cineast John Fernhout / John Ferno - In Ferno

In Ferno – door de ogen van een cameraman

Deze VPRO-documentaire is niet zozeer een portret van cameraman/regisseur John Fernhout (1913 – 1987), als wel een film die inzicht probeert te geven in de beweegredenen van deze bevlogen filmmaker. Het landschap is bij John Fernhout een terugkerend thema zoals reeds bleek bij zijn eerste documentaire Paaseiland uit 1934, met de allereerste filmbeelden van dit eiland. John Fernhout is vooral bekend geworden door de oorlogsdocumentaires die hij samen met Joris Ivens draaide, waaronder Spaanse aarde (1937) en zijn films over de bevrijding in 1945. Hij maakte ook de enige Nederlandse 70mm film, Sky over Holland die in 1967 werd bekroond met de Gouden Palm in Cannes. Naar aanleiding van deze documentaire presenteerde het Nederlands Film Festival een beknopte terugblik op het oeuvre van Fernhout.

**
J.H. Fernhout (John Ferno), werkzaam voor The Netherlands Information Bureau in New York (1942-1944)
foto van beeldbank, nationaal archief

**
In het buitenland is cameraman/regisseur John Fernhout bekend als John Ferno. De telg uit een kunstenaarsgeslacht - zijn opa was Jan Toorop, diens dochter Charly zijn moeder - kwam als tiener onder de hoede te staan van Joris Ivens, die hem het filmvak leerde. De twee werkten samen met Ernest Hemingway en Robert Capa. Ferno filmde ook voor Henri Storck. In Ferno richt zich echter vooral op de films die hij zelf regisseerde. Uitgebreid komt zijn eerste opdracht aan bod, het filmen van een expeditie naar Paaseiland, in 1934. Zijn zelfgeschoten zwart-witbeelden worden afgewisseld met eigentijds materiaal, terwijl een brief over zijn ervaringen in voice-over klinkt. Hierin beschrijft hij de primitieve omstandigheden en het gebrek aan tijd; van ensceneren was daardoor helaas geen sprake. In Ferno geeft naast een overzicht van Fernhouts uiteenlopende oeuvre ook een idee van de mores van het vak door de interviews met vrienden, collega's en zijn zoon Douwes (later zijn vaste cameraman).

Fernhouts films
http://www.beeldengeluidwiki.nl/index.php/John_Fernhout


bronnen: cultuurnet, beeldbank, beeld en geluid wiki, Volkskrant

"Waarom is Fernhout zo uit het zicht geraakt?"

Interview Jacques Laureys

Documentairemaker maakte een film over de vergeten cineast John Fernhout, van wie tijdens het NFF werk werd vertoond.
Van verslaggever Bor Beekman

Utrecht - 'Steek die camera maar in je reet', zegt de Paaseilander te paard, helemaal aan het einde van de documentaire In Ferno van Jacques Laureys. 'Dat is tegenwoordig geen ongebruikelijke reactie', verklaart de Nederlandse filmer; de oorspronkelijke bewoners hebben nog maar weinig op met camera's en toerisme.

Fernhout op Paaseiland (1934)
Laureys bezocht het afgelegen eiland in het spoor van de vergeten Nederlandse cineast John Fernhout (1913-1987), die in 1934 meevoer met een van de belangrijkste Paaseiland-expedities. Zijn beeldverslag van de reis, Paaseiland getiteld, betrof zijn eerste opdrachtfilm. Fernhout mengde door zijn verslag ook de gruwelijke beelden die hij opnam in de plaatselijke leprakolonie. Laureys: 'Niemand wilde met hem mee, die opnames heeft hij geheel alleen gemaakt. Je kunt er wel iets van zijn linkse sympathieën in herkennen, een soort commentaar.'

Fernhout filmde over de hele wereld, onder de naam John Ferno. Hij trok als oorlogsfilmer mee met de geallieerden, legde de bevrijding van Nederland vast, en werd in 1967 met zijn film Sky Over Holland genomineerd voor een Oscar en bekroond met een Gouden Palm. Laureys, die net als Fernhout werkt als cameraman én als regisseur (hij draaide De Poolse Bruid, 1998), maakte eerder het documentaireportret Where Was I?, over de in vergetelheid geraakte muzikant Tim Rose. 'Op het binnenhoesje van een cd las ik dat niemand wist waar hij was, dat intrigeerde me. Een eigenzinnig talent dat van het hoofdpad raakt. Ook bij Fernhout vroeg ik me af: waarom is die man zo uit het zicht geraakt? Hij behoorde in zijn tijd tot de mondiale jetset, de meest beroemde mensen zaten thuis bij hem aan tafel. Hij was goed bevriend met Hemingway, Eisenhouwer en Steinbeck. Maar allemaal in het buitenland. In Nederland betekende het niets, wat wel typerend is.'

In de jaren zeventig keerde Fernhout min of meer berooid terug naar Nederland, terwijl hij daarvoor van de opbrengsten van zijn werk in een kasteel in Frankrijk kon wonen, met twee koks in dienst, die hem soms ook vergezelden tijdens zijn reizen. 'In het buitenland is hij bekender dan hier. Verschillende van de door hem gefilmde documentaires, die in Amerika als klassiekers worden beschouwd, zijn nooit in Nederland vertoond.'

Fernhout, de zoon van schilder Charley Toorop, en kleinzoon van schilder Jan, liep als kind van huis weg, waarop zijn moeder hem bij filmer Joris Ivens onderbracht, die ze kende uit de kunstwereld. Laureys: 'Op zijn 13de assisteerde hij Ivens al. Zuiderzeewerken heeft hij gedraaid, en Spaanse Aarde, over de Spaanse burgeroorlog. Hij kende geen enkele angst, filmde vanuit de loopgraaf.'

In zijn documentaire eert Laureys ook de wijze waarop Fernhout zijn landschappen filmde. 'Daarin herken je de Nederlandse schilderkunst, het milieu waarin hij opgroeide. Hij heeft die kunstenaarsblik op bijzondere wijze de documentaire ingebracht, maar heeft daarvoor nooit erkenning voor gekregen.'

Fernhout trok als opdrachtfilmer van land naar land, waardoor zijn filmische erfenis lastig bijeen te brengen is. 'Ik schat dat hij zo'n 25 films heeft gemaakt, waarvan veel korte.'

Ook speelt er een rechtenkwestie, met de erven. Enige zoon Douwes, die zijn vader bij veel films assisteerde, werkte mee aan de documentaire, maar is nu boos en verbiedt verdere vertoning van Laureys film. 'Hij vindt ook dat mijn zelfgeschoten beelden in de film te veel op die van zijn vader lijken. Maar dat beschouw ik eerlijk gezegd als een compliment.'

In Ferno zal 19 november éénmalig te zien zijn bij de VPRO.


Volkskrant
30-09-2009