Leven in Jappenkampen nog op het netvlies...

Leven in Jappenkampen nog op het netvlies...
woensdag 11 augustus 2010 11:42

ALBLASSERDAM - Het is zondag precies 65 jaar geleden dat Japan capituleerde en ook het vroegere Nederlands-Indië werd bevrijd uit de dodelijke klauwen van een machtswellustige bezetter. Alblasserdammer Cor Snoek heeft de herdenking in Den Haag regelmatig bijgewoond en vertelt als gastdocent over wat hij als kind heeft meegemaakt in de verschillende Jappenkampen waar hij samen met zijn zus en moeder moest zien te overleven. "Het is geen politiek verhaal. Noch een militair verhaal. Ik vertel over wat ik zelf heb ervaren. Natuurlijk is dat geen prettig verhaal, maar je móet er wel over praten. Het is in het belang van deze tijd. Nu is het normaal in vrede te leven. Als je een oorlog hebt meegemaakt weet je wat armoede en dwingelandij is en hoe het voelt te worden vernederd."

Cor Snoek laat afbeeldingen van Japanse luciferdoosjes zien die de kinderen in het kamp verzamelden.

Door Erik de Bruin

Snoek is geregeld te gast op scholen, maar spreekt ook voor doctoren, vrouwenverenigingen en allerlei andere organisaties. Hij werd zelfs uitgenodigd op de universiteit van Nagasaki waar 9 augustus 1945 de tweede atoombom werd gedeponeerd. "Hoewel we niet wisten dat de bom was gevallen hadden we wel door dat Japan op het punt stond te capituleren. De Japanners waren ineens heel vriendelijk. Als je een oorlog verliest probeer je je eigen hachie te redden. Omdat de Indonesiërs ons wilden lynchen konden we een deal sluiten. De Japanners bleven onze kampen bewaken totdat zowel wij als de Japanners veilig naar het moederland konden varen."

'Leed verlengen'
Na een vaartocht van zes weken op de Willem Ruis zette het gezin samen met duizenden andere Nederlands-Indiërs voet aan wal op Hollandse bodem. In 1946 kwam zijn vader over vanuit Londen en was het gezin herenigd. Zo fijn als het was voor de oorlog werd het echter nooit meer. "Mijn moeder was mentaal gebroken en mijn vader half verlamd. Ze zagen in elkaar niet meer de persoon terug die ze ooit waren. Bovendien hield mijn vader de kaken stijf gesloten terwijl mijn moeder juist alles wilde vertellen. In het begin gaf hij er niet om als mijn moeder van wal stak, maar hij kon er niet keer op keer naar luisteren. Hij zei altijd dat als je over leed praat je het leed verlengt. Over wat hem is overkomen heeft hij dan ook nooit willen praten. Alleen dat het koopvaardijschip waarvan hij passagier was vlak voor de kust van Sri Lanka werd getorpedeerd. Hij heeft het overleefd en is als drenkeling aan wal gekomen. Van anderen hebben we gehoord dat hij lang in het koude water heeft gelegen en daardoor half verlamd is geraakt. Ook heeft hij veel kameraden het leven zien laten."

Barakhoofd
Engel Snoek, zoals zijn vader heet, was als telegrafist werkzaam voor de marine, die zijn basis had opgeslagen in de havenstad Soerabaya. "Hij wist al snel dat de Japanners in het kielzog van Duitsland een wereldmacht wilden opbouwen. Via het zogenoemde eekhoorntjessysteem slaagden we er lang in ons eigen onderhoud te voorzien zodat we uit de kampen konden blijven. Op een gegeven moment waren echter ook de zakken rijst en de gedroogde groenten en vleeswaren op die mijn vader in dubbele porties had opgeslagen. Zonder geld en voedsel zat er niet anders op: we moesten het kamp in. Mijn moeder was plichtgetrouw en koos het slechtste wat ze had kunnen kiezen: ze werd kepala. Dat betekent dat je hoofd bent van het barak. In het Japanse systeem ben je als hoofd overal verantwoordelijk voor, ook als je het niet kan voorkomen. Als er iets gebeurde wat de Jappanners tegen de borst stuitte werd mijn moeder gestraft. Zo'n straf werd klassikaal uitgedeeld. Iedereen, ook ik, moest toekijken hoe mijn moeder met een stoel in elkaar werd geslagen. Terwijl ze zelf nooit iemand sloeg."

Totale uitputting
Hij vervolgt: "Mijn moeder werkte veertien uur per dag. Mijn zus, die twee jaar ouder was, moest zich over mij ontfermen. De Japanner redeneerde dat je vanaf je zesde jaar al volop kan werken. Ik moest met andere kinderen het onkruid verwijderen op de plek waar de appèldienst werd gehouden en mijn zus moest de wegen onderhouden. Overal was tekort aan eten en drinken. In totaal zijn van de 270.000 Nederlands-Indiërs er veertigduizend overleden waarvan een groot deel kinderen." Snoek heeft, zoals hij het zelf omschrijft, het randje van de dood genaderd door totale uitputting. Basterdsuiker dat in riet was gewikkeld waardoor hij er langer van kon eten, gaf hem net genoeg energie. Bovenal gaf het mentale kracht. "Je greep alles aan om te overleven. Natuurlijk was het een verschrikkelijke periode. Aan de andere kant heb ik mijn moeder gezien zoals niet veel kinderen hun moeder ooit hebben gezien. Mijn vader had van hogerhand bevel gekregen te vluchten naar het vrije westen. Hij móest zijn gezin achterlaten. Toen we afscheid namen sprak hij zijn kinderen indringend toe. We moesten moeder te allen tijde gehoorzamen. Ze had hem beloofd dat we na de oorlog weer bij elkaar zouden komen." In tegenstelling tot zijn vader vertelt Snoek wel over zijn eigen herinneringen, die ondanks het feit dat hij nog maar een ventje was haarscherp op het netvlies staan. "Ik heb daar geen moeite mee. Door over leed te praten voorkom je nieuw leed. We zijn er doorheen gekomen. Na de oorlog konden we weer sporten, hoefden we als kind niet meer te werken en leefden we niet meer in armoede. Het was de hemel op aarde. De oorlog hadden we wel gehad. Je moest vooruit roeien, niet omkijken. Ik besefte dat we veel geluk hebben gehad en dat doe ik nog steeds."

Klaroen