteit. Deze is nog in ontwikkeling.


dé Weekkrant


===
Lezing 'Indische cultuur en identiteit' door Harry Kockx
25 jan. 2014, aanvang 15:00 uur
Geerdinksweg 52, 7555 DN Hengelo